آلرژی تنفسی؛ علائم شایع، دلایل بروز و موثرترین درمان‌ها

فصل بهار برای بسیاری فصل شکوفه‌ها و زیبایی است، اما برای میلیون‌ها نفر، شروع نبردی سالانه با عطسه، خارش چشم و آبریزش بینی است. این، چهره‌ی آشنای آلرژی تنفسی است؛ یک واکنش بیش از حد از سوی سیستم دفاعی بدن ما. اما چرا بدن ما به گرده‌ی گل یا گرد و غبار، واکشی این‌چنین شدید نشان می‌دهد؟ 

آلرژی تنفسی چیست؟

آلرژی تنفسی یک بیماری مزمن و یکی از انواع آلرژی است که در اثر واکنش افراطی سیستم ایمنی بدن به مواد معمولاً بی‌ضرر موجود در هوا ایجاد می‌شود. این مواد که «آلرژن» نامیده می‌شوند، می‌توانند شامل گرده‌ی گیاهان، کنه‌های گرد و غبار، هاگ‌های کپک یا شوره‌ی حیوانات خانگی باشند. اولین باری که فردی با یک آلرژن (مانند گرده‌ی چمن) برخورد می‌کند، ممکن است هیچ اتفاقی نیفتد. اما در پشت صحنه، سیستم ایمنی او که این ماده‌ی بی‌خطر را به اشتباه یک «دشمن» شناسایی کرده، شروع به تولید پادتن‌های خاصی به نام «ایمونوگلوبولین E» یا IgE می‌کند. این پادتن‌ها ها مانند «اعلان‌های تحت تعقیب» در سراسر بدن پخش می‌شوند و خود را به سلول‌های دیده‌بان به نام «سلول‌های ماست» (Mast Cells) می‌چسبانند. این سلول‌ها که در بینی، چشم‌ها، ریه‌ها و پوست مستقر هستند، اکنون مسلح و منتظر برخورد بعدی‌اند.

در مواجهه‌ی بعدی با همان گرده‌ی چمن، آلرژن‌ها مستقیماً به پادتن‌های روی سلول‌های ماست متصل می‌شوند. این اتصال، مانند چرخاندن کلید در قفل، سلول ماست را فعال می‌کند تا انبارهای شیمیایی خود را منفجر کند (فرآیندی به نام Degranulation). ماده‌ی اصلی آزاد شده در این انفجار، «هیستامین» است. هیستامین رگ‌های خونی را گشاد و نشت‌پذیر می‌کند (باعث آبریزش بینی و اشک چشم می‌شود)، اعصاب را تحریک می‌کند (باعث خارش بینی و گلو می‌شود) و در موارد شدیدتر، عضلات مجاری هوایی در ریه‌ها را منقبض می‌کند (باعث تنگی نفس می‌شود). مشکل آلرژی تنفسی، آزادسازی نابجا و بیش از حد این ماده‌ی شیمیایی قدرتمند است.

«سلول‌های ماست، سلول‌های آلرژی هستند که مسئول واکنش‌های آلرژیک فوری می‌باشند. آن‌ها با آزاد کردن محصولاتی به نام “واسطه‌ها” که درونشان ذخیره شده… باعث ایجاد علائم آلرژیک می‌شوند…. در واکنش‌های آلرژیک، این آزادسازی زمانی اتفاق می‌افتد که پادتن آلرژی IgE… به… آلرژن‌ها متصل می‌شود.»

“Mast cells are allergy cells responsible for immediate allergic reactions. They cause allergic symptoms by releasing products called “mediators” stored inside them… In allergic reactions, this release occurs when the allergy antibody IgE… binds to… allergens.”

به نقل از American Academy of Allergy, Asthma & Immunology (AAAAI)

علائم آلرژی تنفسی

وقتی هیستامین و سایر واسطه‌های شیمیایی آزاد می‌شوند، بدن با مجموعه‌ای از نشانه‌ها واکنش نشان می‌دهد. علائم آلرژی تنفسی که اغلب با «تب یونجه» یا «رینیت آلرژیک» شناخته می‌شوند، بر مجاری هوایی فوقانی (بینی و سینوس‌ها) تمرکز دارند. این علائم عبارتند از:

• عطسه‌های مکرر، اغلب پشت سر هم.
• خارش، که می‌تواند بینی، چشم‌ها، سقف دهان یا گلو را درگیر کند.
• آبریزش بینی (ترشحات شفاف و رقیق).
• گرفتگی بینی (احتقان)، که یکی از آزاردهنده‌ترین علائم آلرژی تنفسی است.
• چشم‌های آبکی، قرمز یا متورم (ورم ملتحمه آلرژیک).
• احساس فشار در سینوس‌ها و سردرد.
• خستگی و کسالت، که اغلب به دلیل اختلال در خواب ناشی از گرفتگی بینی رخ می‌دهد.

فراتر از عطسه؛ نشانه‌هایی که باید جدی گرفت

گاهی اوقات، واکنش آلرژیک در مجاری هوایی تحتانی (ریه‌ها) متمرکز می‌شود و منجر به وضعیتی بسیار جدی‌تر به نام «آسم آلرژیک» می‌شود. این حالت می‌تواند به عنوان یک آلرژی شدید تنفسی در نظر گرفته شود. علائم آسم آلرژیک متفاوت و نگران‌کننده‌تر هستند. در صورت مشاهده‌ی علائم آلرژی شدید تنفسی، مراجعه به پزشک ضروری است.

نشانه‌هایی که نشان می‌دهند آلرژی تنفسی شما ممکن است ریه‌ها را درگیر کرده باشد عبارتند از:

• تنگی نفس: احساس اینکه نمی‌توانید هوای کافی به ریه‌های خود وارد کنید.
• سفتی یا درد قفسه سینه: احساس فشار یا سنگینی روی سینه.
• خس‌خس سینه: صدای سوت‌مانند، به ویژه هنگام بازدم، که یک علامت شایع آسم در کودکان است.
• سرفه مزمن: حملات الرژی تنفسی و سرفه، به خصوص در شب یا هنگام ورزش، که با سرماخوردگی یا آنفولانزا بدتر می‌شوند.

علت آلرژی تنفسی

علت آلرژی تنفسی یک واکنش اشتباه از سوی سیستم ایمنی است. اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ پاسخ در ترکیبی از عوامل مختلف نهفته است.

• آلرژن‌های هوابرد: این‌ها شایع‌ترین علت آلرژی تنفسی هستند.

• گرده‌ها: از درختان، چمن‌ها و علف‌های هرز.
• کنه‌های گرد و غبار: «آلرژی به گرد و غبار» تقریباً همیشه به معنای آلرژی به موجودات میکروسکوپی به نام «کنه گرد و غبار» است. این کنه‌ها از پوسته‌های مرده‌ی پوست انسان تغذیه می‌کنند و در محیط‌های گرم و مرطوب مانند تشک‌ها، بالش‌ها و فرش‌ها زندگی می‌کنند. علت آلرژی تنفسی در اینجا، پروتئین‌های موجود در فضولات (ضایعات) و بدن در حال تجزیه‌ی این کنه‌ها است. همچنین، ذرات حاصل از سوسک‌ها نیز می‌توانند جزء آلرژن‌های گرد و غبار خانه باشند.
• هاگ‌های کپک: که در مناطق مرطوب داخل و خارج از خانه یافت می‌شوند.
• شوره (پوسته‌های) حیوانات خانگی: پروتئین‌های موجود در پوست، بزاق یا ادرار حیوانات. برخلاف تصور رایج، افراد به موی حیوان خانگی حساسیت ندارند. علت آلرژی تنفسی در این مورد، پروتئین‌های موجود در شوره (پوسته‌های مرده)، بزاق یا ادرار حیوان است. این پروتئین‌های سبک به راحتی در هوا معلق می‌مانند، به لباس‌ها می‌چسبند و می‌توانند علائم شدیدی ایجاد کنند. به همین دلیل است که هیچ نژاد «ضد آلرژی» واقعی از سگ یا گربه وجود ندارد.

• عوامل ژنتیکی: استعداد ابتلا به آلرژی به شدت ارثی است. اگر در خانواده‌ی شما سابقه‌ی آسم یا آلرژی (مانند تب یونجه یا اگزما) وجود داشته باشد، خطر ابتلای شما به آلرژی تنفسی به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

انواع آلرژی تنفسی

متخصصان انواع آلرژی تنفسی را بر اساس محل بروز علائم (مانند بینی در رینیت یا ریه‌ها در آسم) و مکانیسم دقیق واکنش دسته‌بندی می‌کنند.

رینیت آلرژیک (تب یونجه)؛ دشمن فصلی و دائمی

این شایع‌ترین نوع آلرژی تنفسی کلاسیک است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر کرده است. رینیت آلرژیک مستقیماً بینی و سینوس‌ها را هدف قرار می‌دهد و باعث عطسه، احتقان، خارش بینی و آبریزش چشم می‌شود. این بیماری خود به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:

• رینیت آلرژیک فصلی: این همان چیزی است که به «تب یونجه» یا «حساسیت فصلی» معروف است. این نوع آلرژی توسط گرده‌ی گیاهانی که فقط در فصول خاصی از سال (معمولاً بهار، تابستان یا اوایل پاییز) در هوا پخش می‌شوند، ایجاد می‌شود. اگر علائم شما هر سال در ماه اردیبهشت عود می‌کند، به احتمال زیاد با علائم حساسیت فصلی مواجه هستید.
• رینیت آلرژیک دائمی: این نوع آلرژی در تمام طول سال وجود دارد. محرک‌های آن، آلرژن‌های داخلی مانند کنه‌های گرد و غبار، هاگ‌های کپک یا شوره‌ی حیوانات خانگی هستند. مدیریت این نوع آلرژی تنفسی نیازمند توجه مداوم به محیط خانه است.

آسم آلرژیک؛ التهاب در مسیرهای هوایی پایین

آسم آلرژیک زمانی رخ می‌دهد که واکنش آلرژیک از مجاری هوایی فوقانی فراتر رفته و به ریه‌ها می‌رسد. این یک نوع آلرژی شدید تنفسی محسوب می‌شود. در این حالت، همان موادی که باعث آبریزش بینی شما می‌شوند (مانند گرده‌ی گل، شوره یا هاگ کپک)، می‌توانند باعث التهاب و سفت شدن راه‌های هوایی در ریه‌ها شده و منجر به حمله‌ی آسم شوند. کنترل آلرژن‌های محیطی، بخش مهمی از مدیریت آسم است.

پنومونیت حساسیتی (HP)؛ واکنشی فراتر از آلرژی

این عارضه که گاهی با آلرژی تنفسی شدید اشتباه گرفته می‌شود، در واقع یک مکانیسم ایمنی کاملاً متفاوت دارد. برخلاف آلرژی کلاسیک که واکنشی فوری و مبتنی بر IgE است، پنومونیت حساسیتی (HP) یک واکنش التهابی پیچیده است که خودِ کیسه‌های هوایی در اعماق ریه‌ها (آلوئول‌ها) را درگیر می‌کند.

این بیماری در اثر استنشاق مکرر غبارهای آلی (مانند میکروب‌ها، پروتئین‌های حیوانی یا قارچ‌ها) ایجاد می‌شود. HP برخلاف آسم آلرژیک، اگر مزمن شود، می‌تواند منجر به آسیب دائمی و ایجاد بافت اسکار (فیبروز) در ریه‌ها شود. مثال‌های کلاسیک آن «ریه‌ی کشاورز» (ناشی از استنشاق کاه کپک‌زده) و «ریه‌ی پرنده‌باز» (ناشی از پروتئین‌های فضولات پرندگان) است.

آسم شغلی؛ آلرژی در محیط کار

آسم شغلی نوعی آلرژی تنفسی یا بیماری تنفسی است که مستقیماً در اثر مواجهه با مواد موجود در محیط کار ایجاد یا تشدید می‌شود. این عارضه می‌تواند به دو شکل بروز کند:

• آسم شغلی آلرژیک: این شایع‌ترین نوع است و مکانیسمی شبیه به آلرژی تنفسی معمولی دارد (مبتنی بر IgE). کارگر به یک ماده‌ی خاص (مانند آرد برای نانوا، پروتئین‌های حیوانی برای دامپزشکان، یا گرد و غبار چوب) حساسیت پیدا می‌کند.
• آسم شغلی ناشی از محرک: این نوع، آلرژی واقعی نیست. بلکه در اثر قرار گرفتن در معرض غلظت بالایی از یک ماده‌ی محرک (مانند دودهای شیمیایی، کلر یا اسیدها) ایجاد می‌شود که مستقیماً به مجاری هوایی آسیب می‌زند.

تشخیص و مدیریت آلرژی تنفسی در نوزادان و کودکان چالش‌های منحصربه‌فردی دارد، زیرا علائم آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد و تأثیرات بیماری بر رشد آن‌ها عمیق‌تر است.

آلرژی تنفسی در نوزادان

تشخیص آلرژی تنفسی در نوزادان بسیار دشوار است. نوزاد نمی‌تواند بگوید که بینی‌اش می‌خارد یا گلویش آزرده است. علائمی مانند سرفه، آبریزش بینی و بی‌قراری به راحتی با سرماخوردگی‌های مکرر اشتباه گرفته می‌شوند.

نکته‌ی کلیدی در مورد آلرژی تنفسی در نوزادان این است که آلرژی اغلب ابتدا بر روی پوست ظاهر می‌شود، نه در بینی. این پدیده به «آتوپیک مارچ» (Atopic March) معروف است که معمولاً با اگزما (درماتیت آتوپیک) در نوزادی آغاز می‌شود. هتا ۸۰ درصد از کودکانی که در نوزادی اگزما دارند، بعداً در طول دوران کودکی خود به رینیت آلرژیک (آلرژی بینی) و یا آسم مبتلا می‌شوند. بنابراین، اگزما در نوزاد می‌تواند یک نشانه‌ی هشداردهنده‌ی اولیه برای مشکلات آلرژی تنفسی در آینده باشد. علائم آلرژی تنفسی در نوزادان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• علائم پوستی: بثورات پوستی، کهیر، و به ویژه اگزما (پوست خشک، قرمز و خارش‌دار).
• علائم تنفسی: سرفه مزمن، خس‌خس سینه یا تنفس سخت و صدادار.
• علائم بینی: آبریزش یا گرفتگی مزمن بینی.
• علائم گوارشی: ناراحتی معده، استفراغ یا اسهال، که گاهی می‌تواند ناشی از واکنش به پروتئین‌های غذایی (مانند شیر) باشد که مادر شیرده مصرف کرده است.

آلرژی تنفسی در کودکان

با بزرگتر شدن کودک، آلرژی تنفسی در کودکان چهره‌ی آشناتری به خود می‌گیرد، اما تأثیرات آن عمیق‌تر می‌شود. آلرژی دیگر فقط یک مزاحمت نیست؛ بلکه بر کیفیت زندگی، خواب و تحصیل کودک تأثیر می‌گذارد.

علائم آلرژی تنفسی در کودکان فراتر از نشانه‌های فیزیکی است:

• مشکلات خواب و تنفس دهانی: آلرژی شایع‌ترین علت آلرژی تنفسی مزمن و گرفتگی بینی در کودکان است. این امر کودک را مجبور می‌کند که در طول شب با دهان نفس بکشد.
• پیامدهای تنفس دهانی: تنفس از راه دهان نه تنها منجر به خواب بی‌کیفیت، خروپف و خستگی در طول روز می‌شود، بلکه در صورت عدم درمان، می‌تواند بر رشد طبیعی دندان‌ها و استخوان‌های صورت تأثیر منفی بگذارد.
• محرک‌های مدرسه: محیط مدرسه می‌تواند پر از آلرژن‌های پنهان باشد، از گرد و غبار گچ گرفته تا حیوانات خانگی موجود در کلاس، که همگی می‌توانند باعث تشدید علائم در طول روز شوند.

تشخیص با تست آلرژی تنفسی

اگر شما یا فرزندتان علائم مزمن آلرژی تنفسی را دارید، اولین قدم برای مدیریت مؤثر، شناسایی «دشمن» است. شما دقیقاً به چه چیزی حساسیت دارید؟ پاسخ نزد متخصص آلرژی و از طریق «تست آلرژی تنفسی» به دست می‌آید. دو روش اصلی برای این کار وجود دارد.

تست پوستی (Prick) در برابر تست خون (IgE)

انتخاب بین تست پوستی و تست خون به وضعیت بیمار، سن، سابقه‌ی پزشکی و داروهایی که مصرف می‌کند، بستگی دارد. هر دو روش بسیار دقیق هستند.

• تست پوستی (Skin Prick Test): این روش رایج‌ترین و سریع‌ترین تست آلرژی تنفسی است. در این روش، قطرات کوچکی از عصاره‌ی آلرژن‌های رایج (مانند گرده، کپک، شوره) روی پوست ساعد یا پشت بیمار قرار داده می‌شود و سپس با یک سوزن بسیار ظریف، خراش کوچکی در آن ناحیه ایجاد می‌شود تا آلرژن به زیر پوست نفوذ کند. اگر به ماده‌ای حساسیت داشته باشید، در عرض ۱۵ دقیقه، یک برآمدگی قرمز و خارش‌دار (مانند نیش پشه) در آن محل ظاهر می‌شود.
• تست خون (Serum IgE Test): در این روش، یک نمونه خون از بیمار گرفته شده و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا سطح پادتن‌های IgE خاص برای آلرژن‌های مختلف در خون اندازه‌گیری شود.

نکته‌ی مهم این است که نتیجه‌ی مثبت تست (چه پوستی و چه خونی) به تنهایی به معنای آلرژی تنفسی نیست. این نتایج باید توسط یک متخصص آلرژی و در کنار تاریخچه‌ی دقیق علائم بالینی بیمار تفسیر شوند.

آلرژی تنفسی و راه‌های درمان

خوشبختانه، آلرژی تنفسی یک بیماری بسیار قابل کنترل است. اگرچه ممکن است «درمان قطعی» به معنای ریشه‌کنی کامل وجود نداشته باشد، اما ترکیبی از استراتژی‌ها می‌تواند کیفیت زندگی شما را به طور چشمگیری بهبود بخشد. رویکرد مدرن برای «آلرژی تنفسی و راه درمان» آن، یک هرم سه‌لایه است: اجتناب، مدیریت علائم (دارو) و بازآموزی سیستم ایمنی (ایمونوتراپی).

اولین قدم؛ مدیریت محیط و دوری از محرک‌ها

منطقی‌ترین گام برای درمان آلرژی تنفسی، دوری از چیزی است که شما را بیمار می‌کند. اگر به کنه‌ی گرد و غبار حساسیت دارید، استفاده از روکش‌های ضدآلرژی برای تشک و بالش می‌تواند کمک‌کننده باشد. اگر به گرده حساسیت دارید، بستن پنجره‌ها در فصول گرده‌افشانی و استفاده از دستگاه تصفیه‌ی هوا با فیلتر HEPA می‌تواند مؤثر باشد.

با این حال، اجتناب کامل اغلب «غیر عملی و ناکافی» است. شما نمی‌توانید تا ابد در خانه بمانید یا حیوان خانگی محبوب خود را رها کنید. به همین دلیل، مدیریت دارویی وارد صحنه می‌شود.

اسپری آلرژی تنفسی

برای بسیاری از بیماران، استفاده از اسپری آلرژی تنفسی بهترین راه برای کنترل التهاب مزمن در بینی است. اما همه‌ی اسپری‌ها یکسان ساخته نشده‌اند:

کورتیکواستروئیدهای بینی

این گروه از اسپری‌ها (مانند فلوتیکازون، مومتازون) قوی‌ترین و مؤثرترین گزینه هستند. کورتیکواستروئیدهای داخل بینی «مؤثرترین درمان» و «خط اول درمان برای بیماری خفیف تا متوسط» هستند.

نکته‌ی کلیدی: این اسپری‌ها، اسپری ضداحتقان فوری (مانند اکسی‌متازولین) نیستند. آن‌ها هیستامین را مسدود نمی‌کنند، بلکه «التهاب» زمینه‌ای را که علت آلرژی تنفسی است، درمان می‌کنند. به همین دلیل، آن‌ها برای اثربخشی باید هر روز و به طور منظم استفاده شوند و ممکن است چند روز طول بکشد تا اثر کامل خود را نشان دهند.

آنتی‌هیستامین‌های بینی و اسپری‌های سالین

• اسپری‌های آنتی‌هیستامین: این اسپری‌ها (مانند آزلاستین) مستقیماً هیستامین را در بینی مسدود می‌کنند و برای کنترل سریع آبریزش بینی و عطسه عالی هستند. تنها عیب رایج آن‌ها، طعم تلخی است که ممکن است در انتهای گلو احساس شود.
• اسپری‌های سالین (آب نمک): این‌ها دارو نیستند. اسپری‌های سالین به سادگی بینی را مرطوب کرده و به شستشوی آلرژن‌ها و ترشحات غلیظ کمک می‌کنند.

واکسن آلرژی تنفسی (ایمونوتراپی)

اگر داروها علائم شما را کنترل نکنند یا شما به دنبال راه‌حلی بلندمدت‌تر هستید، «ایمونوتراپی آلرژن» (AIT) گزینه‌ی بعدی است. این روش که در بین عموم به «واکسن آلرژی تنفسی» معروف است، تنها روش درمانی «اصلاح‌کننده‌ی بیماری» است.

هدف ایمونوتراپی، سرکوب علائم نیست، بلکه «بازآموزی» و «حساسیت‌زدایی» سیستم ایمنی شما است. این کار با قرار دادن تدریجی بدن در معرض دوزهای کنترل‌شده و فزاینده‌ای از همان آلرژنی که به آن حساسیت دارید (مانند گرده‌ی چمن) انجام می‌شود. با گذشت زمان (معمولاً ۳ تا ۵ سال)، سیستم ایمنی یاد می‌گیرد که به جای واکنش افراطی، این ماده را تحمل کند. دو روش اصلی برای انجام این کار وجود دارد:

۱. SCIT (ایمونوتراپی زیرجلدی): این همان «شات‌های آلرژی» سنتی است. بیمار باید به طور منظم (ابتدا هفتگی، سپس ماهانه) به مطب پزشک مراجعه کند تا دوز کوچکی از آلرژن به زیر پوست بازو تزریق شود. این روش بسیار مؤثر اما زمان‌بر است.

۲. SLIT (ایمونوتراپی زیرزبانی): این روش جدیدتر، راحت‌تر و ایمن‌تر است. به جای تزریق، بیمار یک قرص یا چند قطره از عصاره‌ی آلرژن را هر روز در خانه زیر زبان خود قرار می‌دهد. اگرچه قرص‌های مورد تأیید FDA در حال حاضر فقط برای آلرژن‌های محدودی (مانند گرده‌ی چمن، راگویید و کنه‌ی گرد و غبار) در دسترس هستند اما این روش به دلیل راحتی و ایمنی بالا، به سرعت در حال تبدیل شدن به یک گزینه‌ی محبوب برای درمان آلرژی تنفسی است. هر دو روش در نهایت به نتایج مشابهی در بهبود علائم و کاهش نیاز به دارو منجر می‌شوند.

«مزایای [ایمونوتراپی آلرژن] می‌تواند برای سال‌های طولانی، حتی پس از قطع درمان، ادامه یابد.»

“The benefits [of Allergen Immunotherapy] can last for many years, even after treatment is stopped.”

به نقل از National Center for Biotechnology Information

مواد غذایی مفید برای آلرژی تنفسی

تمرکز باید بر یک رژیم غذایی ضد التهابی باشد. برخی از مواد غذایی مفید برای آلرژی تنفسی عبارتند از:

• کوئرستین (Quercetin): این آنتی‌اکسیدان قوی، به عنوان یک «آنتی‌هیستامین طبیعی» عمل می‌کند. کوئرستین با تثبیت سلول‌های ماست، از آزادسازی هیستامین جلوگیری می‌کند. منابع غنی آن عبارتند از: سیب (با پوست)، پیاز قرمز، انواع توت‌ها، کلم بروکلی و چای سبز.
• اسیدهای چرب امگا-۳: این چربی‌های سالم به مبارزه با التهاب آلرژیک در بدن کمک می‌کنند. بهترین منابع آن، ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و ماهی خال‌مخالی هستند. گردو و بذر کتان نیز منابع گیاهی خوبی محسوب می‌شوند.
• ویتامین C: این ویتامین نه تنها سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، بلکه به عنوان یک آنتی‌هیستامین طبیعی نیز شناخته می‌شود. مرکبات، فلفل دلمه‌ای قرمز و سبزیجات برگ‌دار منابع عالی آن هستند.
• زردچوبه: ماده‌ی فعال موجود در زردچوبه، یعنی کورکومین، دارای خواص ضد التهابی بسیار قوی است که می‌تواند به تعدیل پاسخ ایمنی بدن کمک کند.

منابع: Johns Hopkins Medicine – MedlinePlus – Mayo Clinic – PubMed – PNAS – Cleveland Clinic – PMC