پیدا شدن اولین تار موی سفید، اتفاقی است که دیر یا زود برای همه ما رخ می‌دهد. این تارهای نقره‌ای که لابه‌لای موها خودنمایی می‌کنند، پرسش‌های زیادی را به همراه دارند: علت سفید شدن مو چیست؟ آیا راهی برای جلوگیری از آن وجود دارد؟ آیا می‌توان رنگ طبیعی موها را برگرداند؟
علت سفید شدن مو چیست؟
رنگ موی ما را رنگ‌دانه‌ای به نام ملانین تعیین میکند که در سلول‌هایی به نام ملانوسیت در ریشه یا همان فولیکول مو تولید میشود. با افزایش سن، این سلول‌ها به تدریج فرسوده شده و ملانین کمتری تولید می‌کنند. وقتی تولید ملانین در یک فولیکول به طور کامل متوقف شود، موی در حال رشد دیگر رنگ‌دانه‌ای نخواهد داشت و به صورت شفاف رشد میکند که در کنار موهای رنگی، به رنگ سفید یا خاکستری دیده میشود.
این فرایند کاملاً طبیعی است، اما عوامل متعددی میتوانند به آن سرعت ببخشند. ژنتیک، استرس شدید، کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی، بیماری‌های خاص و حتی سبک زندگی مانند سیگار کشیدن، همگی باعث میشوند سلولهای تولیدکننده رنگ زودتر از موعد از کار بیفتند و سفید شدن مو را تسریع کنند.
سفید شدن مو از چه سنی طبیعی است؟
سن شروع سفید شدن مو تا حد زیادی به ژنتیک و نژاد افراد بستگی دارد. یک قانون کلی وجود دارد که می‌گوید سفید شدن مو برای افراد با نژاد قفقازی (سفیدپوست) از اواسط دهه چهارم زندگی (۳۰ تا ۴۰ سالگی)، برای آسیایی‌ها از اواخر دهه چهارم و برای آفریقایی‌تبارها از اواسط دهه پنجم (۴۰ تا ۵۰ سالگی) طبیعی محسوب میشود. اگر سفید شدن موها قبل از این سنین رخ دهد، به آن «سفیدی زودرس» می‌گویند. به طور مشخص، سفیدی مو قبل از ۲۰ سالگی در سفیدپوستان، قبل از ۲۵ سالگی در آسیایی‌ها و قبل از ۳۰ سالگی در آفریقایی‌تبارها، زودرس تلقی میشود. البته این اعداد میانگین هستند و استثناهای زیادی به دلیل وراثت وجود دارد. اگر والدین شما زودتر موهایشان سفید شده، احتمالاً شما نیز این روند را زودتر تجربه خواهید کرد.
علت سفید شدن مو در جوانی
سفید شدن مو در جوانی یا سفیدی زودرس، پدیده‌ای است که فراتر از روند طبیعی افزایش سن رخ می‌دهد و ترکیبی از عوامل در آن نقش دارند:
- ژنتیک: این اصلی‌ترین دلیل است. اگر در خانواده شما سابقه سفیدی زودهنگام مو وجود دارد، احتمال اینکه شما هم آن را تجربه کنید بسیار بالاست. دانشمندان حتی ژن خاصی به نام IRF4 را شناسایی کرده‌اند که مستقیماً با این موضوع در ارتباط است.
- استرس مزمن: استرس شدید و طولانی‌مدت میتواند به سلولهای بنیادی مسئول تولید رنگدانه در فولیکول مو آسیب دائمی وارد کرده و روند سفید شدن مو را تسریع کند.
- کمبودهای تغذیه‌ای: کمبود ویتامین‌هایی مانند B12 و D و مواد معدنی نظیر آهن، مس و روی میتواند در تولید ملانین اختلال ایجاد کند.
- بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌های خودایمنی مانند ویتیلیگو (لک و پیس) و آلوپسی آره‌آتا (ریزش موی سکه‌ای) میتوانند به سلولهای رنگدانه حمله کنند. همچنین، اختلالات تیروئید نیز با برهم زدن تعادل هورمونی، در این فرایند مؤثرند.
- سیگار کشیدن: سیگار با ایجاد استرس اکسیداتیو و کاهش خون‌رسانی به فولیکول‌های مو، یکی از عوامل مهم در تسریع سفید شدن مو است. این تأثیرات مخرب، مشابه مکانیسمی است که باعث پیری زودرس پوست در افراد سیگاری نیز میشود و نشان‌دهنده آسیب گسترده دخانیات به سلولهای بدن است.
علت سفید شدن مو در کودکان
دیدن موی سفید در کودکان میتواند نگران‌کننده باشد، اما دلایل آن اغلب مشابه دلایل سفیدی زودرس در جوانان است، با این تفاوت که برخی موارد در کودکان شایع‌تر است. اصلی‌ترین عامل، ژنتیک است؛ اگر والدین در سنین پایین موهایشان سفید شده باشد، این ویژگی ممکن است به فرزندشان نیز منتقل شود. عامل مهم دیگر، کمبودهای تغذیه‌ای است. کمبود شدید ویتامین B12، ویتامین D، اسید فولیک، آهن، مس و روی میتواند تولید رنگدانه را در کودکان مختل کند.
در موارد نادر، سفید شدن مو در کودکان میتواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. اختلالات تیروئید، بیماری‌های خودایمنی مانند ویتیلیگو و برخی سندروم‌های ژنتیکی نادر میتوانند باعث سفیدی موی سر در کودکان شوند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار (سیگاری منفعل) و استفاده از محصولات موی شیمیایی قوی نیز از دیگر دلایل احتمالی هستند. در صورت مشاهده سفیدی مو در کودک، بهتر است برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
علت سفید شدن موی بدن مردان و زنان
سفید شدن مو فقط به موهای سر محدود نمیشود و موهای بدن نیز با افزایش سن رنگ خود را از دست می‌دهند. این فرایند هم در مردان و هم در زنان رخ می‌دهد و علت آن دقیقاً مشابه موی سر است: کاهش تولید ملانین در فولیکول‌های مو. با این حال، سرعت و ترتیب سفید شدن موها در نواحی مختلف بدن متفاوت است. معمولاً یک ترتیب کلی برای این فرایند وجود دارد که از موهای بینی شروع شده و سپس به موهای سر، ریش، موهای بدن (مانند سینه و دست و پا) و در نهایت ابروها می‌رسد. این الگو به ژنتیک هر فرد بستگی دارد و ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. بنابراین، سفید شدن موی بدن یک بخش طبیعی از فرایند پیری است و جای نگرانی ندارد.
علت سفید شدن موی ناحیه تناسلی
همان‌طور که موهای سر و بدن سفید میشوند، موهای ناحیه تناسلی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. اصلی‌ترین دلیل این پدیده، فرایند طبیعی افزایش سن است که طی آن فولیکول‌های مو در سراسر بدن، از جمله ناحیه تناسلی، تولید ملانین را متوقف می‌کنند. ژنتیک نیز نقش مهمی در تعیین زمان شروع این روند دارد.
علاوه بر این، عواملی مانند استرس شدید، سیگار کشیدن و کمبود ویتامین B12 نیز میتوانند باعث سفید شدن مو در این ناحیه به صورت زودرس شوند. در موارد نادر، برخی شرایط پزشکی نیز میتوانند علت آن باشند. بیماری ویتیلیگو که باعث از بین رفتن رنگدانه در پوست و مو میشود، میتواند موهای ناحیه تناسلی را نیز سفید کند. همچنین، یک عفونت قارچی نادر به نام «پیدرای سفید» ( میتواند با ایجاد گره‌های سفید روی ساقه مو، ظاهری سفید به آن بدهد، هرچند خود مو رنگش را از دست نداده است.
درمان و رفع سفیدی مو
اینکه آیا می‌توان سفیدی مو را درمان کرد یا خیر، به علت آن بستگی دارد. اگر سفیدی مو ناشی از افزایش سن و ژنتیک باشد، در حال حاضر درمان قطعی برای بازگرداندن رنگ طبیعی آن وجود ندارد. اما خبرهای خوبی هم در راه است. یک مطالعه پیشگامانه نشان داده که سفیدی مو ناشی از استرس، در برخی موارد قابل برگشت است. محققان دریافتند که با کاهش استرس، برخی از تارهای مو توانستند دوباره رنگ طبیعی خود را به دست آورند.
اگر علت سفید شدن مو کمبودهای تغذیه‌ای باشد، می‌توان با رفع آن کمبود از طریق رژیم غذایی یا مکمل، از سفید شدن بیشتر موها جلوگیری کرد و در برخی موارد حتی به بازگشت رنگ موهای تازه سفید شده کمک کرد. به طور کلی، تمرکز اصلی در حال حاضر روی پیشگیری و کند کردن روند سفیدی مو از طریق سبک زندگی سالم، مدیریت استرس و تغذیه مناسب است.
برای جلوگیری از سفید شدن مو چه بخوریم؟
یک رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی نقش مهمی در سلامت فولیکول‌های مو و به تأخیر انداختن سفید شدن مو دارد. تمرکز بر مصرف مواد غذایی زیر میتواند به حفظ رنگ طبیعی موهای شما کمک کند:
- منابع ویتامین B12: این ویتامین برای تولید سلولهای خونی سالم که به فولیکول‌ها اکسیژن‌رسانی می‌کنند، ضروری است. گوشت قرمز، جگر، ماهی، تخم‌مرغ، شیر و محصولات لبنی منابع غنی این ویتامین هستند.
- منابع آهن: کمبود آهن میتواند به سفیدی زودرس مو منجر شود. گوشت قرمز، مرغ، ماهی، عدس، لوبیا، اسفناج و دانه‌های کدو تنبل سرشار از آهن هستند.
- منابع مس: مس برای تولید ملانین ضروری است. جگر، صدف، دانه‌های کنجد، بادام هندی و شکلات تلخ منابع خوبی از مس هستند.
- منابع روی: روی نیز در فرایند تولید رنگدانه نقش دارد. گوشت قرمز، مرغ، حبوبات و آجیل‌ها حاوی مقادیر خوبی از روی هستند.
- آنتی‌اکسیدان‌ها: برای مقابله با استرس اکسیداتیو که به سلولهای رنگدانه آسیب می‌زند، مصرف میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ مانند انواع توت‌ها، مرکبات، فلفل دلمه‌ای و سبزیجات برگ‌دار تیره توصیه میشود. پودر کاکائو نیز منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد معدنی مفید برای مو است.
در کنار تغذیه، نباید از مراقبت‌های موضعی غافل شد. عصاره‌های گیاهی مانند رزماری برای مو نقش تقویت‌کننده دارند؛ این عصاره‌های گیاهی به لطف خواص آنتی‌اکسیدانی و توانایی بهبود گردش خون در پوست سر، از قدیم یک راهکار طبیعی برای تقویت و حفظ شادابی موها به شمار می‌روند.
برای سفید شدن مو چه ویتامینی بخوریم؟
کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی میتواند روند سفید شدن مو را تسریع کند. اگرچه مصرف ویتامین نمی‌تواند سفیدی ناشی از ژنتیک یا افزایش سن را برگرداند، اما رفع کمبودها میتواند از سفیدی زودرس جلوگیری کند. مهم‌ترین ویتامین‌ها و مواد معدنی در این زمینه عبارتند از:
- ویتامین B12: یکی از شایع‌ترین کمبودهای مرتبط با سفیدی زودرس مو است. این ویتامین در سلامت سلولهای خونی و عملکرد فولیکول مو نقش حیاتی دارد.
- ویتامین D: سطح پایین ویتامین D با سفید شدن مو در سنین پایین ارتباط دارد.
- آهن (فریتین): سطح پایین ذخایر آهن بدن (فریتین) میتواند به سلامت مو آسیب زده و در سفیدی زودرس نقش داشته باشد.
- مس: این ماده معدنی برای فعالیت آنزیمی که ملانین تولید میکند، ضروری است و کمبود آن میتواند باعث اختلال در رنگ‌سازی مو شود.
- روی: روی نیز در حفظ سلامت فولیکول‌های مو و تولید رنگدانه نقش دارد.
قرص جلوگیری از سفید شدن مو
در حال حاضر، هیچ قرص جادویی که بتواند به طور قطعی از سفید شدن مو جلوگیری کند یا آن را معکوس نماید، وجود ندارد. بسیاری از مکمل‌هایی که با عنوان «ضد سفیدی مو» به فروش می‌رسند، فاقد شواهد علمی محکم برای اثبات ادعای خود هستند.
با این حال، اگر سفید شدن مو ناشی از کمبود یک ماده مغذی خاص باشد، مصرف مکمل آن ماده میتواند مفید واقع شود. برای مثال، اگر آزمایش خون کمبود ویتامین B12، ویتامین D یا آهن را نشان دهد، پزشک ممکن است مصرف مکمل را تجویز کند. در این صورت، هدف اصلی جلوگیری از سفید شدن بیشتر موهاست و احتمال بازگشت رنگ موهای تازه سفید شده نیز وجود دارد.
آیا حنا باعث سفید شدن مو میشود؟
این یک باور رایج اما اشتباه است. حنا به خودی خود باعث سفید شدن مو نمیشود. حنا یک رنگ‌دهنده طبیعی گیاهی است که ساقه مو را با رنگدانه‌های خود می‌پوشاند و برخلاف رنگ‌های شیمیایی، به ساختار داخلی مو نفوذ نمی‌کند.
این باور غلط احتمالاً از آنجا نشأت می‌گیرد که افرادی که برای سال‌ها از حنا برای پوشاندن موهای سفید خود استفاده کرده‌اند، وقتی استفاده از آن را متوقف می‌کنند، با حجم زیادی از موهای سفیدی که به طور طبیعی در این مدت رشد کرده‌اند، مواجه میشوند و به اشتباه این موضوع را به خود حنا نسبت می‌دهند. در حقیقت، حنا نه تنها باعث سفیدی مو نمیشود، بلکه به دلیل خواص تقویتی و نرم‌کنندگی، برای سلامت مو نیز مفید است.
آیا لیزر باعث سفید شدن مو میشود؟
لیزر موهای زائد باعث سفید شدن مو نمیشود. در واقع، مکانیسم عملکرد لیزر دقیقاً برعکس است. دستگاه لیزر با تاباندن نوری کار میکند که توسط رنگدانه (ملانین) موجود در فولیکول مو جذب میشود. این انرژی نوری به گرما تبدیل شده و ریشه مو را تخریب میکند.
به همین دلیل، لیزر موهای زائد بر روی موهای سفید، خاکستری یا بلوند بسیار روشن بی‌اثر است، زیرا این موها فاقد ملانین کافی برای جذب انرژی لیزر هستند. گاهی اوقات ممکن است پس از چند جلسه لیزر، موهای باقی‌مانده نازک‌تر و کمی روشنتر شوند، اما این به معنای سفید شدن دائمی آنها نیست. در برخی موارد، افراد پس از لیزر متوجه موهای سفید خود میشوند، زیرا با از بین رفتن موهای تیره، موهای سفیدی که از قبل وجود داشته‌اند، بیشتر به چشم می‌آیند.
سفید شدن مو بعد از شیمی درمانی
سفید شدن مو یکی از تغییراتی است که ممکن است پس از شیمی‌درمانی رخ دهد. داروهای شیمی‌درمانی سلول‌هایی را که به سرعت در حال رشد هستند، هدف قرار می‌دهند که شامل سلولهای سرطانی و همچنین سلولهای سالم مانند فولیکول‌های مو میشود. این داروها میتوانند به سلولهای تولیدکننده رنگدانه (ملانوسیت‌ها) آسیب بزنند.
در نتیجه، وقتی موها پس از پایان دوره درمان دوباره شروع به رشد می‌کنند، ممکن است بافت یا رنگ متفاوتی داشته باشند. موها ممکن است مجعدتر از قبل شوند یا رنگشان تغییر کند. رشد موهای خاکستری یا سفید کاملاً شایع است، زیرا مدتی طول می‌کشد تا سلولهای رنگدانه دوباره فعالیت خود را از سر بگیرند. این تغییر معمولاً موقت است و در بیشتر موارد، با گذشت چند ماه تا یک سال، موها به تدریج به رنگ و بافت قبل از شیمی‌درمانی خود بازمی‌گردند.
سفید شدن مو در بارداری
سفید شدن مو در دوران بارداری یک پدیده شایع نیست، اما ممکن است برای برخی از زنان اتفاق بیفتد. خود بارداری به طور مستقیم باعث سفید شدن مو نمیشود. تغییرات هورمونی شدید در این دوران، به خصوص افزایش استروژن، معمولاً باعث ضخیم‌تر و پرپشت‌تر شدن موها میشود.
با این حال، عواملی که به طور غیرمستقیم با بارداری مرتبط هستند، میتوانند در این زمینه نقش داشته باشند. استرس و نگرانی‌های دوران بارداری میتواند یکی از این عوامل باشد. دلیل محتمل‌تر، کمبودهای تغذیه‌ای است. در دوران بارداری، نیاز بدن به برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین‌های گروه B (به‌ویژه B12) افزایش می‌یابد، زیرا جنین در حال رشد از ذخایر بدن مادر استفاده میکند. کمبود این مواد مغذی میتواند بر تولید ملانین تأثیر گذاشته و منجر به ظاهر شدن چند تار موی سفید شود. در بیشتر موارد، این تغییرات موقتی هستند و پس از زایمان و بازگشت هورمون‌ها و مواد مغذی به سطح طبیعی، برطرف میشوند.
پذیرش یا مقابله، انتخاب با شماست
در پایان این سفر به دنیای سفید شدن مو، به یک نتیجه‌گیری کلیدی می‌رسیم: این پدیده، داستانی است که فصل اول آن را ژنتیک می‌نویسد، اما فصل‌های بعدی تحت تأثیر انتخاب‌های ما ویرایش میشوند. دیدیم که کاهش تولید رنگدانه در ریشه مو یک فرایند طبیعی پیری است، اما عواملی مانند استرس مزمن، کمبود ویتامین‌های حیاتی مانند B12 و D، و عادات نامناسبی چون سیگار کشیدن، میتوانند این روند را به شدت تسریع کنند.
خبر خوب این است که ما در این داستان، تماشاچی صرف نیستیم. اگرچه نمی‌توانیم وراثت خود را تغییر دهیم، اما با مدیریت استرس، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی، و ترک عادات مضر، می‌توانیم به سلامت سلولهای رنگ‌ساز مو کمک کرده و جوانی آنها را برای مدت طولانی‌تری حفظ کنیم. در نهایت، چه تصمیم بگیرید تارهای نقره‌ای را به عنوان بخشی از زیبایی طبیعی خود بپذیرید یا به دنبال راه‌هایی برای به تأخیر انداختن آن باشید، آگاهی از علم پشت این ماجرا، قدرتمندترین ابزار شماست.
منابع: JCAD – PubMed Central – Medicalnews – Harvard
