ریزش مو در مردان پدیدهای است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه میشوند، اما کمتر کسی از دلایل دقیق و راهکارهای واقعی پیشگیری و درمان آن آگاه است. از کمپشتی تدریجی در خط رویش مو تا نواحی کاملا خالی از مو، این مسئله میتواند تاثیر عمیقی بر اعتماد به نفس و تصویر ذهنی از خود داشته باشد. برخلاف باور رایج که ریزش مو را صرفا یک مشکل ژنتیکی میدانند، عوامل دیگری نیز در ایجاد ریزش مو در مردان نقش موثری را ایفا میکنند. در این مقاله، قصد داریم به طور علمی و کاربردی دلایل اصلی ریزش مو در مردان، روشهای درمانی موثر و راهکارهای پیشگیری را بررسی کنیم.
طاسی الگوی مردانه چیست؟
طاسی الگوی مردانه، که در اصطلاح پزشکی به آن آلوپسی آندروژنتیک گفته میشود، شایعترین نوع ریزش مو در مردان محسوب میشود و معمولا با کمپشتی تدریجی مو در ناحیه جلو و بالای سر شروع میشود. این نوع ریزش مو الگوی مشخصی دارد و برخلاف برخی انواع ریزش مو که ناگهانی و پراکنده هستند، به صورت تدریجی و قابل پیشبینی پیش میرود. طاسی الگوی مردانه معمولا با عقبنشینی خط رویش مو در پیشانی و نواحی شقیقهها آغاز میشود و در طول زمان ممکن است به نواحی مرکزی و تاج سر نیز گسترش پیدا کند.
ریزش مو در این حالت معمولا به شکل نازک شدن تارهای مو و کاهش حجم کلی موها ظاهر میشود، نه از دست دادن کامل ناگهانی موها. ویژگی مهم طاسی الگوی مردانه این است که بیشتر بر نواحی مشخصی از سر تاثیر میگذارد، در حالی که موهای دو طرف و پشت سر معمولا مقاوم باقی میمانند. این نوع ریزش مو معمولا با افزایش سن شدت پیدا میکند، اما شروع آن میتواند در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی نیز رخ دهد و روندی تدریجی دارد که در برخی افراد به طاسی کامل در نواحی جلو و تاج سر منجر میشود.
نقش DHT و ژنتیک
علت ریزش مو در مردان معمولا به دلیل تعامل بین ژنتیک و هورمون دیهیدروتستوسترون (DHT) رخ میدهد. DHT، مشتقی از هورمون تستوسترون، با اتصال به فولیکولهای مو باعث کوتاه شدن مرحله رشد طبیعی مو و نازک شدن تارهای مو میشود. حساسیت فولیکولها به این هورمون به ژنتیک فرد بستگی دارد و بنابراین طاسی الگوی مردانه اغلب به صورت خانوادگی مشاهده میشود. مطالعات نشان میدهند اگر پدر یا پدربزرگ مردی طاسی داشته باشند، احتمال تجربه ریزش مو مشابه در فرزند افزایش پیدا میکند، هر چند این الگو تنها به وراثت پدری محدود نمیشود و از سمت مادری نیز میتواند منتقل شود.
ژنهای مرتبط با طاسی الگوی مردانه چندین مکان روی کروموزومها دارند و هر کدام میتوانند حساسیت فولیکولها به DHT را افزایش دهند. به همین دلیل شدت و الگوی ریزش مو در افراد مختلف متفاوت است؛ برخی از مردان ممکن است ریزش مو محدود به ناحیه شقیقهها باشد، در حالی که دیگران تجربه کمپشتی گسترده و حتی طاسی کامل در نواحی جلو و تاج سر را دارند.
درک نقش DHT و ژنتیک اهمیت زیادی در مدیریت و پیشگیری از ریزش مو دارد؛ چرا که برخی درمانها، مانند فیناستراید، به طور مستقیم با مهار تبدیل تستوسترون به DHT عمل میکنند و به کاهش اثرات این هورمون بر فولیکولهای حساس کمک میکنند. بنابراین، شناخت دقیق عوامل ژنتیکی و هورمونی، نخستین گام برای انتخاب روش درمانی مناسب و مدیریت طولانیمدت ریزش مو در مردان محسوب میشود و با درمان ریزش مو زنان متفاوت است.
علائم و درجات (مقیاس نورود)
مقیاس نورود (Norwood Scale) سیستم استانداردی است که شدت و الگوی ریزش موی مردانه را در هفت مرحله طبقهبندی میکند. این مقیاس به پزشکان و متخصصان کمک میکند تا وضعیت ریزش مو را ارزیابی کرده و برنامه درمانی مناسب را تدوین کنند.
- مرحله ۱: در این مرحله، هیچ گونه ریزش یا عقبنشینی قابل توجهی در خط رویش مو مشاهده نمیشود.
- مرحله ۲: ریزش مو به صورت خفیف در نواحی شقیقهها و پیشانی آغاز میشود. این تغییر معمولا به عنوان خط رویش موی بالغ شناخته میشود.
- مرحله ۳: اولین علائم ریزش موی بالینی ظاهر میشود. خط رویش مو بهصورت عمیق در نواحی شقیقهها عقب میرود و ممکن است شکلی M، U یا V به خود بگیرد.
- مرحله ۳ ورتکس: در این مرحله، خط رویش مو در پیشانی ثابت میماند، اما ریزش مو در ناحیه تاج سر (ورتیس) آغاز میشود.
- مرحله ۴: ریزش مو در نواحی شقیقهها و تاج سر تشدید میشود و این دو ناحیه با یک نوار موی نازک از هم جدا میشوند.
- مرحله ۵: منطقه ریزش مو در نواحی شقیقهها و تاج سر گسترش پیدا میکند و نوار موی بین آنها نازکتر میشود.
- مرحله ۶: منطقه ریزش مو در نواحی شقیقهها و تاج سر به هم میپیوندد و نوار موی بالای سر ناپدید میشود.
- مرحله ۷: شدیدترین مرحله ریزش مو به شمار میرود که تنها یک نوار نازک از مو در اطراف سر باقی میماند.
برخی از مردان ممکن است در مراحل اولیه ریزش مو قرار داشته باشند و با درمانهای مناسب، از پیشرفت بیشتر جلوگیری کنند. مهم است که با مراجعه به متخصص پوست و مو، وضعیت ریزش مو خود را ارزیابی کرده و بهترین روشهای درمانی را انتخاب کنید.
درمانهای دارویی و پزشکی
خوشبختانه، روشهای متعددی برای کنترل و کاهش پیشرفت ریزش مو در مردان وجود دارد که به طور کلی به دو دسته دارویی و درمانهای پزشکی تقسیم میشوند. انتخاب بهترین روش بستگی به شدت ریزش مو، مرحله نورود و وضعیت سلامت فرد دارد.
فیناستراید و ماینوکسیدیل
فیناستراید دارویی است که با مهار تبدیل تستوسترون به دیهیدروتستوسترون (DHT) عمل میکند. DHT یکی از عوامل اصلی در ریزش موی مردانه شناخته میشود و کاهش سطح آن میتواند روند طاسی را کند کند. فیناستراید به صورت روزانه مصرف میشود و معمولا پس از چند ماه استفاده، کاهش ریزش مو و رشد مجدد موهای نازک مشاهده میشود. این دارو در ایران نیز به شکل قرص موجود است، اما مصرف آن باید تحت نظر پزشک باشد.
از طرفی دیگر، ماینوکسیدیل محلولی است که به صورت موضعی روی پوست سر استفاده میشود. این ماده با افزایش جریان خون به فولیکولهای مو و تحریک رشد سلولی میتواند باعث ضخیمتر شدن و افزایش تعداد موها شود. ماینوکسیدیل معمولا در مراحل اولیه ریزش مو موثر است و ترکیب آن با فیناستراید میتواند نتیجه بهتری داشته باشد.
مزوتراپی و PRP
مزوتراپی روشی است که در آن مواد مغذی، ویتامینها و فاکتورهای رشد به پوست سر تزریق میشوند تا سلامت فولیکولها حفظ شود و رشد مو تحریک شود. این روش برای مردانی که در مراحل اولیه ریزش مو قرار دارند، نتایج قابل توجهی دارد.
روش درمانی Platelet-Rich Plasma یا PRP
PRP درمانی است که در آن پلاسمای غنی از پلاکت خود فرد استخراج و به نواحی دارای ریزش مو تزریق میشود. پلاکتها حاوی فاکتورهای رشد هستند که میتوانند فولیکولهای ضعیف را تقویت کرده و چرخه رشد مو را فعال کنند. PRP معمولا بهصورت جلسات دورهای انجام میشود و میتواند در ترکیب با داروهای موضعی یا خوراکی، نتایج بهتری داشته باشد.
این درمانها هر کدام مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارند و برای دستیابی به بهترین نتیجه، توصیه میشود تحت نظر متخصص پوست و مو برنامه درمانی شخصیسازی شود. توجه به سبک زندگی سالم، رژیم غذایی مناسب و مراقبتهای تکمیلی نیز میتواند اثر درمانهای دارویی و پزشکی را افزایش دهد.
سبک زندگی و مراقبتهای مکمل
در کنار درمانهای دارویی و پزشکی، تغییرات در سبک زندگی و اتخاذ مراقبتهای مکمل میتواند تاثیر بهسزایی در کاهش ریزش مو و تقویت فولیکولهای مو داشته باشد. این اقدامات به ویژه در مراحل اولیه ریزش مو یا به عنوان مکمل درمانهای اصلی توصیه میشوند.
رژیم غذایی متعادل و مکملها
تامین مواد مغذی ضروری از طریق رژیم غذایی متنوع و متعادل، نقش مهمی در سلامت موها دارد. کمبود ویتامینها و مواد معدنی مانند آهن، روی، ویتامین D و بیوتین میتواند به ریزش مو منجر شود. در صورت نیاز، مصرف مکملهای غذایی تحت نظر پزشک میتواند مفید باشد.
مدیریت استرس
استرس مزمن میتواند چرخه رشد مو را مختل کرده و منجر به ریزش مو شود. تمرین تکنیکهای کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و ورزش منظم میتواند به بهبود سلامت عمومی و کاهش ریزش مو کمک کند.
خواب کافی
خواب ناکافی میتواند به افزایش سطح هورمونهای استرس و اختلال در ترمیم سلولی منجر شود. توصیه میشود که بزرگسالان به طور متوسط ۷ تا ۹ ساعت خواب شبانه داشته باشند تا فرآیندهای ترمیمی بدن به درستی انجام شود.
مراقبت از پوست سر
استفاده از شامپوهای ملایم و مناسب نوع پوست سر، اجتناب از شستشوی مکرر و داغ موها، و محافظت از مو در برابر آلودگیها و اشعه UV میتواند به حفظ سلامت پوست سر و فولیکولهای مو کمک کند.
اجتناب از عادات مضر
استفاده مکرر از وسایل حرارتی مانند سشوار و اتو مو، کشیدن موها با کشهای سفت و مصرف مواد شیمیایی قوی میتواند به مو آسیب رسانده و ریزش آن را تشدید کند. توصیه میشود از این عادات پرهیز شود یا حداقل به طور محدود استفاده گردد.
ورزش منظم
ورزش منظم نه تنها به کاهش استرس کمک میکند، بلکه با بهبود گردش خون، مواد مغذی بیشتری به فولیکولهای مو میرسد و در نتیجه سلامت موها بهبود پیدا میکند.
گزینههای زیبایی (پروتز، کاشت)
در کنار درمانهای دارویی و پزشکی، مردانی که به دنبال راهحلهای فوریتر یا دائمیتر برای ریزش مو هستند، میتوانند به گزینههای زیبایی مانند پروتز مو و کاشت مو روی آورند. این روشها به خصوص برای افرادی که در مراحل پیشرفتهتری از ریزش مو قرار دارند یا به درمانهای دارویی پاسخ مناسبی ندادهاند، مناسب است.
کاشت مو (Hair Transplant)
در این روش، فولیکولهای مو از نواحی پشت یا اطراف سر که کمتر تحت تاثیر ریزش قرار دارند، به نواحی طاس یا کمپشت منتقل میشوند. کاشت مو یک روش جراحی است که نیاز به بیحسی موضعی دارد و معمولا در یک جلسه یا چند جلسه انجام میشود.
نتایج این روش معمولا دائمی است و به ویژه برای مردانی که در مراحل میانه تا پیشرفته ریزش مو قرار دارند، موثر است.
پروتز مو
برای افرادی که به دلایل مختلف نمیخواهند یا نمیتوانند از کاشت مو استفاده کنند، پروتز مو یک گزینه مناسب تلقی میشود. در این روش، از موهای طبیعی یا مصنوعی برای پوشاندن نواحی طاس استفاده میشود. پروتزها به صورت سفارشی ساخته میشوند و میتوانند بهطور موقت یا دائمی استفاده شوند. این روش نیاز به مراقبتهای خاصی دارد و ممکن است برای برخی افراد راحت نباشد.
میکروپیگمنتیشن پوست سر (Scalp Micropigmentation)
این روش که به عنوان «تتو مو» نیز شناخته میشود، شامل تزریق رنگدانههای خاص به لایههای سطحی پوست سر است تا ظاهری شبیه به فولیکولهای مو ایجاد کند. این روش غیرتهاجمی بوده و برای افرادی که به دنبال پوشش موقت یا دائمی برای نواحی طاس هستند، مناسب به نظر میرسد. نتایج این روش معمولا چند سال دوام دارد و نیاز به ترمیمهای دورهای دارد.
انتخاب بین این گزینهها بستگی به شرایط فردی، ترجیحات شخصی و مشاوره با متخصصین پوست و مو دارد. توصیه میشود قبل از تصمیمگیری، با پزشک متخصص مشورت کرده و تمامی جوانب را بررسی کنید.
ریزش مو در مردان از چه سنی شروع می شود و تا کی ادامه دارد؟
ریزش موی مردانه معمولا در دهه سوم زندگی آغاز میشود، اما در برخی افراد ممکن است از اواخر نوجوانی نیز علائم آن ظاهر شود. این نوع ریزش مو ارثی در مردان به طور تدریجی و با الگوی مشخصی پیش میرود و در صورت عدم درمان میتواند تا سنین بالاتر ادامه پیدا کند.
در مراحل اولیه، ریزش مو معمولا در نواحی پیشانی و بالای سر آغاز میشود. با گذشت زمان، این ریزش میتواند به سمت نواحی دیگر سر گسترش یافته و در نهایت منجر به طاسی کامل در برخی نواحی شود. روند ریزش مو در هر فرد متفاوت است، اما بدون درمان، این روند ممکن است تا سنین بالاتر ادامه یافته و در برخی موارد، حتی تا سنین ۶۰ یا ۷۰ سالگی نیز ادامه داشته باشد.
لازم به ذکر است که در صورت مشاهده علائم اولیه ریزش مو، مراجعه به پزشک متخصص پوست و مو میتواند در تشخیص زودهنگام و آغاز درمان موثر کمککننده باشد.
ریزش مو در مردان تا چه حد طبیعی است؟
ریزش مو در مردان به خصوص در قالب آلوپسی آندروژنتیک یا طاسی الگوی مردانه، یکی از شایعترین مشکلات مو است که در دو سوم مردان مشاهده میشود. احتمال بروز این نوع ریزش مو با افزایش سن بیشتر میشود. در واقع، حدود هفتاد درصد از مردان در طول زندگی خود با نوعی از ریزش مو مواجه میشوند. این روند معمولا از اواخر نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰ زندگی آغاز میشود و در برخی موارد تا سنین بالاتر ادامه پیدا میکند.
با این حال، ریزش مو تا حدودی طبیعی بوده و در بسیاری از موارد، نشانهای از مشکلات جدی بهداشتی نیست. در واقع، ریزش روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ تار مو در روز برای اکثر افراد طبیعی است. این میزان ریزش مو در چرخه طبیعی رشد مو رخ میدهد و معمولا با رشد مجدد موهای جدید جبران میشود.
با این وجود، اگر ریزش مو به صورت ناگهانی، در نواحی وسیع یا همراه با علائمی مانند خارش، التهاب یا تغییرات در پوست سر باشد، ممکن است نشانهای از مشکلاتی مانند آلوپسی آرهآتا، کمبود مواد مغذی یا اختلالات هورمونی باشد. در چنین مواردی برای تشخیص ریزش مو هورمونی مردانه، مشاوره با پزشک متخصص پوست و مو توصیه میشود.
پیشگیری و نگهداری نتایج
ریزش موی مردانه اگر چه به طور کامل قابل پیشگیری نیست، با اتخاذ سبک زندگی سالم و مراقبتهای مناسب میتوان روند آن را کند و نتایج درمانها را حفظ کرد.
- رژیم غذایی متعادل: مصرف پروتئین کافی (حدود ۴۰ تا ۶۰ گرم در روز) و ویتامینها و مواد معدنی مانند ویتامینهای A، B، C، D، E، روی و آهن میتواند به حفظ سلامت موها کمک کند.
- مدیریت استرس: استرس میتواند با افزایش فعالیت آندروژنها، به ریزش مو منجر شود. استفاده از تکنیکهای کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا و ورزش منظم میتواند مفید باشد.
- مراقبت از پوست سر: استفاده از شامپوهای ملایم، اجتناب از شستشوی مکرر و داغ موها، و محافظت از مو در برابر آلودگیها و اشعه UV میتواند به حفظ سلامت پوست سر و فولیکولهای مو کمک کند.
- استفاده از درمانهای دارویی: در صورت توصیه پزشک، مصرف داروهایی مانند فیناستراید و ماینوکسیدیل میتواند در کاهش ریزش مو و تحریک رشد مجدد آن موثر باشد.
با رعایت این نکات، میتوان به حفظ سلامت موها و به جلوگیری از ریزش بیشتر آنها کمک کرد.
منابع: clevelandclinic – Healthline
