۱۲ خاصیت بی‌نظیر زیتون که احتمالا نمی‌دانستید

در کرانه‌های آفتابی مدیترانه، درختی باستانی ریشه دوانده که میوه‌اش نه تنها یک خوراکی، بلکه نمادی از صلح، خرد و سلامتی است: درخت زیتون. خواص زیتون بسیار فراتر از طعم دلپذیر آن در کنار غذاست. این میوه کوچک، سرشار از چربی‌های سالم، آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند و ویتامین‌های حیاتی است که آن را به یکی از ارکان اصلی سالم‌ترین رژیم غذایی جهان تبدیل کرده است. 

ارزش غذایی زیتون

زیتون یک میوه منحصربه‌فرد با مشخصات تغذیه‌ای جالب است. این میوه عمدتاً از آب (حدود ۸۰٪) و چربی (۱۱-۱۵٪) تشکیل شده است. کربوهیدرات آن بسیار کم و بیشتر آن را فیبر تشکیل می‌دهد. چیزی که زیتون را خاص می‌کند، نوع چربی و ریزمغذی‌های موجود در آن است. بخش عمده چربی زیتون (حدود ۷۴٪) از نوع اسید اولئیک است که یک اسید چرب تک‌غیراشباع بسیار مفید برای سلامتی محسوب می‌شود. در کنار چربی‌های سالم، زیتون منبع خوبی برای چندین ویتامین و ماده معدنی ضروری است.

در جدول زیر، ارزش غذایی ۱۰۰ گرم زیتون سیاه کنسرو شده آورده شده است:

زیتون همچنین حاوی مقادیر قابل توجهی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند اولئوروپین، هیدروکسی‌تیروزول و کوئرستین است که مسئول بسیاری از خواص درمانی آن هستند. نکته قابل توجه، میزان بالای سدیم در زیتون‌های کنسروی است که به دلیل نگهداری آن‌ها در آب نمک است.

خواص روغن زیتون برای مو

استفاده از روغن زیتون برای مراقبت از مو، سنتی دیرینه است که از مادربزرگ‌های ما به ارث رسیده است. اما آیا علم نیز خواص روغن زیتون برای مو را تأیید می‌کند؟ 

آیا روغن زیتون واقعاً موها را نجات می‌دهد؟

صادقانه بگوییم، در حالی که شواهد تجربی فراوانی برای فواید روغن زیتون وجود دارد، تحقیقات علمی مستقیم در مورد تأثیر آن بر رشد مو محدود است. اما جایی که علم با قاطعیت از خواص روغن زیتون حمایت می‌کند، در زمینه آبرسانی و تقویت مو است.

اجزای اصلی روغن زیتون (اسید اولئیک، اسید پالمیتیک و اسکوالن) همگی نرم‌کننده‌های طبیعی هستند. این ترکیبات می‌توانند به ساقه مو نفوذ کرده و رطوبت را در داخل آن حفظ کنند. مویی که به خوبی آبرسانی شده باشد، قوی‌تر، انعطاف‌پذیرتر و کمتر مستعد شکنندگی و موخوره است. این تقویت و جلوگیری از شکستگی می‌تواند به طور غیرمستقیم به مقابله با ریزش موی سر که ناشی از شکنندگی و آسیب است، کمک کند. درخشندگی‌ای که پس از استفاده از روغن زیتون روی موها مشاهده می‌شود نیز به دلیل صاف شدن لایه بیرونی کوتیکول مو توسط روغن است.

راهنمای عملی برای موهایی درخشان

استفاده از روغن زیتون به عنوان ماسک مو بسیار ساده است. این روش به ویژه برای موهای خشک، ضخیم یا موهایی که در اثر رنگ و دکلره آسیب دیده‌اند، مفید است.

• مقدار کمی (یک تا دو قاشق غذاخوری) روغن زیتون فرابکر را کمی گرم کنید.
• روغن را روی موهای خشک ماساژ دهید. اگر پوست سر خشکی دارید، می‌توانید آن را به ریشه موها نیز بزنید.
• موها را با یک کلاه حمام بپوشانید و اجازه دهید روغن حداقل ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بماند.
• سپس موها را با یک شانه دندانه درشت شانه کنید تا روغن به طور یکنواخت پخش شود.
• در نهایت، موها را با شامپو به خوبی بشویید. ممکن است برای پاک شدن کامل روغن، به دو بار شستشو نیاز داشته باشید.

فواید عمومی زیتون برای مردان و زنان

بسیاری از فواید اساسی زیتون، از سلامت قلب گرفته تا استحکام استخوان‌ها، برای همگان حیاتی هستند. خواص زیتون برای مردان و خواص زیتون برای زنان در این زمینه‌های بنیادین مشترک است و سنگ بنای یک زندگی طولانی و سالم را تشکیل می‌دهد.

خواص زیتون برای سلامت قلب و پیشگیری از بیماری‌های عروقی

بیماری‌های قلبی-عروقی یکی از بزرگترین نگرانی‌های سلامتی در دنیای امروز است، اما طبیعت راهکاری قدرتمند در اختیار ما قرار داده است. مصرف منظم زیتون و روغن زیتون، نقشی کلیدی در محافظت از قلب دارد. این اثر شگفت‌انگیز عمدتاً به دلیل وجود اسید اولئیک، یک اسید چرب تک‌غیراشباع است که حدود ۷۴ درصد از چربی زیتون را تشکیل می‌دهد. این چربی سالم به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک کرده و همچنین در کاهش فشار خون بالا مؤثر است. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زیتون، به ویژه پلی‌فنول‌ها، از اکسید شدن کلسترول LDL (فرآیندی کلیدی در تشکیل پلاک‌های مسدودکننده عروق) جلوگیری می‌کنند و به این ترتیب، سلامت شریان‌ها را تضمین می‌نمایند.

خواص ضدالتهابی زیتون و نقش آن در بهبود سیستم ایمنی

التهاب مزمن، دشمنی خاموش است که در ریشه بسیاری از بیماری‌های جدی مانند بیماری‌های قلبی، سرطان و آرتریت قرار دارد. زیتون و روغن آن، به لطف ترکیبات فعال زیستی خود، یک سلاح طبیعی قدرتمند علیه این دشمن هستند. پلی‌فنول‌هایی مانند اولئوروپین و هیدروکسی‌تیروزول، آنتی‌اکسیدان‌های فوق‌العاده‌ای هستند که با رادیکال‌های آزاد مبارزه کرده و فرآیندهای التهابی را در بدن مهار می‌کنند.

یکی از شگفت‌انگیزترین ترکیبات موجود در روغن زیتون فرابکر، «اولئوکانتال» نام دارد. این ترکیب دارای خواص ضدالتهابی شبیه به داروی ایبوپروفن است و با مهار همان آنزیم‌های التهابی عمل می‌کند. این ویژگی منحصربه‌فرد توضیح می‌دهد که چرا مصرف منظم زیتون می‌تواند در کاهش دردهای مفصلی و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با التهاب مؤثر باشد. این خواص ضدالتهابی همچنین به بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند، زیرا پلی‌فنول‌ها می‌توانند فعالیت سلول‌های ایمنی را تعدیل کرده و دفاع بدن را تقویت نمایند. با کاهش آسیب سلولی ناشی از التهاب و استرس اکسیداتیو، زیتون می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان، از جمله سرطان سینه، نیز نقش داشته باشد.

خواص زیتون برای استخوان‌ها؛ راهی برای پیشگیری از پوکی استخوان

وقتی صحبت از سلامت استخوان می‌شود، ذهن همه به سمت لبنیات می‌رود. اما خواص زیتون آن را به یک متحد شگفت‌انگیز برای داشتن استخوان‌هایی قوی تبدیل کرده است. علاوه بر این، خواص ضدالتهابی زیتون نیز در این زمینه نقش دارند، زیرا التهاب یکی از عوامل اصلی تحلیل رفتن استخوان است. مطالعات حیوانی نیز تأیید کرده‌اند که مصرف روغن زیتون می‌تواند از کاهش تراکم استخوان، به ویژه پس از یائسگی، جلوگیری کند.

تقویت عملکرد مغز و پیشگیری از زوال عقل

سلامت مغز با افزایش سن به یک اولویت تبدیل می‌شود. خبر خوب این است که رژیم غذایی نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند. روغن زیتون از چندین طریق از مغز محافظت می‌کند و این بخش مهمی از خواص زیتون است. آنتی‌اکسیدان‌های آن با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو، از سلول‌های مغزی در برابر آسیب محافظت می‌کنند. چربی‌های سالم موجود در آن به حفظ انعطاف‌پذیری عروق خونی کمک کرده و جریان خون مناسب به مغز را تضمین می‌کنند.

خواص زیتون برای کبد و معده

سلامت ما از درون آغاز می‌شود و زیتون نقش مهمی در سلامت دستگاه گوارش، از کبد گرفته تا روده، ایفا می‌کند.

دوست کبد شما در برابر چربی

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) به یک مشکل رو به رشد در سراسر جهان تبدیل شده است. خواص زیتون برای کبد در این زمینه بسیار امیدوارکننده است. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که یک رژیم غذایی غنی از روغن زیتون می‌تواند به کاهش تجمع چربی (تری‌گلیسیرید) در کبد کمک کند. این اثر به دلیل بهبود حساسیت به انسولین، کاهش التهاب و محافظت از سلول‌های کبدی در برابر استرس اکسیداتیو است. آنتی‌اکسیدانی به نام اولئانولیک اسید که در زیتون یافت می‌شود نیز در مطالعات حیوانی اثرات محافظتی بر کبد نشان داده است. بنابراین، زیتون و روغن آن را می‌توان به عنوان یکی از بهترین غذاهای مفید برای کبد چرب در نظر گرفت.

راز سلامت دستگاه گوارش؛ تقویت باکتری‌های خوب

خواص زیتون برای معده و روده‌ها به توانایی آن در شکل‌دهی به جامعه میکروب‌های ساکن در روده ما (میکروبیوم) بازمی‌گردد. پلی‌فنول‌های موجود در زیتون مانند پری‌بیوتیک عمل می‌کنند؛ یعنی غذای باکتری‌های خوب روده مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم را فراهم می‌آورند و به رشد آن‌ها کمک می‌کنند. یک میکروبیوم سالم و متعادل به معنای هضم بهتر، التهاب کمتر در دستگاه گوارش و تقویت سد دفاعی روده است که از ورود مواد مضر به جریان خون جلوگیری می‌کند. این ارتباط پیچیده بین روده، کبد و حتی مغز، نشان می‌دهد که فواید زیتون برای دستگاه گوارش می‌تواند بر سلامت کل بدن تأثیر بگذارد.

خواص زیتون در بارداری

دوران بارداری زمان بسیار حساسی است و تغذیه در آن نقشی حیاتی دارد. خواص زیتون در بارداری هم شامل فواید تغذیه‌ای و هم نیازمند رعایت نکات ایمنی است.

تغذیه مادر و جنین با مواد مغذی حیاتی

بهره‌مندی از خواص زیتون در صورت مصرف صحیح، می‌تواند یک افزودنی عالی به رژیم غذایی بارداری باشد. یکی از مهم‌ترین دلایل این امر، محتوای فولات (ویتامین B9) در آن است. فولات برای تشکیل و تقسیم سلولی در جنین در حال رشد ضروری است و نقش کلیدی در پیشگیری از نقص لوله عصبی دارد. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌ها و چربی‌های سالم موجود در زیتون به رشد سالم جنین و سلامت مادر کمک می‌کنند. خواص ضدالتهابی آن نیز می‌تواند مفید باشد، زیرا مصرف برخی داروهای ضدالتهاب در این دوران محدود است.

نکاتی برای مصرف ایمن؛ چه چیزهایی را باید بدانید؟

ایمنی در دوران بارداری حرف اول را می‌زند. برای بهره‌مندی از فواید زیتون بدون هیچ‌گونه خطری، این قوانین را به خاطر بسپارید:

• از زیتون‌های فله‌ای و باز پرهیز کنید: زیتون‌هایی که در دکه‌ها یا پیشخوان‌های اغذیه‌فروشی به صورت باز فروخته می‌شوند، ممکن است به باکتری‌های خطرناکی مانند لیستریا یا انگل توکسوپلاسما آلوده باشند که برای جنین بسیار خطرناک هستند.
• محصولات بسته‌بندی شده و پاستوریزه را انتخاب کنید: ایمن‌ترین گزینه، مصرف زیتون‌های کنسرو شده یا شیشه‌ای است که فرآیند حرارتی را طی کرده‌اند. خواص زیتون شور که به این شکل بسته‌بندی شده، کاملاً قابل استفاده است.
• به محتویات داخل زیتون دقت کنید: از مصرف زیتون‌های پر شده با پنیرهای غیرپاستوریزه (مانند برخی انواع پنیر فتا یا بلوچیز) خودداری کنید، زیرا خطر لیستریا را به همراه دارند.
• مراقب نمک باشید: زیتون‌های شور حاوی سدیم بالایی هستند. مصرف آن‌ها باید در حد اعتدال باشد. می‌توانید قبل از مصرف، آن‌ها را با آب بشویید تا مقداری از نمکشان گرفته شود.

خواص زیتون سبز برای لاغری

شاید عجیب به نظر برسد که یک ماده غذایی سرشار از چربی بتواند به کاهش وزن کمک کند، اما این دقیقاً یکی از فواید زیتون سبز است. کلید این معما در نوع چربی و تأثیر آن بر بدن نهفته است.

یک میان‌وعده هوشمندانه برای کاهش وزن

یکی از بزرگترین چالش‌ها در هر رژیم لاغری، مدیریت گرسنگی و هوس‌های غذایی است. خواص زیتون سبز برای لاغری در اینجا خود را نشان می‌دهد. زیتون به دلیل داشتن چربی‌های تک‌غیراشباع، فرآیند هضم را کند کرده و باعث می‌شود برای مدت طولانی‌تری احساس سیری کنید.

علاوه بر این، زیتون چگالی کالری پایینی دارد. یعنی در حجم زیاد، کالری نسبتاً کمی دارد. ده عدد زیتون متوسط تنها حدود ۳۵ تا ۵۰ کالری انرژی دارد که آن را به یک میان‌وعده عالی و بدون عذاب وجدان تبدیل می‌کند.

فراتر از کالری‌شماری؛ تنظیم متابولیسم بدن

خواص زیتون برای کاهش وزن به همین جا ختم نمی‌شود. اسیدهای چرب موجود در آن، تولید هورمونی به نام آدیپونکتین را تحریک می‌کنند. این هورمون به سوزاندن چربی در بدن کمک می‌کند و این اثر می‌تواند تا پنج ساعت پس از مصرف زیتون ادامه یابد. همچنین، رژیم‌های غذایی غنی از چربی‌های تک‌غیراشباع مانند آنچه در زیتون یافت می‌شود، به کنترل بهتر قند خون و بهبود حساسیت به انسولین کمک می‌کنند. قند خون پایدار به معنای انرژی یکنواخت‌تر و هوس کمتر برای خوردن شیرینی‌جات است.

زیتون، فراتر از یک چاشنی

همانطور که دیدیم، خواص زیتون آن را به چیزی بسیار فراتر از یک چاشنی خوشمزه برای سالاد یا پیتزا تبدیل کرده است. این میوه کوچک، یک نیروگاه تغذیه‌ای است که از قلب و مغز ما محافظت می‌کند، استخوان‌هایمان را تقویت می‌کند، به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند و حتی می‌تواند در مدیریت وزن و زیبایی مو مؤثر باشد. گنجاندن زیتون و روغن زیتون فرابکر باکیفیت در رژیم غذایی روزانه، یک سرمایه‌گذاری ساده و لذت‌بخش برای سلامتی بلندمدت است؛ میراثی ارزشمند از خرد مردمان مدیترانه که امروز با زبان علم برای ما بازگو می‌شود.

منابع: Healthline – Mayoclinic – Clevelandclinic – Webmd