گلاب یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین عصاره‌های گیاهی در طب سنتی و زندگی روزمره ایرانیان به شمار می‌رود که از تقطیر گل محمدی به دست می‌آید. این مایع خوش‌عطر نه تنها در آشپزی و تهیه دسرهای خوشمزه نقش دارد، بلکه به عنوان یک داروی طبیعی و پرخاصیت در سلامت جسم و زیبایی پوست نیز شناخته می‌شود. از آرامش‌بخشی و تقویت روحیه گرفته تا خاصیت ضدالتهابی و کمک به بهبود مشکلات گوارشی، خواص گلاب آن‌قدر متنوع و شگفت‌انگیز است که آشنایی با آن میتواند سبک زندگی سالم‌تری را برایتان رقم بزند. در این مطلب قصد داریم به معرفی چند نمونه از خواص شگفت‌انگیز گلاب بپردازیم؛ ویژگی‌هایی که شاید برخی از آنها برایتان تازگی داشته باشد و باعث شود بیش از پیش این هدیه ارزشمند طبیعت را در برنامه روزانه خود جای دهید.
۱. خواص گلاب برای پوست
گلاب در واقع عصاره طبیعی گل محمدی است که طی روش تقطیر به دست می‌آید و به واسطه ساختار شیمیایی‌اش (شامل فلاونوئیدها، فنل‌ها، تانن‌ها، سیترول و ژرانیول) خواص متعددی برای پوست دارد که در ادامه به مرور آنها می‌پردازیم.
گلاب در وهله اول یک تونر طبیعی فوق‌العاده است که به تنظیم pH طبیعی پوست کمک و منافذ را کوچک می‌کند. این خاصیت به کاهش چربی‌های اضافی در پوست چرب کمک می‌کند و همچنین رطوبت در پوست خشک را بدون ایجاد حس سنگینی یا چسبندگی حفظ می‌کند. بنابراین برای درمان خشکی پوست نیز میتوان از گلاب بهره‌برداری کرد.
۲. خواص گلاب برای لک صورت
از طرفی، ترکیبات ضدالتهابی و تسکین‌دهنده گلاب مانند تانن‌ها و فلاونوئیدها در کاهش قرمزی، التهاب، آفتاب سوختگی و تحریکات پوستی مانند اگزما و لک صورت نقش موثری دارند. همچنین، گلاب با داشتن آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند فنل‌ها، ویتامین‌های C و A قادر است از پوست در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت کند، فرایند پیری زودرس را به تاخیر بیندازد و چین و چروک‌های سطحی و لک‌های پوستی را کاهش دهد.
۳. فواید گلاب برای پوست قبل از خواب
استفاده از گلاب قبل از خواب میتواند به طور قابل توجهی سلامت و شادابی پوست را تقویت کند. گلاب با خاصیت آرامبخش و ضد التهابی خود، به کاهش قرمزی، التهاب و خستگی پوست کمک می‌کند و در کنار مرطوب‌کنندگی ملایم، پوست را نرم و لطیف نگه می‌دارد. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌های موجود در گلاب از پوست در برابر آسیب‌های محیطی محافظت کرده و روند ترمیم سلولی در طول شب را تقویت می‌کنند، بنابراین استفاده از گلاب به عنوان تونر یا اسپری پیش از خواب، یک روش طبیعی و موثر برای احیای پوست و بهبود کیفیت خواب پوست است.
۴. خواص گلاب برای معده: کاهش التهاب معده و تسکین سوزش و یبوست
گلاب نه فقط یک عصاره خوش‌بو، بلکه یک داروی طبیعی ملایم و موثر برای دستگاه گوارش محسوب می‌شود. ترکیباتی چون فلاونوئیدها، گلیکوزیدها و آنتی‌اکسیدان‌ها ضمن اثر ضدالتهابی، به تنظیم عملکرد معده و روده کمک می‌کنند. گلاب به دلیل خواص آرامبخش و ضدالتهابی، لایه مخاطی معده را تسکین می‌دهد و علائم شایع مانند سوزش سر دل، رفلاکس یا سوء هاضمه را کاهش می‌دهد. همچنین اثر ملین دارد که با افزایش آب در مدفوع، حرکت روده را تحریک می‌کند و در بهبود یبوست موثر است.
۵. افزایش ترشح صفرا و هضم بهتر چربی‌ها
مصرف گلاب به تحریک ترشح صفرا کمک می‌کند، فرایند گوارش چربی‌ها را تسهیل ساخته و از نفخ و سنگینی پس از غذا جلوگیری می‌کند.
۶. خواص گلاب برای روده: تسکین دل‌درد و اسپاسم روده‌ای
خواص آنتی‌اسپاسمودیک گلاب میتواند گرفتگی‌های شکمی را کاهش دهد. این ویژگی برای افرادی که دچار دل‌دردهای خفیف یا تحریکات گوارشی هستند، بسیار مفید است.
۷. اثر آرامبخش و کمک به بهبود سلامت گوارش با کاهش استرس
گلاب با کاهش استرس و القای حس آرامش، فشار عصبی را کاهش داده و بهبود عملکرد گوارش را تسهیل می‌کند. از آن‌جا که اضطراب میتواند موجب تشدید مشکلات گوارشی شود، این خاصیت غیرمستقیم نیز اهمیت بالایی دارد.
طریقه مصرف گلاب برای رفع مشکلات گوارشی به این طریق است که روزانه یک تا دو قاشق چایخوری گلاب خوراکی را در یک لیوان آب گرم یا چای نعناع یا بابونه حل کرده و میل کنید. این نوشیدنی پس از غذا میتواند به تسکین نفخ و سنگینی کمک کند. برای درمان یبوست خفیف، گلاب را مرتب و ملایم همراه با آب مصرف کنید تا حرکات روده منظم شود.
۸. خواص گلاب برای لاغری
گلاب و چای تهیه شده از گلبرگ‌های رز میتواند به عنوان یک نوشیدنی کم‌کالری و خوش‌عطر، نقش موثری در روند لاغری داشته باشد. بنابراین، ضمن بهره‌برداری از بهترین رژیم لاغری برای زندگی سالم‌تر، مصرف منظم این نوشیدنی به بهبود متابولیسم بدن کمک می‌کند و فرآیند چربی‌سوزی را سرعت می‌بخشد. علاوه بر این، گلاب خاصیت آرامبخش دارد و با کاهش استرس، از پرخوری عصبی جلوگیری می‌کند. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم آن، خاصیت ادرارآوری ملایم است که باعث دفع آب اضافی از بدن و کاهش ورم می‌شود و احساس سبکی و تناسب بیشتری را ایجاد می‌کند.
از طرفی نوشیدن گلاب به دلیل رایحه دلپذیرش، میل به خوردن میان‌وعده‌های غیرضروری را کاهش می‌دهد و احساس سیری را تقویت می‌کند. این ویژگی در کنار صفر بودن کالری آن، جایگزینی عالی برای نوشیدنی‌های شیرین و پرکالری مثل نوشابه یا آبمیوه‌های صنعتی است. همچنین آنتی‌اکسیدان‌های موجود در گلاب با کاهش التهاب، عملکرد دستگاه گوارش و سوخت‌وساز بدن را بهبود می‌بخشند. در نتیجه، ترکیب اثرات آرامبخش، ضدالتهابی و تقویت‌کنندگی متابولیسم، گلاب را به یک همراه طبیعی و خوشایند در مسیر کاهش وزن تبدیل می‌کند.
۹. خواص گلاب برای رحم
مطالعات بالینی و متاآنالیزها نشان می‌دهند که استفاده از گلاب یا عصاره گل محمدی (Rosa damascena) میتواند در کاهش دردهای قاعدگی (دیسمنوره) موثر باشد. در یک بررسی سیستماتیک از چندین کارآزمایی تصادفی‌شده، مصرف گلاب به شکل خوراکی یا عطری، به‌ویژه به عنوان رایحه‌درمانی (Aromatherapy) باعث کاهش معنی‌دار در شدت دردهای شکمی، سردرد، خستگی و نفخ دوران قاعدگی شده است. همچنین، پژوهش‌های آزمایشگاهی و حیوانی نشان می‌دهند که عصاره‌های Rosa damascena توانایی متغیری در تاثیرگذاری بر عضلات صاف اندام رحم دارند: در برخی حالات محرک و در مواردی مهارکننده (آرام‌کننده) بوده‌اند. این خصوصیات ممکن است دل‌درد قاعدگی را تسکین دهند یا در تنظیم انقباضات رحمی نقش داشته باشند.
در یک مطالعه دیگر، کاربرد رایحه‌درمانی با گلاب در حین زایمان در بانوان فاقد تجربه زایمان (Nulliparous) باعث کاهش درد در مراحل انتهایی (باز شدن دهانه رحم ۸ الی۱۰ سانتی‌متر) شده است؛ ضمن آنکه پیش از آن در مراحل اولیه تفاوتی مشاهده نشد، ولی در مرحله نهایی آمار کاهش درد معنی‌دار بود.
به طور کلی، گلاب به صورت خوراکی یا استفاده از رایحه آن میتواند در کاهش دردهای قاعدگی و تسکین انقباضات رحمی موثر باشد. همچنین، به کمک رایحه‌درمانی ممکن است تجربه درد زایمان را تا حدی قابل‌تحمل‌تر کند.
۱۰. خواص گلاب در مردان
خواص گلاب برای مردان عمدتا بر سلامت پوست و مو تاکید دارد و خواص ضد التهابی، آنتی‌اکسیدانی و مرطوب‌کننده‌ای را ارائه می‌دهد که میتواند به تسکین قرمزی، تعادل چربی، هیدراته کردن پوست و بهبود سلامت پوست سر کمک کند. همچنین این ماده فواید ذهنی و عاطفی دارد؛ چرا که عطر آن میتواند اضطراب را کاهش دهد، حال را بهبود بخشد و آرامش را تقویت کند. علاوه بر این، گلاب میتواند بنا به مکانیسم‌هایی که پیش‌تر به آنها اشاره شد، برای سلامت گوارش مردان نیز مفید باشد.
۱۱. خواص گلاب برای مغز
گلاب با رایحه‌ای آرامبخش و ترکیباتی چون سیترونلول و ژرانیول توانایی تحریک سیستم لیمبیک مغز (مرکزی که احساسات و حافظه را کنترل می‌کند) را دارد. این تاثیر منجر به کاهش سطح کورتیزول (هورمون استرس) و افزايش ترشح نوروترانسمیترهای آرامبخش مانند سروتونین، دوپامین و GABA می‌شود که همگی در ارتقای خلق و تمرکز نقش دارند؛ در نتیجه حس آرامش، شادابی ذهن و کاهش اضطراب شکل می‌گیرد.
چندین مطالعه علمی نیز نشان داده‌اند که استنشاق گلاب یا استفاده از آن به شکل اسپری یا دیفیوزر، اضطراب افراد – حتی بیماران تحت دیالیز – را به طور معناداری کاهش می‌دهد. در یک کارآزمایی بالینی روی بیماران دیالیزی، امتیاز احساس اضطراب پس از چند هفته استفاده از رایحه گلاب، به طور قابل‌توجهی پایین آمد.
همچنین رایحه‌درمانی با استفاده از گلاب میتواند کیفیت خواب را بهبود دهد و بی‌خوابی را کاهش دهد، که این موضوع خود به طور مستقیم در افزایش عملکرد شناختی و احساس تازگی ذهنی موثر است. در کنار این موارد، برخی شواهد پایه‌ای و تجارب کاربران نشان داده‌اند که استشمام رایحه گلاب میتواند حافظه کوتاه‌مدت، تمرکز و عملکرد شناختی را حتی در زمان امتحان یا مطالعه تقویت کند (احتمالا از مسیر تحریک هیپوکامپ و بهبود ارتباط عصب‌ها بینابینی).
در مجموع، گلاب با اثرات آرام‌کننده روانی، بهبود کیفیت خواب، کاهش استرس و تقویت تمرکز میتواند به عنوان یک ماده طبیعی در حمایت از سلامت مغز و توانایی‌های شناختی معرفی شود.
۱۲. خواص گلاب برای مو
گلاب با رایحه‌ای دل‌انگیز و خواص آنتی‌اکسیدانی، به عنوان یک درمان طبیعی برای مو و پوست سر مورد توجه قرار گرفته است. این عصاره را میتوان به صورت اسپری استفاده کرد. گلاب با خاصیت پاک‌کنندگی ملایم خود، میتواند چربی اضافی پوست سر را کاهش دهد و از ایجاد شوره جلوگیری کند. همچنین، با داشتن ویتامین‌های A، B3، C و E، به تغذیه و تقویت فولیکولهای مو کمک می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود گلاب برای انواع مو، از جمله موهای خشک، رنگ‌شده و فر بسیار مناسب باشد.
از سوی دیگر، خواص ضد التهابی گلاب میتواند به درمان مشکلاتی مانند اگزما و پسوریازیس پوست سر کمک کند. با این اوصاف، افرادی که به گل‌ها حساسیت دارند، باید از استفاده از گلاب خودداری کنند. برای استفاده از گلاب، میتوان آن را به صورت اسپری روی پوست سر و موها استفاده کرد یا به عنوان آبکشی پس از شامپو استفاده کرد. توصیه می‌شود از گلاب ۲ تا ۳ بار در هفته استفاده شود تا از ایجاد عدم تعادل در pH پوست سر جلوگیری شود. به طور کلی، گلاب با خواص مرطوب‌کنندگی، تغذیه‌کنندگی و ضد التهابی خود میتواند به عنوان یک درمان طبیعی و تکمیلی برای بهبود سلامت مو و پوست سر مورد استفاده قرار گیرد.
۱۳. خواص گلاب برای چشم
گلاب با خواص ضد التهابی و ضد عفونی‌کننده خود میتواند در درمان برخی مشکلات چشمی موثر باشد. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از گلاب میتواند در کاهش علائم التهاب چشم مانند قرمزی، سوزش و خشکی کمک‌کننده باشد. برای مثال، در درمان التهاب ملتحمه (Conjunctivitis) که به قرمزی و التهاب چشم منجر می‌شود، استفاده از گلاب میتواند به تسکین علائم کمک کند. همچنین، در موارد خشکی چشم، گلاب میتواند با کاهش خشکی و تحریکات، به بهبود وضعیت کمک کند.
برای استفاده از گلاب در درمان مشکلات چشمی میتوان از گلاب طبیعی و خالص استفاده کرد. میتوان چند قطره گلاب را در مقداری آب مقطر رقیق کرده و با استفاده از پد پنبه‌ای تمیز، آن را روی پلک‌های بسته قرار داد. این کار میتواند به تسکین التهاب و خشکی چشم کمک کند. همچنین، استفاده از گلاب میتواند در کاهش پف زیر چشم و خستگی چشم موثر باشد.
با این حال، پیش از استفاده از گلاب برای درمان مشکلات چشمی، توصیه می‌شود با پزشک متخصص مشورت کنید تا از مناسب بودن آن برای وضعیت خاص خود اطمینان حاصل کنید.
فواید ترکیب گلاب با مواد دیگر
ترکیب گلاب با مواد طبیعی دیگر میتواند فواید متعددی برای پوست، مو و سلامت عمومی داشته باشد. در ادامه به برخی از این ترکیبات و خواص آنها اشاره می‌کنیم:
گلاب و عسل
ترکیب گلاب با عسل به عنوان یک ماسک صورت، برای پوستهای خشک و حساس میتواند اثربخشی فوق‌العاده‌ای داشته باشد. عسل با خواص مرطوب‌کنندگی و ضد التهابی خود، به تسکین و تغذیه پوست کمک می‌کند، در حالی که گلاب با خواص ضد عفونی‌کننده و آرامبخش، به کاهش قرمزی و التهاب پوست می‌پردازد. این ترکیب میتواند به روشن‌تر شدن و شادابی پوست کمک کند.
گلاب و آلوئه‌ورا
ترکیب گلاب با ژل آلوئه‌ورا در قالب یک ماسک صورت برای پوستهای مستعد آکنه میتواند سودمند واقع شود. آلوئه‌ورا با خواص ضد التهابی و مرطوب‌کنندگی خود، به تسکین و ترمیم پوست یاری می‌رساند و از طرفی دیگر، گلاب با خواص ضد عفونی‌کننده و آرامبخش، التهاب و قرمزی پوست را کم می‌کند.
گلاب و ویتامین E
ترکیب گلاب با ویتامین E به عنوان یک سرم شبانه، به خصوص برای پوستهای بالغ، به نظر می‌رسد یک ترکیب جذاب و کاربردی است. ویتامین E با خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد پیری خود، به محافظت از پوست در برابر آسیب‌های محیطی و کاهش چین و چروک کمک می‌کند، در حالی که گلاب با خواص آرامبخش و مرطوب‌کنندگی، پوست را شاداب می‌کند.
گلاب و گلیسیرین
ترکیب گلاب با گلیسیرین به عنوان یک تونر صورت، برای پوستهای خشک توصیه می‌شود. گلیسیرین با کمک خواص مرطوب‌کنندگی خود، در جذب رطوبت از هوا و حفظ آن در پوست نقش دارد، در حالی که گلاب با خواص ضد التهابی و آرامبخش، التهاب و قرمزی پوست را کاهش می‌دهد.
گلاب و روغن‌های گیاهی
ترکیب گلاب با روغن‌های گیاهی مانند روغن نارگیل، روغن بادام یا روغن جوجوبا به عنوان یک ماساژ صورت یا سر، برای پوستهای خشک و موهای آسیب‌دیده، مفید محسوب می‌شود. این روغن‌ها با خواص تغذیه‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی خود، به ترمیم و تقویت پوست و مو کمک می‌کنند و از سوی دیگر، گلاب با خواص ضد عفونی‌کننده و آرامبخش، موجب کاهش التهاب و تحریک پوست و مو می‌شود.
البته هنگام استفاده از این ترکیبات، مهم است که از مواد طبیعی و خالص استفاده و از ترکیب گلاب با مواد شیمیایی یا الکل‌دار خودداری کنید؛ چرا که ترکیبات الکل‌دار ممکن است باعث خشکی یا تحریک پوست شوند.
منابع: gardenia – buywow – timesofindia – byrdie – healthline
