ملاسما یا لک ملاسما یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است که با ایجاد لکههای قهوه‌ای یا آبی‌ـ‌خاکستری، بیشتر به عنوان لک صورت ظاهر میشود و در برخی موارد به آن ملاسما بارداری نیز می‌گویند. این عارضه که به دلیل تولید بیش‌ازحد رنگدانه‌های پوستی ایجاد میشود، معمولا بی‌خطر است اما ظاهر آن می‌تواند برای بسیاری از افراد آزاردهنده باشد. بیماری ملاسما در زنان شایعتر است اما ملاسما در مردان نیز دیده میشود و روش‌های مختلفی برای بهبود آن وجود دارد؛ از استفاده از کرم ضد لک قوی برای ملاسما و درمان ملاسما با زینک اکساید گرفته تا روش‌های تخصصی مانند درمان ملاسما با مزوتراپی. هرچند پاسخ به این سوال که «آیا لک ملاسما درمان قطعی دارد؟» هنوز قطعی نیست، اما بسیاری از افراد با انتخاب بهترین راه درمان ملاسما، از درمان سریع ملاسما و حتی از بین بردن لک ملاسما در خانه نتایج رضایت‌بخشی گرفته‌اند.
لک ملاسما چیست؟
ملاسما که در فارسی با نام لک ملاسما نیز شناخته میشود، یک مشکل شایع پوستی است که با ایجاد لکههای قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره یا حتی آبی‌ـ‌خاکستری روی پوست بروز می‌کند. این لک‌ها ممکن است به صورت تخت یا شبیه کک‌ومک باشند و معمولا روی صورت، به ویژه گونه‌ها، پیشانی، چانه و بالای لب ظاهر میشوند.
به دلیل شیوع این عارضه در زنان باردار، به آن ملاسما بارداری یا «ماسک بارداری» نیز می‌گویند. جالب است که بیماری ملاسما در تابستان به دلیل افزایش تابش نور خورشید شدت می‌گیرد و در زمستان کمرنگتر میشود. شما می‌توانید تصاویر ملاسما را در بالا مشاهده کنید.
ملاسما پوستی در چه نواحی شایعتر است؟
بروز لک ملاسما صورت بیشتر در بخش‌هایی از پوست که در معرض آفتاب قرار دارند، دیده میشود؛ از جمله گونه‌ها، بینی، چانه، پیشانی و بالای لب. در برخی موارد، این لکه‌ها روی بازوها، گردن یا حتی پشت بدن هم ظاهر میشوند. به همین دلیل، بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند افراد مبتلا به ملاسما پوستی در فصل تابستان یا در شرایط تابش مستقیم آفتاب، از کرم‌های ضد آفتاب و محصولات محافظتی استفاده کنند.
طبق آمارهای موجود، ملاسما بارداری بین 15 تا 50 درصد زنان باردار را درگیر می‌کند. به طور کلی، بین 1.5 تا 33 درصد از جمعیت جهان ممکن است به لک ملاسما مبتلا شوند. این مشکل بیشتر در سال‌های باروری زنان، یعنی بین 20 تا 40 سالگی آغاز میشود و بروز آن در دوران بلوغ نادر است.
لک ملاسما صورت
لک ملاسما صورت یکی از شایع‌ترین انواع ملاسما است که به‌طور معمول به مرور زمان و تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند تغییرات هورمونی (به ویژه در دوران بارداری) یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید ایجاد میشود. عکس ملاسما صورت را در زیر می‌توانید مشاهده کنید.
یکی از ویژگی‌های مهم لک ملاسما این است که در بسیاری از موارد، لکه‌ها پس از مدت زمانی خود به‌طور طبیعی کاهش می‌یابند، ولی ممکن است در برخی افراد باقی بمانند.
انواع ملاسما و ویژگی‌های آن‌ها
ملاسما به سه نوع مختلف تقسیم میشود که بر اساس عمق رنگدانه‌ها و پاسخ آن‌ها به درمان تفاوت دارند. در ادامه به توضیح انواع مختلف ملاسما می‌پردازیم.
ملاسما اپیدرمال
ملاسما اپیدرمال به رنگ قهوه‌ای تیره است و حاشیه‌هایی مشخص دارد. این نوع ملاسما معمولاً زیر نور سیاه به خوبی قابل مشاهده است و در بسیاری از مواقع به درمان‌های معمولی و دارویی پاسخ خوبی می‌دهد. لکه‌ها در این نوع ملاسما کاملاً مشخص هستند و در سطح اپیدرم (لایه خارجی پوست) قرار دارند.
ملاسما درمال
ملاسما درمال معمولاً به رنگ قهوه‌ای روشن یا آبی‌ـ‌خاکستری است و حاشیه‌هایی محو و نامشخص دارد. در این نوع، لکه‌ها تحت نور سیاه هیچ تغییر قابل مشاهده‌ای نمی‌کنند و عمق لکه‌ها به لایه‌های عمیق‌تری از پوست، یعنی درم، نفوذ کرده‌اند. این نوع ملاسما معمولاً به درمان‌های رایج کمتر پاسخ می‌دهد و ممکن است به زمان بیشتری برای بهبودی نیاز داشته باشد.
ملاسما ترکیبی
ملاسما ترکیبی که رایج‌ترین نوع از بین این سه است، ترکیبی از لکههای قهوه‌ای و آبی‌ـ‌خاکستری دارد. در این نوع ملاسما، لکه‌ها هم در سطح اپیدرم و هم در لایه درم پوست حضور دارند. تحت نور سیاه، این نوع ملاسما یک الگوی مختلط نشان می‌دهد و به‌طور نسبی به درمان‌های مختلف پاسخ می‌دهد.
چرا ملاسما اتفاق می‌افتد؟
همانطور که اشاره کردیم، تغییرات هورمونی و قرارگیری در معرض نور خورشید، از جمله اصلی‌ترین دلایل رخ دادن ملاسما هستند. اما علاوه بر این‌ها، دو دلیل دیگر هم وجود دارد که می‌تواند پوست صورت فرد را به سمت ملاسما سوق دهد. این دو مورد عبارت‌اند از:
- ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی ملاسما می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. اگر یکی از نزدیکان شما مانند والدین یا خواهر و برادر شما به ملاسما مبتلا باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر میشود. عوامل ژنتیکی ممکن است در نحوه واکنش پوست شما به نور خورشید و تغییرات هورمونی نقش داشته باشند.
- محصولات مراقبت از پوست: برخی از محصولات آرایشی و محصولات بهداشتی می‌توانند باعث تحریک پوست و تشدید ملاسما شوند. به‌عنوان مثال، محصولاتی که حاوی الکل یا مواد شیمیایی قوی هستند، ممکن است باعث التهاب شوند و این التهاب می‌تواند موجب بدتر شدن لک‌های ملاسما شود.
علائم ملاسما
ملاسما معمولاً با بروز لکههای تیره و تغییر رنگ پوست ظاهر میشود. این لکه‌ها به طور معمول ویژگی‌های زیر را دارند.
- رنگ آن‌ها قهوه‌ای یا قهوه‌ای مایل به خاکستری است.
- به طور متقارن در دو طرف صورت ظاهر میشوند.
- رایج‌ترین مناطق بروز این لکه‌ها، گونه‌ها، پیشانی، بینی، چانه و بالای لب است.
- این لکه‌ها معمولاً صاف و با حاشیه‌ای نامنظم هستند.
- در اغلب موارد بدون درد و خارش هستند.
در برخی موارد، ملاسما می‌تواند در نواحی دیگر پوست که در معرض آفتاب قرار دارند، مانند ساعدها و گردن نیز ظاهر شود. ظاهر این لکه‌ها ممکن است بسته به نوع پوست و میزان قرار گرفتن در معرض نور خورشید متفاوت باشد.
ملاسما در بارداری
در دوران بارداری، زنان تغییرات هورمونی قابل توجهی را تجربه می‌کنند که یکی از مهمترین آن‌ها افزایش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون است. این تغییرات هورمونی به‌طور مستقیم با بروز ملاسما در دوران بارداری مرتبط هستند. هنگامی که سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن افزایش می‌یابد، این هورمون‌ها می‌توانند تولید ملانین در پوست را تحریک کنند و به بروز لکههای تیره یا همان لک ملاسما بارداری منجر شوند. این لکه‌ها معمولاً در نواحی صورت مانند پیشانی، گونه‌ها، بینی و بالای لب ظاهر میشوند و به همین دلیل به این اختلال، گاهی اوقات «ماسک بارداری» گفته میشود.
این تغییرات هورمونی به ویژه در طول سه ماهه دوم و سوم بارداری مشهودتر است و معمولاً در زنانی که پوست تیره‌تری دارند، بیشتر دیده میشود. افزایش حساسیت پوست به نور خورشید نیز عامل دیگری است که می‌تواند در تشدید لکههای ملاسما نقش داشته باشد. به همین دلیل، در دوران بارداری، قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند باعث تیره‌تر شدن لکه‌ها و بدتر شدن وضعیت ملاسما شود.
خبر خوب این است که معمولاً پس از زایمان و بازگشت سطح هورمون‌ها به حالت طبیعی، لکههای ملاسما بارداری به تدریج کمرنگتر و در بسیاری از موارد به‌طور کامل محو میشوند. با این حال، در برخی از زنان لکه‌ها ممکن است برای مدت طولانی‌تر باقی بمانند و نیاز به درمان‌های پزشکی داشته باشند.
ملاسما در مردان
ملاسما در مردان نسبت به زنان شیوع کمتری دارد، اما باید توجه داشت که این اختلال پوستی در مردان نیز وجود دارد و می‌تواند مشکلاتی برای پوست آن‌ها ایجاد کند. طبق مطالعات مختلف، حدود 10 درصد از مبتلایان به ملاسما مردان هستند. این بیماری بیشتر در افراد با پوست تیره‌تر مشاهده میشود، زیرا پوست تیره‌تری که به راحتی برنزه میشود، مستعد تولید بیشتر ملانین در مواجهه با نور خورشید است. در حالی که ملاسما در زنان اغلب به دلیل تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری و مصرف قرص‌های ضدبارداری اتفاق می‌افتد، در مردان این بیماری بیشتر به دلایل دیگر بروز می‌کند.
یکی از اصلی‌ترین عواملی که می‌تواند باعث بروز لک ملاسما پوستی در مردان شود، قرار گرفتن در معرض مستقیم نور خورشید است. مطالعه‌ای که توسط American Academy of Dermatology منتشر شد، نشان می‌دهد که مردانی که مدت زیادی در معرض نور آفتاب قرار دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ملاسما قرار دارند. علاوه بر این، استفاده از سولاریوم یا به طور کلی مواجهه با اشعه ماوراءبنفش نیز می‌تواند عاملی برای ایجاد لک‌های ملاسما در پوست مردان باشد. تغییرات هورمونی مانند درمان‌های خاص برای بیماری‌های هورمونی نیز ممکن است به افزایش تولید ملانین و ظهور ملاسما در مردان منجر شود، هرچند این عامل در زنان باردار شایعتر است.
بهترین راه درمان ملاسما؛ از درمان قطعی و سریع تا خانگی
همانطور که گفتیم، ملاسما یک اختلال مزمن در تولید رنگدانه ملانین است که به‌صورت لکههای قهوه‌ای یا خاکستری-قهوه‌ای و غالباً به شکل قرینه روی صورت ظاهر میشود، به ویژه در پیشانی، گونه‌ها و بالای لب. این بیماری مثل سرماخوردگی، کاملا درمان نمیشود و در صورتی که شخص رعایت نکند، ممکن است باز هم به آن مبتلا شود.
درمان قطعی ملاسما؛ ایا لک ملاسما درمان قطعی دارد؟
درمان قطعی ملاسما تقریبا وجود ندارد و حتی پس از بهبود نسبی، احتمال بازگشت آن زیاد است، به ویژه در صورت عدم رعایت مراقبت‌های پوستی و پرهیز از عوامل محرک. با این حال، روش‌های درمانی موثری وجود دارند که می‌توانند شدت و وسعت لکه‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش دهند و ظاهر یکنواخت‌تری به پوست بازگردانند. دستیابی به بهترین نتیجه معمولاً نیازمند ترکیب درمان‌های کلینیکی و مراقبت‌های خانگی تحت نظر متخصص پوست است.
تقریباً هیچ درمانی به تنهایی نتیجه چشمگیر و ماندگار برای ملاسما ایجاد نمی‌کند. بهترین نتایج معمولاً وقتی دیده میشود که یک روش کلینیکی (مثل کرم‌های موضعی یا پیلینگ) با مراقبت‌های خانگی و محافظت شدید در برابر آفتاب ترکیب شود. اما به صورت کلی، مثل بسیاری از شرایط دیگر، درمان‌های کلینیکی نتیجه بهتری را برای درمان ملاسما در پی دارند؛
- داروهای موضعی: کرم‌هایی که حاوی هیدروکینون، ترتینوئین، کورتیکواستروئید یا کوجیک اسید هستند، با کاهش تولید ملانین موجب روشن‌تر شدن پوست میشوند. در بسیاری از موارد، این کرم‌های درمان ملاسما به صورت ترکیبی استفاده میشوند تا نتیجه بهتری حاصل شود.
- لایه‌برداری شیمیایی: پیلینگ‌های سطحی یا متوسط با استفاده از موادی مانند گلیکولیک اسید، سالیسیلیک اسید یا تری‌کلرواستیک اسید، لایه بالایی پوست را حذف کرده و باعث افزایش بازسازی سلول‌ها و کاهش رنگدانه‌ها میشوند.
- لیزر درمانی: لیزر Nd-YAG با شدت پایین (Low-fluence Q-switched Nd-YAG) یکی از بهترین گزینه‌ها برای درمان موارد مقاوم ملاسما به ویژه در افرادی با پوست تیره‌تر محسوب میشود. با این حال، لیزر لک صورت برای همه انواع پوست مناسب نیست و نیاز به ارزیابی متخصص دارد.
- داروهای خوراکی: در برخی موارد، متخصص پوست ممکن است داروهایی مانند ترانگزامیک اسید یا گلوتاتیون را برای کاهش تولید ملانین از داخل بدن تجویز کند.
از بین بردن لک ملاسما در خانه
علاوه بر درمان‌های پزشکی، راهکارهای خانگی زیر می‌توانند به بهبود وضعیت پوست کمک کنند و در درمان ملاسما موثر واقع شوند.
- محافظت در برابر آفتاب: استفاده روزانه از ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر، حتی در فضای بسته یا هوای ابری، ضروری است. اشعه UV می‌تواند از طریق پنجره هم به پوست آسیب بزند. ضد آفتاب را هر دو ساعت یکبار در فضای باز تجدید کنید و از کلاه لبه‌دار، عینک آفتابی و لباس محافظ استفاده کنید. همچنین بین ساعات 10 صبح تا 4 عصر کمتر در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرید.
- آرایش پوشاننده با SPF: استفاده از کانسیلر و کرم‌پودرهای حاوی SPF که برای پوشاندن هایپرپیگمانتاسیون مناسب هستند، می‌تواند هم پوشش موقت ایجاد کند و هم لایه‌ای اضافه از محافظت در برابر نور فراهم آورد.
- درمان‌های طبیعی: مواد طبیعی مانند زردچوبه، آلوئه‌ورا و عصاره شیرین‌بیان خاصیت ضدالتهابی و روشن‌کننده دارند. به‌عنوان مثال، خمیر زردچوبه می‌تواند به کاهش رنگدانه‌ها کمک کند، آلوئه‌ورا پوست را تسکین دهد و شیرین‌بیان لکههای تیره را روشن‌تر کند. البته استفاده از این مواد باید با احتیاط و پس از مشورت با متخصص باشد.
- آبرسانی: نوشیدن آب کافی در طول روز به حفظ رطوبت و سلامت کلی پوست کمک می‌کند. همچنین، استفاده از مرطوب‌کننده ملایم و غیرکومدون‌زا دو بار در روز می‌تواند سد دفاعی پوست را تقویت کند.
- روتین پوستی ملایم: در روتین پوستی خود از محصولات حاوی الکل، عطر یا لایه‌بردارهای قوی پرهیز کنید. به جای آن، از محصولات هیپوآلرژنیک و بدون عطر مناسب پوست حساس استفاده کنید. پاکسازی ملایم و مرطوب‌سازی منظم می‌تواند مانع تحریک و بدتر شدن ملاسما شود.
توصیه می‌کنیم کلا به دنبال درمان سریع ملاسما نباشید. درمان ملاسما به صبر و مراقبت مداوم نیاز دارد و نتایج معمولاً به مرور زمان آشکار میشوند. بنابراین سعی کنید روش‌ها را با هم ترکیب کرده و با مداومت، انجام دهید.
کرم ضد لک قوی برای ملاسما
اگر به دنبال یک کرم ضد لک قوی برای ملاسما هستید، توصیه می‌کنیم ابتدا با پزشک مشورت کنید. در صورت تأیید وی، می‌توانید از یک سری کرم قدرتمند برای درمان ملاسما استفاده کنید. البته خود پزشک هم قطعا بهترین کرم را متناسب با نوع پوست به شما معرفی خواهد کرد. اما به صورت کلی، کرم‌های زیر از جمله بهترین و محبوب‌ترین روش‌های درمانی ملاسما به حساب می‌آیند.
هیدروکینون
هیدروکینون شاید درمان قطعی ملاسما نباشد اما یکی از معروف‌ترین و مؤثرترین ترکیبات ضد لک برای درمان سریع ملاسما است که معمولاً به شکل کرم یا لوسیون استفاده میشود. این دارو با مهار آنزیم تیروزیناز، تولید ملانین را کاهش داده و باعث روشنی لکههای قهوه‌ای میشود.
- روش مصرف: با توصیه پزشک.
- عوارض احتمالی: در حدود 25٪ از بیماران ممکن است درماتیت تماسی (قرمزی و التهاب) ایجاد شود. استفاده طولانی‌مدت با غلظت بالا می‌تواند منجر به عارضه‌ای به نام اوکرونوز شود که با تغییر رنگ خاکستری مایل به آبی پوست همراه است.
اسید آزلائیک
اسید آزلائیک یک ترکیب طبیعی با خاصیت ضد لک و ضد التهاب است که برای درمان سریع ملاسما و سایر مشکلات هایپرپیگمانتاسیون استفاده میشود.
- روش مصرف: با توصیه پزشک.
- ویژگی مهم: مصرف آن در دوران بارداری بی‌خطر است.
- عوارض احتمالی: ممکن است باعث سوزش یا تحریک پوست شود، به‌خصوص در اوایل درمان.
کرم ترکیبی سهگانه (Triple Combination Cream)
این کرم که به نام ژانولوما یا فرمولاسیون ترکیبی استاندارد طلایی شناخته میشود، شامل سه ماده مؤثر است.
- هیدروکینون: کاهش تولید ملانین
- ترتینوئین: افزایش گردش سلولی و نفوذ بهتر مواد فعال
- کورتیکواستروئید: کاهش التهاب و تحریک پوستی
توصیه می‌کنیم تمام روش‌های درمانی بالا و روش مصرف آن‌ها را به توصیه پزشک متخصص خود انجام دهید. ما در این مطلب صرفا آنچه که به عنوان عرف شناخته میشود را معرفی می‌کنیم اما هر نوع ملاسما، روش‌های درمانی خاص خود را متناسب با نوع پوست می‌طلبد. بنابراین مشورت با پزشک، توصیه اکید ما به شماست.
درمان ملاسما با مزوتراپی
مزوتراپی ملاسما یک روش غیر تهاجمی برای روشن کردن لک‌ها و یکدست کردن رنگ پوست است که با تزریق ترکیبی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و ترکیبات مغذی مستقیماً به لایه‌های پوست انجام میشود.
این تزریق‌های هدفمند با کاهش تولید رنگدانه و تحریک کلاژن‌سازی، به تدریج باعث بهبود بافت و شفافیت پوست میشوند. درمان معمولاً به چند جلسه نیاز دارد و باید توسط متخصص پوست انجام شود تا ایمنی و اثربخشی آن تضمین شود.
درمان ملاسما با زینک اکساید
زینک اکسید یک ترکیب غیرآلی و مصنوعی است که کاربردهای گسترده‌ای در محصولات مراقبت از پوست و بهداشت دارد؛ از جمله پودر بچه، ضد آفتاب، شامپو و پمادهای ضد عفونت پوستی. مهمترین ویژگی آن، توانایی مسدود کردن کامل اشعه‌های مضر UV است که یکی از عوامل اصلی ایجاد و تشدید ملاسما محسوب میشوند. علاوه بر این، زینک اکسید خاصیت ترمیم‌کننده دارد و با ایجاد یک لایه محافظ روی پوست، روند بهبود بافت آسیب‌دیده را تسریع می‌کند.
مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از زینک اکسید می‌تواند شاخص شدت و وسعت ملاسما (MASI) را حتی پس از چند بار مصرف به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. این ماده هم به شکل بلوک‌کننده فیزیکی در کرم‌های ضد آفتاب و پمادهای مایع وجود دارد و هم به صورت پودر (مانند پودر بچه یا پودر 25٪) که می‌توان مستقیماً روی نواحی دارای لک ماساژ داد.
قرص برای ملاسما هم می‌تواند یک گزینه عالی باشد. اما توصیه می‌کنیم به هیچ وجه، سرخود از قرص برای ملاسما استفاده نکنید. طبق یافته‌ها، قرص‌هایی مثل پلی‌پودیوم لئوکوتوموس یا لیکوپن و یا حتی مکمل‌های گیاهی می‌توانند برای ملاسما مفید باشند. اما توصیه اکید ما این است که به هیچ عنوان بدون توصیه متخصص پوست از این قرص‌ها استفاده نکنید.
چه زمانی برای درمان ملاسما به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر لکههای تیره روی پوستتان پایدار هستند، در حال گسترش‌اند یا تغییرات جدیدی در ظاهر پوست خود مشاهده می‌کنید، بهتر است برای تشخیص دقیق و دریافت برنامه درمانی اختصاصی به متخصص پوست مراجعه کنید. پزشک می‌تواند شدت ملاسما را ارزیابی کرده و با تجویز داروهای موضعی مانند هیدروکینون، ترتینوئین یا کورتیکواستروئید، یا انجام روش‌های کلینیکی مانند لایه‌برداری شیمیایی، میکرودرم ابریژن یا لیزر، روند بهبود را آغاز کند. پیشنهاد می‌کنیم در انجام آن‌ها مداومت به خرج دهید تا بهترین نتیجه ممکن حاصل شود.
جمع‌بندی
در این مطلب تلاش کردیم تا ضمن تعریف ملاسما، به پاسخ این پرسش بپردازیم که «بهترین راه درمان ملاسما چیست؟» اگرچه در نهایت به این نتیجه رسیدیم که درمان قطعی ملاسما وجود ندارد اما با استفاده از روش‌های خانگی و همچنین کرم ضد لک قوی برای ملاسما، می‌توان تا حد زیادی آن را کنترل کرد. حتی این لک‌ها می‌توانند کاملا محو شوند، اما در صورت عدم رعایت، بازگردند. در نهایت، به معرفی یک سری کرم و قرص برای درمان ملاسما پرداختیم که باید تأکید کنیم به هیچ عنوان بدون دستور پزشک متخصص از آن‌ها استفاده نکنید.
