فیبروم رحم یکی از شایع‌ترین مشکلات زنانه است که بسیاری از بانوان در طول زندگی خود با آن روبه‌رو میشوند. این تودهها در رحم ممکن است کوچک و بی‌علامت باشند یا گاهی با درد، خون‌ریزی شدید و حتی ناباروری همراه شوند. آشنایی با علائم، دلایل و روش‌های درمان فیبروم رحم به زنان کمک میکند تا با آگاهی بیشتری سلامت خود را حفظ کنند و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری نمایند. در این مقاله به طور کامل بررسی می‌کنیم که فیبروم چیست، چرا ایجاد میشود و چگونه می‌توان آن را تشخیص و درمان کرد
فیبروم چیست؟
فیبروم رحم یا «میوم رحمی» یکی از شایع‌ترین تومورهای خوشخیم در میان زنان سنین باروری است. فیبرومها توده‌هایی از بافت عضلانی و فیبرهای متراکم‌اند، که در دیواره رحم یا اطراف آن رشد می‌کنند. بسیاری از خانم‌ها در طول زندگی خود حداقل یک بار با این مشکل روبه‌رو میشوند، اما ممکن است حتی از وجود آن بی‌خبر باشند، زیرا در بسیاری از موارد فیبروم علائمی ایجاد نمیکند.
اما فیبروم رحم چیست؟ در واقع فیبرومها سلول‌هایی‌اند که به طور غیرطبیعی در عضله رحم تکثیر میشوند و توده‌هایی را شکل می‌دهند که اندازه آن‌ها میتواند از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر متغیر باشد. برخی از فیبرومها در داخل دیواره رحم یا اینترامورال، برخی در حفره رحم به نام ساب‌موکوزال و برخی در خارج از رحم یا ساب‌سروزال رشد می‌کنند. این تودهها معمولاً خوش‌خیم‌اند و به ندرت به سرطان تبدیل میشوند. با این حال، در برخی موارد ممکن است فیبروم سرطانی باشد یا علائم شدیدی ایجاد کند که نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
علائم فیبروم رحم
علائم فیبروم رحم بسته به محل، تعداد و اندازه فیبرومها متفاوت است. برخی از زنان هیچ نشانه‌ای ندارند، در حالی که در برخی دیگر علائم فیبروم میتواند زندگی روزمره آن‌ها را مختل کند. شایع‌ترین علائم فیبروم رحم شامل موارد زیر است:
- پریودهای سنگین و طولانی مدت
- احساس فشار یا سنگینی در قسمت پایین شکم
- دردهای لگنی یا کمردرد
- بزرگ شدن شکم
- نیاز مکرر به ادرار
- مشکل در تخلیه مثانه یا یبوست
- احساس درد هنگام رابطه جنسی
- ناباروری یا سقط‌های مکرر
در موارد نادر، ممکن است علائم ترکیدن فیبروم رحم دیده شود. علائم ترکیدن فیبروم رحم شامل درد ناگهانی و شدید در شکم، تب، تهوع، افت فشار خون و احساس ضعف شدید است که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
علائم فیبروم سرطانی
اگرچه فیبرومها معمولاً خوش‌خیم‌اند، اما در موارد استثنایی، ممکن است توده‌ای بدخیم و سرطانی به نام لایومیوسارکوم باشد. علائم فیبروم سرطانی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- رشد بسیار سریع رحم یا فیبروم در مدت کوتاه
- درد مداوم لگن که با دارو کاهش نمی‌یابد
- خون‌ریزی غیرطبیعی بعد از یائسگی
- ضعف عمومی، کاهش وزن بدون دلیل، یا تب خفیف طولانی مدت
پزشک با بررسی دقیق و انجام آزمایش‌ها میتواند بین فیبروم خوشخیم و بدخیم تمایز قائل شود.
روش‌های تشخیص فیبروم رحم
تشخیص فیبروم رحم معمولاً از طریق معاینه فیزیکی، سونوگرافی و در صورت نیاز روش‌های تصویربرداری دقیق‌تر انجام میشود. پزشک ممکن است با لمس رحم در معاینه لگنی، متوجه بزرگ شدن یا وجود توده شود.مهم‌ترین روش‌های تشخیص فیبروم عبارتند از:
- سونوگرافی رحم (سونو ترانس واژینال یا شکمی): ساده‌ترین و رایج‌ترین روش برای مشاهده اندازه، تعداد و محل فیبروم‌هاست.
- عکس فیبروم رحم در سونوگرافی: در سونوگرافی، فیبرومها به صورت توده‌های گرد یا بیضی با بافت متراکم‌تر از بافت طبیعی رحم دیده میشوند.
- MRI لگن: برای بررسی دقیق‌تر ساختار رحم و تمایز فیبروم از سایر تودهها.
- هیستروسکوپی و لاپاراسکوپی: روش‌های تهاجمی‌تر برای مشاهده مستقیم داخل رحم یا لگن و نمونه‌برداری در موارد خاص.
در سونوگرافی، فیبروم معمولاً به شکل یک توده‌ی یکنواخت و متراکم درون دیواره رحم دیده میشود. اندازه آن ممکن است از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر متغیر باشد.
گاهی اوقات برخی خانم‌ها تصور می‌کنند که فیبروم رحم دفع شده را در پریودی مشاهده می‌کنند، اما در واقع این معمولاً بافت‌های ضخیم‌شده دیواره رحم است و نه خود فیبروم. در موارد بسیار نادر، ممکن است فیبروم کوچک از طریق واژن دفع شود.
دلایل بروز فیبروم رحمی
علت دقیق بروز فیبروم رحمی هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل متعددی در شکل‌گیری آن نقش دارند، از جمله:
- هورمون‌های زنانه (استروژن و پروژسترون): این دو هورمون باعث رشد سلول‌های عضله رحم میشوند و فیبرومها معمولاً در دوران باروری که سطح این هورمون‌ها بالا است، ایجاد میشوند.
- ژنتیک: اگر در خانواده نزدیک مانند مادر یا خواهر فیبروم وجود داشته باشد، احتمال بروز آن افزایش می‌یابد.
- چاقی: افزایش بافت چربی باعث تولید بیشتر استروژن میشود که میتواند رشد فیبروم را تحریک کند.
- عدم تعادل قند خون و مقاومت به انسولین: برخی مطالعات ارتباط بین سطح بالای انسولین و افزایش خطر فیبروم را نشان داده‌اند.
- عوامل محیطی و تغذیه‌ای: مصرف زیاد گوشت قرمز، فست‌فود، و کمبود سبزیجات و میوه‌ها نیز میتواند خطر فیبروم را افزایش دهد.
فیبروم رحم چه عوارضی دارد؟
فیبروم رحم چه عوارضی دارد؟ پاسخ به این سؤال بستگی به اندازه و محل فیبروم دارد. در برخی موارد، هیچ عارضه‌ای وجود ندارد، اما در دیگران ممکن است مشکلات قابل توجهی ایجاد کند:
- کمخونی به دلیل خونریزیهای شدید
- درد مزمن لگن
- ناباروری یا مشکلات بارداری
- زایمان زودرس یا سقط جنین
- فشردگی مثانه یا روده و اختلال در عملکرد آن‌ها
- احساس خستگی مداوم و ضعف عمومی
در موارد نادر، فیبروم ممکن است دچار نکروز یا ترکیدن شود که باعث درد و عفونت شدید میشود.
راه‌های درمان فیبروم رحم
درمان فیبروم رحم به عوامل مختلفی مانند سن، اندازه فیبروم، علائم و تمایل به بارداری بستگی دارد. درمان ممکن است دارویی، غیردارویی یا جراحی باشد.
راه‌های کوچک شدن فیبروم
اگر فیبروم کوچک باشد یا علائم خفیف داشته باشد، پزشک ممکن است درمان دارویی یا تغییر سبک زندگی را پیشنهاد دهد. راه کوچک شدن فیبروم شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن و ورزش منظم: بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که پیادهروی و فیبروم رابطه مستقیمی دارند؛ یعنی فعالیت بدنی منظم مانند پیادهروی میتواند رشد فیبروم را کاهش دهد.
- تغذیه سالم: مصرف سبزیجات، میوه‌ها، و کاهش مصرف گوشت قرمز، شیرینی و چربی‌ها مؤثر است.
درباره تغذیه، برخی باور دارند که خرما و فیبروم باهم ناسازگارند، اما در واقع مصرف متعادل خرما مشکلی ایجاد نمیکند و حتی به بهبود کمخونی کمک میکند. - داروهای تنظیم‌کننده هورمون: استفاده از داروهایی برای کاهش سطح استروژن میتواند باعث کوچک شدن فیبروم شود.
قرص برای فیبروم رحم
چند نوع قرص برای فیبروم رحم وجود دارد که بسته به وضعیت بیمار تجویز میشود. این داروها معمولاً موقتی‌اند و پس از قطع مصرف، فیبروم ممکن است دوباره رشد کند.
- قرص‌های جلوگیری از بارداری: برای کنترل خونریزیهای شدید و تنظیم پریود.
- داروهای ضد پروژسترون یا آگونیست‌های GnRH: برای کوچک کردن فیبروم و کاهش علائم.
- داروهای ضد درد و ضد التهاب: برای کنترل دردهای لگنی و پریودی.
جراحی فیبروم
در مواردی که فیبروم بزرگ است، یا علائم شدید دارد، پزشک ممکن است جراحی فیبروم را پیشنهاد دهد. روش‌های جراحی شامل موارد زیر است؛
- میومکتومی: برداشت فیبروم بدون برداشتن رحم، برای زنانی که می‌خواهند باردار شوند.
- هیسترکتومی: برداشتن کامل رحم در موارد شدید یا در زنان یائسه.
- آمبولیزاسیون شریان رحمی: مسدود کردن رگ‌های تغذیه‌کننده فیبروم برای کوچک شدن آن.
گاهی با انجام درمان‌های نوین و رعایت سبک زندگی سالم، می‌توان به تدریج به سمت نابودی فیبروم پیش رفت بدون نیاز به جراحی سنگین.
تفاوت فیبروم رحم با کیست تخمدان
بسیاری از زنان فیبروم رحم را با کیست تخمدان اشتباه می‌گیرند، اما این دو عارضه تفاوت‌های مهمی دارند. فیبروم رحم توده‌ای از جنس عضله و بافت فیبری در داخل یا اطراف رحم است، در حالی که کیست تخمدان معمولاً یک کیسه پر از مایع است که روی تخمدان تشکیل میشود. کیست‌ها اغلب به دلایل هورمونی یا عملکرد طبیعی تخمدان‌ها به وجود می‌آیند و در بسیاری از موارد خودبه‌خود برطرف میشوند، اما فیبرومها معمولاً پایدارترند و نیاز به پیگیری دارند. در سونوگرافی نیز این دو از هم قابل تشخیص هستند و پزشک با دیدن عکس فیبروم رحم در سونوگرافی میتواند تفاوت آن را با کیست مشخص کند.
تأثیر فیبروم رحم بر بارداری
- وجود فیبروم رحمی همیشه مانع بارداری نیست، اما در برخی موارد میتواند باعث مشکلاتی شود.
- فیبروم‌هایی که در داخل حفره رحم یا نزدیک لولههای فالوپ قرار دارند، ممکن است مانع لانهگزینی جنین یا حرکت اسپرم شوند.
- در دوران بارداری نیز فیبروم ممکن است باعث درد، زایمان زودرس، یا قرارگیری غیرطبیعی جنین شود.
- گاهی پس از زایمان، فیبرومها به‌طور طبیعی کوچک‌تر میشوند زیرا سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد.
- اگر باردار هستید و پزشک وجود فیبروم را تشخیص داده است، پیگیری منظم و سونوگرافی دوره‌ای اهمیت زیادی دارد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از علائم زیر را دارید، باید برای بررسی فیبروم به متخصص زنان مراجعه کنید:
- خونریزیهای شدید یا طولانی مدت
- درد شدید لگن یا شکم
- احساس فشار در ناحیه تحتانی شکم
- رشد سریع شکم بدون افزایش وزن
- ناباروری یا سقط‌های مکرر
- علائم ترکیدن فیبروم رحم در فرد وجود داشته باشد: درد شدید و ناگهانی، تب، تهوع.
تشخیص به موقع، درمان را آسان‌تر میکند و از بروز عوارض جدی جلوگیری خواهد کرد.
روش‌های پیشگیری از فیبروم رحم
هرچند پیشگیری صددرصدی از فیبروم ممکن نیست، اما می‌توان با رعایت برخی نکات خطر آن را کاهش داد:
- حفظ وزن مناسب و کنترل چربی بدن
- تغذیه سالم و مصرف زیاد سبزیجات و فیبر
- محدود کردن مصرف الکل و کافئین
- فعالیت بدنی منظم مانند پیادهروی روزانه
- کنترل استرس و خواب کافی
- بررسی منظم توسط پزشک، به ویژه در زنان بالای ۳۰ سال
نقش تغذیه و سبک زندگی در کنترل فیبروم
سبک زندگی سالم تأثیر زیادی بر رشد یا مهار فیبروم دارد. رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات، غلات کامل و کاهش مصرف چربی‌های اشباع‌شده میتواند به کاهش سطح استروژن کمک کند. ورزش‌های سبک مانند پیادهروی و فیبروم رابطه مثبتی دارند و می‌توانند رشد توده را کند کنند. خواب کافی، کنترل استرس و پرهیز از مصرف زیاد قند و فست‌فود نقش مهمی در نابودی فیبروم یا دست‌کم مهار رشد آن دارند. در برخی منابع طب سنتی، به تأثیر خوراکی‌هایی مثل خرما و فیبروم اشاره شده است. در حالی که خرما به خودی خود باعث رشد فیبروم نمیشود، اما باید به میزان متعادل مصرف شود تا قند خون افزایش نیابد.
جمع‌بندی
فیبروم یکی از مشکلات شایع در زنان است که معمولاً خوشخیم و قابل‌کنترل می‌باشد. آگاهی از اینکه فیبروم چیست و چه علائمی دارد، باعث میشود تشخیص زودهنگام و درمان مؤثرتری صورت گیرد. روش‌های متعددی برای درمان فیبروم وجود دارد؛ از دارو و تغییر سبک زندگی گرفته تا جراحی. با رعایت تغذیه سالم، پیادهروی منظم، و مراجعه دوره‌ای به پزشک، می‌توان رشد فیبروم را مهار کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
منابع: Cleveland Clinic , Mayo Clinic
