همه چیز درباره کاپ قاعدگی؛ نحوه استفاده و انتخاب سایز

 برای دهه‌ها، مدیریت دوران قاعدگی برای بسیاری از زنان مترادف با هزینه‌های ماهانه، نگرانی دائمی از نشت، و تولید حجم زیادی زباله بهداشتی بوده است. اما در سال‌های اخیر، یک راه‌حل جایگزین، در حال تغییر این روایت است. کاپ قاعدگی (Menstrual Cup) فقط یک محصول بهداشتی نیست؛ بلکه نمادی از یک تغییر نگرش نسبت به بدن، راحتی و پایداری زیست‌محیطی است.

کاپ قاعدگی چیست؟

این محصول یک فنجان کوچک، انعطاف‌پذیر و به شکل زنگوله است که در دوران قاعدگی به جای پد یا تامپون استفاده می‌شود. این محصول معمولاً از سیلیکون گرید پزشکی یا TPE (ترموپلاستیک الاستومر) ساخته می‌شود که هر دو با بدن سازگار هستند.

تفاوت اساسی تامپون و کاپ قاعدگی در مکانیسم عملکرد آن‌هاست. پدها و تامپون‌ها خون را جذب می‌کنند. این جذب، متأسفانه رطوبت طبیعی واژن را نیز می‌گیرد که می‌تواند منجر به خشکی، برهم خوردن تعادل pH و گاهی تحریک و ناراحتی شود. در مقابل، کاپ قاعدگی خون را جمع‌آوری می‌کند. این روش به اکوسیستم طبیعی واژن احترام می‌گذارد و باعث خشکی نمی‌شود. یک مزیت بزرگ دیگر این روش، کاهش قابل توجه بو است؛ از آنجایی که خون جمع‌آوری شده در کاپ با هوا تماس پیدا نمی‌کند، اکسیداسیون و فعالیت باکتریایی مولد بو (که در پدها رایج است) رخ نمی‌دهد.

«کاپ قاعدگی از سیلیکون انعطاف‌پذیر و ضد حساسیت ساخته شده است، که نگرانی‌ها در مورد باقی ماندن الیاف یا مواد شیمیایی [برخلاف تامپون] در واژن را برطرف می‌کند.»

“The menstrual cup is made of flexible hypo-allergenic silicone, allaying concerns that fibers or chemicals are left behind in the vagina.”

به نقل از Mayo Clinic 

همچنین، بسیاری از افراد مزایای راحتی کاپ را در کاهش ناراحتی‌های عمومی دوران پریود بسیار مؤثر می‌دانند. برای کسانی که علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS) مانند نفخ یا حساسیت عمومی را تجربه می‌کنند، حذف یک پد حجیم یا خشکی ناشی از تامپون به خودی خود یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود.

مزایا و معایب کاپ قاعدگی

هیچ محصولی بی‌نقص نیست. کاپ قاعدگی مزایای شگفت‌انگیز و معایب واقعی دارد.

نحوه استفاده از کاپ قاعدگی

برای اولین تجربه‌ها، توصیه می‌شود زمانی را انتخاب کنید که در خانه هستید و استرس ندارید. بسیاری، کاپ قاعدگی نحوه استفاده را در حمام یا زیر دوش آب گرم تمرین می‌کنند؛ آب گرم به شل شدن عضلات کمک کرده و فرآیند را آسان‌تر می‌کند.

قبل از اولین استفاده: جوشاندن کاپ قاعدگی

اولین و حیاتی‌ترین قدم، استریل کردن کاپ جدیدتان است. یک قابلمه کوچک را پر از آب کرده و بگذارید به جوش بیاید. سپس آن را را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در آب جوش بیندازید.

جایگذاری کاپ قاعدگی در ۴ مرحله:

۱. شستن دست‌ها: همیشه با دست‌های تمیز و شسته شده با آب و صابون شروع کنید.

۲. مرطوب کردن (اختیاری): جایگذاری کاپ قاعدگی زمانی که خشک است، می‌تواند دشوار باشد. لبه را با آب تمیز خیس کنید  یا از مقدار کمی لوبریکانت (روان‌کننده) مبتنی بر آب استفاده کنید.

۳. تا کردن: کاپ را با یکی از روش‌هایی که در ادامه توضیح می‌دهیم، تا کنید تا کوچک شود.

۴. جایگذاری: در یک موقعیت راحت قرار بگیرید (مثلاً نشسته روی توالت، حالت اسکات، یا یک پا را روی لبه وان بگذارید). عضلات واژن خود را کاملاً شل کنید. کاپ تا شده را با زاویه‌ای افقی، به سمت دنبالچه (یعنی به سمت پشت)، وارد واژن کنید. این یک تفاوت کلیدی با تامپون است که مستقیماً به سمت بالا فشار داده می‌شود.

چگونه از کاپ قاعدگی استفاده کنیم تا باز شود؟

پس از اینکه کاپ کاملاً وارد شد، آن را رها کنید. کاپ باید باز شود و به دیواره‌های واژن بچسبد.این باز شدن، همان مهر و موم یا خلاء حیاتی را ایجاد می‌کند.

• C-Fold (تا کردن C یا U): لبه‌های کاپ را فشار دهید و از وسط تا کنید تا شکل حرف C یا U بسازد.
• Punch-Down Fold (تا کردن فشاری به پایین): بهترین روش برای مبتدیان. لبه کاپ را با انگشت به سمت داخل و پایین (پایه کاپ) فشار دهید. این روش کوچکترین نقطه ورود را ایجاد می‌کند.

برای اطمینان از باز شدن کامل انگشت خود را دور پایه کاپ (نه ساقه) بچرخانید. باید کاملاً گرد و بدون هیچ‌گونه فرورفتگی باشد. سپس پایه کاپ را بگیرید و آن را به آرامی ۳۶۰ درجه بچرخانید.

خارج کردن کاپ پریودی بدون استرس

این بخش معمولاً استرس‌زاترین بخش برای کاربران جدید کاپ پریودی است.

• آرامش و شستن دست‌ها: باز هم، آرام باشید. دست‌های خود را بشویید. کاپ قاعدگی هرگز در بدن شما گم نمی‌شود.
• کلید اصلی: شکستن خلاء: مهم‌ترین قانون این است: هرگز ساقه کاپ را برای خروج نکشید!.26 ساقه فقط برای پیدا کردن پایه کاپ است.
• روش صحیح: انگشتان خود (شست و اشاره) را وارد کرده تا به پایه کاپ، یعنی قسمت پایینی فنجان، برسید. پایه کاپ را محکم بین دو انگشت خود فشار دهید. 
• خروج: پس از شکستن مهر و موم، کاپ را به آرامی به چپ و راست تکان دهید و همزمان به سمت پایین بکشید. آن را صاف نگه دارید تا محتویات داخل توالت خالی شود.

چگونه سایز کاپ قاعدگی را بفهمیم؟

خرید کاپ قاعدگی با سایز اشتباه، دلیل شماره یک تقریباً تمام مشکلات رایج مانند نشتی یا احساس ناراحتی است. «سایز» در دنیای کاپ قاعدگی فقط به معنای «کوچک» و «بزرگ» نیست، بلکه به سه فاکتور مجزا اشاره دارد: قطر، طول و ظرفیت.

فاکتورهای اصلی؛ سن و سابقه زایمان

اکثر برندها، راهنمای سایزبندی خود را بر اساس دو فاکتور بسیار ساده ارائه می‌دهند:

• سن: معمولاً مرز ۳۰ سالگی (زیر ۳۰ سال سایز کوچک، بالای ۳۰ سال سایز بزرگ).
• سابقه زایمان: آیا زایمان طبیعی داشته‌اید یا خیر.

این دو فاکتور، نماینده‌ای برای سنجش قدرت عضلات کف لگن هستند. با افزایش سن و پس از زایمان، عضلات شل‌تر می‌شوند و برای ایجاد مهر و موم محکم، به کاپی با قطر بیشتر نیاز است.

مهم‌ترین فاکتور؛ ارتفاع دهانه رحم 

این فاکتور، طول کاپ قاعدگی مناسب شما را تعیین می‌کند. اگر «سرویکس پایین» (Low Cervix) یا کانال واژن کوتاه دارید، کاپ بلند از ورودی واژن بیرون زده و به احساس ناراحتی می‌انجامد.

• تکنیک (تست بند انگشت): دست‌های خود را کاملاً بشویید. انگشت میانی یا اشاره خود را به آرامی وارد واژن کنید تا به یک بافت سفت و گرد، شبیه به «نوک بینی» برسید. این دهانه رحم (سرویکس) شماست.
• سرویکس پایین (Low): اگر فقط تا اولین بند انگشت خود به سرویکس رسیدید. (شما به کاپ‌های کوتاه نیاز دارید).
• سرویکس متوسط (Average): اگر تا بند انگشت دوم به سرویکس رسیدید. (اکثر کاپ‌ها برای شما مناسبند).
• سرویکس بالا (High): اگر تا بند انگشت سوم یا بیشتر انگشت شما وارد شد. (شما به کاپ‌های بلندتر نیاز دارید).

سایر ملاحظات؛ شدت جریان و قدرت عضلات

اگر خونریزی بسیار سنگینی دارید، که گاهی می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات قاعدگی باشد، باید به ظرفیت کاپ قاعدگی توجه ویژه‌ای داشته باشید تا مجبور نباشید آن را مکرراً خالی کنید.. همچنین، ورزشکاران با عضلات کف لگن قوی اغلب کاپ‌های سفت‌تر را ترجیح می‌دهند، زیرا عضلاتشان کاپ‌های نرم را فشرده کرده و باعث نشتی می‌شود.

بهترین مارک کاپ قاعدگی

بهترین مارک کاپ قاعدگی وجود ندارد؛ بلکه «بهترین مارک برای شما» وجود دارد. انتخاب شما باید بر اساس فاکتورهایی باشد که آموختیم. هنگام خرید کاپ قاعدگی، به مشخصات فنی آن دقت کنید. بخشی از راهنمای خرید کاپ قاعدگی، بررسی قیمت کاپ قاعدگی است که اگرچه در ابتدا نسبت به یک بسته پد گران‌تر به نظر می‌رسد، اما به دلیل دوام چندین ساله (گاهی تا ۱۰ سال) ، یک سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

کاپ قاعدگی لونت 

کاپ قاعدگی لونت (Lunette) یکی از معتبرترین برندهای جهانی، ساخت فنلاند است. این کاپ از جنس سیلیکون گرید پزشکی است و در دو سایز عرضه می‌شود. سایز ۱ (کوچک‌تر و نرم‌تر) برای جریان سبک تا متوسط و نوجوانان، و سایز ۲ (بزرگ‌تر و سفت‌تر) برای جریان متوسط تا سنگین طراحی شده است. کاربران، این برند لونت را به دلیل راحتی و سهولت در باز شدن (به دلیل سفتی متعادل) تحسین می‌کنند.

کاپ قاعدگی لیوا 

برند لیوا (Liva) یک برند ایرانی است که محصولات بهداشتی قاعدگی از جمله کاپ قاعدگی را ارائه می‌دهد. لازم است این برند را با «Livia» (با i) اشتباه نگیرید؛ لیویا (Livia) یک دستگاه الکترونیکی بین‌المللی برای تسکین درد است و کاپ تولید نمی‌کند.

کاپ قاعدگی لاویا 

مانند مورد قبلی، کاپ قاعدگی لاویا (Lavia) نیز یک برند ایرانی است که از سیلیکون ۱۰۰٪ گرید پزشکی ساخته شده و دارای مجوزهای بهداشتی داخلی است.

کاپ قاعدگی کاناک

برند کاناک (Kanak) نیز در ایران شناخته شده است. این محصول دارای طراحی کانادایی و تولید چین است که مجوز بهداشت ایران و تاییدیه FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) را داراست. کاپ قاعدگی کاناک نیز از جنس سیلیکون پزشکی است.

کاپ قاعدگی دیوا کاپ

شاید بتوان گفت کاپ قاعدگی دیوا کاپ (DivaCup) شناخته‌شده‌ترین برند جهانی است، تا حدی که نام آن گاهی به جای خود محصول استفاده می‌شود. این برند کانادایی، سایزبندی خود را بر اساس سن و سابقه زایمان تعریف می‌کند: مدل ۰ (برای نوجوانان زیر ۱۸ سال)، مدل ۱ (برای افراد ۱۸ تا ۳۰ سال با جریان متوسط) و مدل ۲ (برای افراد بالای ۳۰ سال یا کسانی که زایمان طبیعی داشته‌اند).

کاپ قاعدگی مونکاپ

برند بریتانیایی مونکاپ (Mooncup) نیز یکی از پیشگامان این صنعت است و به عنوان اولین برندی شناخته می‌شود که کاپ قاعدگی قابل استفاده مجدد را از سیلیکون پزشکی (به جای لاستیک) در اوایل دهه ۲۰۰۰ عرضه کرد. این برند نیز مانند بسیاری دیگر، دو سایز بر اساس سن (مرز ۳۰ سالگی) و سابقه زایمان طبیعی ارائه می‌دهد.

کاپ قاعدگی روبی کاپ

کاپ قاعدگی روبی کاپ (Ruby Cup) رویکرد متفاوتی برای سایزبندی دارد. این برند به جای تمرکز بر سن، از کاربران می‌خواهد که سایز خود را بر اساس دو فاکتور کلیدی انتخاب کنند: شدت جریان خون (سبک، متوسط، سنگین) و ارتفاع دهانه رحم (سرویکس). این رویکرد می‌تواند برای افرادی که در دسته‌بندی‌های سنی استاندارد قرار نمی‌گیرند، بسیار مفید باشد.

کاپ قاعدگی لِیا کاپ

نباید این برند را با «لاویا» (Lavia) اشتباه گرفت. لِیا کاپ (Leia Cup) یک برند بین‌المللی است که یک متخصص زنان و زایمان به طور خاص برای افرادی طراحی کرده است که با چالش‌هایی مانند «سرویکس پایین» یا عضلات ضعیف کف لگن مواجه هستند.

عوارض استفاده از کاپ قاعدگی

طبیعی است که قبل از استفاده از محصولی که داخل بدن قرار می‌گیرد، در مورد ایمنی آن سوال کنیم.

اجماع عمومی جامعه پزشکی این است که کاپ قاعدگی گزینه‌ای بسیار ایمن برای مدیریت قاعدگی است. مهم‌ترین نگرانی در مورد محصولات داخلی واژن، سندرم شوک سمی (TSS) است؛ یک عارضه بسیار نادر اما جدی که توسط سموم باکتریایی ایجاد می‌شود.

خطر TSS با کاپ قاعدگی را بسیار «کمتر» از تامپون در نظر می‌گیرند، اما صفر نیست. برای به حداقل رساندن این ضرر (که از قبل هم بسیار پایین است)، رعایت بهداشت حیاتی است: همیشه دست‌های خود را بشویید، کاپ را بین هر دوره بجوشانید و هرگز آن را بیش از ۱۲ ساعت مداوم استفاده نکنید.

«محققان به این نتیجه رسیدند که کاپ‌های قاعدگی روشی ایمن برای مدیریت پریود هستند. همچنین هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد کاپ‌های قاعدگی خطرناک‌تر از سایر محصولات داخلی قاعدگی، مانند تامپون‌ها، هستند.»

“The researchers concluded that menstrual cups are a safe way of managing periods. There is also no evidence to suggest that menstrual cups are any more dangerous than other internal period products, such as tampons.”

به نقل از Medical News Today

سایر عوارض استفاده از کاپ قاعدگی

• درد و ناراحتی: استفاده از کاپ قاعدگی نباید دردناک باشد. اگر درد دارید، شایع‌ترین علت، سایز اشتباه است. با این حال، درد می‌تواند ناشی از شرایط پزشکی زمینه‌ای نیز باشد. اگر شما شرایطی مانند اندومتریوز یا فیبروم‌های رحمی دارید، که اغلب دلیل اصلی جستجو برای درمان پریود نامنظم هستند ، ممکن است استفاده از کاپ (به‌خصوص مدل‌های سفت‌تر) باعث ایجاد فشار یا ناراحتی شود.
• استفاده همزمان با IUD: افرادی که از دستگاه IUD استفاده می‌کنند، می‌توانند از کاپ پریودی استفاده کنند. اما یک هشدار مهم وجود دارد: گزارش‌های نادری مبنی بر خروج تصادفی IUD همزمان با خروج کاپ وجود دارد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مهر و موم کاپ شکسته نشده و مکش قوی آن، نخ‌های IUD را می‌گیرد. همیشه قبل از خروج، با فشار دادن پایه کاپ، خلاء را کاملاً بشکنید.

مراقبت‌های قبل و بعد از استفاده از کاپ پریودی

مراقبت صحیح از کاپ پریودی، کلید طول عمر ۱۰ ساله آن و حفظ ایمنی و بهداشت شماست.

شستشو در طول دوره

هر بار که کاپ قاعدگی خود را خالی می‌کنید (حداقل هر ۱۲ ساعت)، باید آن را بشویید.

• ترفند ضد لک: همیشه ابتدا کاپ را با آب سرد آبکشی کنید. آب سرد از تثبیت لکه‌های خون جلوگیری می‌کند.
• شستشوی نهایی: پس از آب سرد، آن را با آب گرم و یک صابون ملایم، بدون عطر و بدون چربی بشویید. هرگز از صابون‌های آنتی‌باکتریال، معطر، سرکه یا سفیدکننده استفاده نکنید.
• در توالت عمومی: اگر سینک خصوصی در دسترس نیست، کاپ را با دستمال توالت تمیز پاک کنید یا با یک بطری آب آشامیدنی آبکشی کنید و مجدداً جا بزنید.

استریل کردن؛ جوشاندن کاپ قاعدگی بین دوره‌ها

شستشوی روزانه با آب و صابون کافی است. اما فرآیند استریل کردن کامل (یعنی جوشاندن کاپ پریودی) فقط بین دوره‌های قاعدگی (یعنی ماهی یک بار) ضروری است.

• روش: در پایان دوره قاعدگی (و قبل از اولین استفاده در دوره بعدی)، کاپ پریودی خود را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در آب در حال جوش غوطه‌ور کنید. (برای جلوگیری از تماس کاپ با کف داغ قابلمه، آن را داخل یک همزن سیمی قرار دهید).

پس از جوشاندن و خشک شدن کامل، کاپ قاعدگی را در کیسه پارچه‌ای یا نخی که معمولاً همراه محصول ارائه می‌شود، نگهداری کنید. هرگز کاپ را در یک ظرف دربسته یا کیسه پلاستیکی نگهداری نکنید، زیرا سیلیکون نیاز به تنفس دارد.

منابع: Mayo Clinic – Healthline – Period Nirvana – MyCup NZ – PubMed Central, –