با شروع فصول سرد، بسیاری از ما با علائمی مانند تب، سرفه، گلودرد و خستگی ناگهانی روبه‌رو می‌شویم و اغلب نمی‌دانیم آیا این نشانه‌ها تنها یک سرماخوردگی ساده هستند یا هشداری از آنفولانزا؛ بیماری‌ای که میتواند به سرعت گسترش پیدا کند و حتی برای گروه‌های حساس خطرناک باشد. آنفولانزا، برخلاف سرماخوردگی معمولی، نوعی عفونت ویروسی است که سیستم تنفسی را هدف قرار می‌دهد و میتواند با شدت و سرعت بیشتری سلامت فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله، قصد داریم شما را با تفاوت‌های کلیدی آنفولانزا و سرماخوردگی، روش‌های موثر پیشگیری و درمان‌های موجود آشنا کنیم. علاوه بر این، نگاهی عملی به علائم هشداردهنده و توصیه‌های مراقبتی خواهیم داشت تا بتوانید سلامت خود و اطرافیانتان را در برابر این ویروس فصلی تضمین کنید. با درک صحیح این بیماری و آگاهی از راه‌های مقابله با آن، می‌توانید فصل سرما را با اطمینان بیشتری پشت سر بگذارید.
آنفولانزا چیست؟
آنفولانزا، یک بیماری عفونی ویروسی به شمار می‌رود که عمدتا سیستم تنفسی را درگیر می‌کند. این بیماری توسط ویروسهای خانواده Orthomyxoviridae ایجاد میشود و انواع مختلفی دارد که معمولا با حروف A، B و C مشخص می‌شوند. ویروسهای نوع A و B مسئول اکثر اپیدمی‌های سالانه هستند، در حالی که نوع C معمولا علائم خفیف‌تری را ایجاد می‌کند.
آنفولانزا میتواند به سرعت از فردی به فرد دیگر منتقل شود و شدت علائم آن بسته به سن، وضعیت سیستم ایمنی و وجود بیماری‌های زمینه‌ای متفاوت است. معمول‌ترین راه انتقال، قطرات ریز تنفسی محسوب میشود که هنگام سرفه، عطسه یا حتی صحبت کردن از فرد مبتلا خارج میشود و میتواند دیگران را آلوده کند.
علائم آنفولانزا معمولا ناگهانی ظاهر می‌شوند و شامل تب بالا، سردرد، درد عضلانی، خستگی شدید، گلودرد، سرفه و آبریزش بینی هستند. این بیماری، برخلاف سرماخوردگی معمولی میتواند شدیدتر باشد و حتی منجر به عوارض جدی مانند ذات‌الریه، تشدید بیماری‌های قلبی و ریوی و بستری شدن در بیمارستان شود. بنابراین، درمان خانگی سرماخوردگی به تنهایی برای کاهش علائم آنفولانزا احتمالا کافی نیست.
علائم آنفولانزا
آنفولانزا همان‌طور که گفته شد یک بیماری ویروسی مسری است که به سرعت سیستم تنفسی را درگیر می‌کند و علائم آن می‌توانند شدید و ناگهانی ظاهر شوند. تشخیص به موقع علائم و تمایز آن‌ها از سرماخوردگی ساده، نقش مهمی در پیشگیری از انتقال ویروس و مدیریت بیماری دارد. علائم رایج آنفولانزا شامل موارد زیر است:
- تب و لرز ناگهانی: تب معمولا بالا و همراه با احساس سرما و لرز شدید؛ خوشبختانه چند مدل درمان خانگی تب برای حل این مشکل وجود دارد.
- دردهای عضلانی و بدن‌درد: درد در کل بدن، به ویژه در پشت و پاها
- سردرد: سردرد شدید و مداوم
- خستگی و ضعف شدید: احساس بی‌حالی و کسالت زیاد، حتی پس از استراحت
- سرفه خشک و گلودرد: سرفه غالبا خشک و همراه با خارش یا درد گلو
- گرفتگی یا آبریزش بینی: هر چند شدت علائم گرفتگی بینی معمولا کمتر از سرماخوردگی است.
- استفراغ و اسهال: بیشتر در کودکان دیده میشود و در بزرگسالان کمتر شایع است.
این علائم معمولا به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و می‌توانند شدت بیشتری نسبت به سرماخوردگی داشته باشند.
انواع آنفولانزا
این بیماری را می‌توان به طور کلی به چند دسته زیر طبقه‌بندی کرد:
آنفولانزا نوع A
ویروس Influenza A یکی از اصلی‌ترین گونه‌های ویروس محسوب میشود که هم انسان‌ها و هم حیوانات را میتواند درگیر کند. طبق منابع معتبر، این نوع ویروس عمده موارد بیماری را ایجاد می‌کند و قابلیت جهش و انتقال بین گونه‌ها را دارد. از ویژگی‌های این نوع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میتواند انسان‌ها را مبتلا کند، و در حیوانات (مثلا پرندگان، خوک‌ها) نیز یافت میشود.
- به دلیل قابلیت «جهش» از حیوانات به انسان و نیز جهش‌های ژنتیکی، این نوع میتواند باعث همه‌گیری (اپیدمی) یا حتی پاندمی شود.
درمان و پیشگیری این مدل مانند نوع B محسوب میشود، اما لازم است که مراقبت بیشتری به علت پتانسیل شدیدتر بودن بیماری صورت گیرد.
آنفولانزا نوع B
ویروس Influenza B نیز میتواند انسان‌ها را درگیر کند، اما با تفاوت‌هایی مهم نسبت به نوع A. با این اوصاف، نوع B تنها انسان‌ها را مبتلا می‌کند (در مقابل نوع A که حیوانات را هم درگیر می‌کند). همچنین وقوع آن در فصل آنفولانزا ممکن است دیرتر از نوع A باشد و ممکن است شدت بیماری نیز مقداری کمتر باشد؛ با این حال، همچنان میتواند منجر به بیماری جدی شود.
از لحاظ واکسیناسیون و مراقبت، باید هر ساله پوشش لازم را داشته باشد؛ چرا که هر دو نوع A و B عامل شیوع‌های فصلی هستند.
آنفولانزا اسپانیایی
ویروس ۱۹۱۸ که معروف به «آنفولانزا اسپانیایی» است در واقع به واسطه یک اتفاق هولناک در سال ۱۹۱۸ نام‌گذاری شد. آنفولانزای اسپانیایی یک رویداد تاریخی بسیار شدید بود که نوع A با یک جهش جدید مسبب این اتفاق شد. از همین رو، می‌توان این مورد را در واقع به عنوان یک زیرمجموعه ویروس نوع A در نظر گرفت.
آنفولانزا مرغی
این بیماری در واقع یکی از فرم‌های ویروس آنفولانزا به شمار می‌رود که عمدتا در پرندگان رخ می‌دهد و میشود انسان را نیز در موارد نادر مبتلا کند. بنابراین، این نوع به صورت رسمی «گونه جداگانه» نیست بلکه همان ویروس نوع A با زیرگونه‌هایی است که از پرندگان به انسان منتقل می‌شوند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معمولا به طور مستقیم از تماس با پرندگان یا حیوانات آلوده به انسان منتقل میشود.
- خطر شیوع انسان به انسان در حال حاضر کم است، اما به دلیل جهش‌های ممکن، از نظر بهداشتی نگران‌کننده است.
آنفولانزا گوارشی / آنفولانزا معده
اصطلاحاتی مانند «آنفولانزا گوارشی» یا «آنفولانزا معده» غالبا در گفتار عامیانه استفاده می‌شوند و در حقیقت با ویروس رسمی آنفولانزا ارتباط دقیق ندارند. بنابراین، اگر در مقاله‌ای پزشکی از این اصطلاحات استفاده شود، باید بدانید که منظور، «گاستروانتریت ویروسی» است و نه «ویروس آنفولانزا».
عوارض آنفولانزا
بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری طی چند روز بهبود پیدا می‌کنند، اما این بیماری میتواند برای برخی به بروز عوارض جدی منجر شود، به ویژه در افراد دارای شرایط زمینه‌ای یا سیستم ایمنی تضعیف‌شده. عوارض احتمالی آنفولانزا عبارت‌اند از:
- عفونت گوش (اُتیت) یا سینوس‌ها (سینوزیت) به عنوان عوارض ثانویه ویروس
- ذات‌الریه ویروسی یا باکتریایی، که در برخی بیماران به نارسایی تنفسی یا نیاز به تهویه مکانیکی منجر میشود.
- تشدید بیماری‌های مزمن مانند آسم، بیماری مزمن ریه (COPD)، دیابت یا بیماری قلبی
- التهاب قلب (میوکاردیت) یا وقوع سکته قلبی به دلیل واکنش التهابی ناشی از ویروس
- بروز مشکلات در دوران بارداری، از جمله خطر سقط جنین یا ناهنجاری‌های جنینی در برخی موارد.
- در موارد شدید، بستری شدن یا حتی بروز نارسایی عضوهای حیاتی بدن
دلایل ابتلا به آنفولانزا
بیماری آنفولانزا (flu) عمدتا ناشی از ویروسهای نوع A یا B است و عوامل متعددی ممکن است احتمال ابتلا را افزایش دهند. شناخت این عوامل به شما کمک می‌کند تا بهتر از خودتان محافظت کنید. دلایل و عوامل موثر در ابتلا شامل موارد زیر هستند:
- تماس با فردی مبتلا که هنگام سرفه، عطسه یا حتی صحبت کردن، ذرات ویروسی را در محیط پخش می‌کند.
- تماس با سطوح یا اشیایی که ویروس روی آن‌ها قرار گرفته و سپس لمسِ دست به دهان، بینی یا چشم.
- دوره شیوع بالا (فصل سرما، زمستان) که تجمع افراد در فضاهای بسته بیشتر شده و احتمال انتقال ویروس افزایش پیدا می‌کند.
- سیستم ایمنی ضعیف یا وجود بیماری زمینه‌ای مانند آسم، دیابت، بیماری قلبی یا بیماری ریوی که توان مقابله با ویروس را کاهش می‌دهد.
- سن بسیار کم (کودکان) یا سن بالا (افراد سالمند) که اغلب پاسخ ایمنی ضعیف‌تری دارند.
- زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای ابتلا یا عوارض این بیماری قرار دارند.
تشخیص آنفولانزا؛ تفاوت سرماخوردگی و آنفولانزا
تشخیص دقیق بین سرماخوردگی و آنفولانزا اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به این دلیل که این دو بیماری از نظر علت، شدت و شیوه درمان با هم متفاوت هستند. در حالی که هر دو بیماری ویروسی هستند و علائمی مشترک دارند، تفاوت‌های کلیدی‌شان میتواند به تشخیص و تصمیم‌گیری مناسب برای درمان و پیشگیری کمک کند.
نکات مهم در نحوه تشخیص تفاوت آنفولانزا و سرماخوردگی
به طور کلی می‌توانید این نکات را درباره تفاوت این دو بیماری مشابه به خاطر بسپارید:
- آنفولانزا غالبا با شروع ناگهانی علائم همراه است، در حالی که سرماخوردگی معمولا به تدریج ظاهر میشود.
- شدت علائم آنفولانزا معمولا بیشتر است و میتواند تب بالا، دردهای عضلانی شدید، خستگی مفرط و سرفه خشک را دربرگیرد؛ در مقابل، سرماخوردگی اغلب با علائمی ملایم‌تر مانند آبریزش بینی، گلودرد و عطسه همراه است.
- برای تشخیص قطعی آنفولانزا ممکن است از آزمایش‌های سریع ویروسی استفاده شود، در حالی که سرماخوردگی معمولا بر اساس علائم بالینی و معاینه تشخیص داده میشود.
آنفولانزا چند روز طول میکشد؟
بازه زمانی بهبودی از آنفولانزا بسته به سلامت عمومی فرد، نوع ویروس و مراقبت‌های انجام‌شده متفاوت است، اما به طور کلی علائم اصلی در مدت زمانی نسبتا کوتاه فروکش می‌کنند. برای افراد سالم معمولا دوره حاد بیماری بین ۵ تا ۱۰ روز است، اگر چه ممکن است سرفه یا خستگی تا یک یا دو هفته دیگر نیز ادامه پیدا کند، اما با درمان خانگی سرفه می‌توان این دوره نقاهت را تحمل‌پذیرتر کرد.
. بر اساس اطلاعات منابع معتبر، اگر علائم پس از هفت تا ده روز بهبود پیدا نکنند یا تب دوام داشته باشد، لازم است با پزشک تماس گرفته شود.
آنفولانزا تا چند روز واگیر دارد؟
وقتی به این سوال می‌پردازیم که آنفولانزا تا چه زمانی افراد دیگر را آلوده می‌کند، باید به این نکته توجه کنیم که ویروس پیش از بروز علائم نیز میتواند منتقل شود و پس از شروع بیماری نیز همچنان خطر سرایت جدی وجود دارد. طبق منابع معتبر:
- فرد مبتلا میتواند حدود یک روز قبل از ظهور علائم ویروس را به دیگران منتقل کند.
- بعد از شروع علائم، فرد معمولا در سه تا چهار روز اول بیماری بیشترین میزان واگیری را دارد.
- همچنین، اغلب واگیری تا حدود پنج تا هفت روز پس از آغاز بیماری ادامه دارد.
- کودکان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف ممکن است بیش از هفت روز نیز ویروس را منتقل کنند.
در نتیجه، برای کاهش احتمال انتقال آنفولانزا، توصیه میشود پس از شروع علائم، تا زمانی که تب وجود دارد و علائم شدید دیده میشود، از حضور در محیط‌های عمومی خودداری شود.
آنفولانزا در کودکان
کودکان گروه حساسی در برابر ویروس آنفولانزا هستند و علائم و عوارض بیماری در آن‌ها میتواند متفاوت و گاهی شدیدتر از بزرگسالان ظاهر شود. سیستم ایمنی کودکان هنوز کامل نشده و در مواجهه با ویروس‌ها واکنش قوی یا غیرمعمول نشان می‌دهد. این امر باعث میشود کودکان بیش از بزرگسالان در معرض عوارض جدی مانند ذات‌الریه، عفونت گوش، یا کمآبی ناشی از تب و استفراغ قرار بگیرند.
کودکان کم‌سن، به ویژه زیر ۲ سال، و آن‌هایی که بیماری‌های مزمن مانند آسم، بیماری قلبی یا دیابت دارند، بیشتر در معرض خطر شدید شدن علائم و بستری شدن هستند. والدین و مراقبان باید توجه ویژه‌ای به نشانه‌های اولیه و تغییرات رفتاری کودکان داشته باشند تا بتوانند در صورت نیاز اقدامات سریع پزشکی انجام دهند.
علائم آنفولانزا در کودکان
علائم آنفولانزا در کودکان میتواند شباهت زیادی به بزرگسالان داشته باشد، اما بعضی از آن‌ها معمولا شدیدتر یا متفاوت بروز می‌کنند:
- تب بالا و ناگهانی: تب غالبا بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد بوده و ممکن است چند روز طول بکشد.
- سرفه خشک و گلودرد: ممکن است کودک در صحبت کردن یا خوردن و آشامیدن مشکل داشته باشد.
- خستگی و بی‌حالی شدید: کودک ممکن است کمتر بازی کند یا خواب‌آلود شود.
- درد عضلانی و بدن‌درد: درد در پاها و پشت بدن میتواند باعث تحریک‌پذیری کودک شود.
- تهوع، استفراغ و اسهال: این علائم گوارشی در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است و خطر کمآبی را افزایش می‌دهد.
- علائم تنفسی شدیدتر: مانند تنگی نفس یا خس‌خس سینه، به ویژه در کودکانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند.
- نشانه‌های رفتاری: بی‌اشتهایی، بی‌قراری، گریه زیاد یا خوابیدن بیش از حد میتواند نشانه بیماری جدی باشد.
والدین باید بدانند که حتی علائم خفیف می‌توانند در کودکان سریعا شدید شوند و در صورت مشاهده تب پایدار، مشکل در تنفس، کمآبی یا بی‌حالی شدید باید فورا به پزشک مراجعه کنند.
جلوگیری از ابتلا به آنفولانزا
برای جلوگیری از این بیماری نیاز نیست کار بسیار دشوار یا پرهزینه‌ای را انجام دهید. تنها کافی است سه مورد زیر را رعایت کنید.
- رعایت بهداشت شخصی و سبک زندگی
- کاهش تماس با ویروس و محیط‌های پرخطر
- واکسن آنفولانزا
رعایت بهداشت شخصی و سبک زندگی
علاوه بر واکسن، رعایت اصول بهداشتی و داشتن سبک زندگی سالم نقش بسیار مهمی را در پیشگیری از ابتلا ایفا می‌کند. از جمله این اقدامات می‌توان به شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون یا ضدعفونی‌کننده، اجتناب از لمس چشم، بینی یا دهان پس از تماس با سطوح عمومی، و پوشش دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه اشاره کرد.
همچنین استراحت کافی، تغذیه مناسب، کاهش استرس و خواب کافی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند تا فرد در برابر ویروس مقاومت بیشتری داشته باشد.
کاهش تماس با ویروس و محیط‌های پرخطر
ویروسهای آنفولانزا از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند، به خصوص در فضاهای بسته، پرجمعیت یا دارای تهویه ضعیف. یکی از راه‌های مهم جلوگیری، حداقل‌سازی تماس با افراد مبتلا و اجتناب از حضور در محیط‌هایی است که ویروس به راحتی منتقل میشود.
منابع معتبر تاکید می‌کنند که حتی افراد مبتلا قبل از ظاهر شدن علائم نیز ممکن است ویروس را منتقل کنند. علاوه بر این، تمیز کردن مرتب سطوحی که زیاد لمس می‌شوند مانند دستگیره‌ها، تلفن‌ها، صفحات کلید و اجتناب از اشتراک‌گذاری ظروف یا وسایل شخصی با افراد بیمار، از انتشار بیشتر ویروس جلوگیری می‌کند.
واکسن آنفولانزا
واکسن سالانه آنفولانزا یکی از مهم‌ترین و موثرترین راه‌ها برای کاهش احتمال ابتلا و یا کاهش شدت بیماری در صورت ابتلا است. طبق منابع، دریافت واکسن برای افراد ۶ ماهه به بالا توصیه شده است. همچنین، واکسن پس از تزریق حدود دو هفته زمان می‌برد تا محافظت کامل را ایجاد کند.
لازم به ذکر است که حتی با واکسیناسیون، احتمال ابتلا صفر نمی‌شود اما شدت بیماری و احتمال بستری شدن به طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. همچنین، منابع درباره ایمنی واکسن نیز توضیح داده‌اند: واکسن «فلو شات» یا نسخه اسپری بینی آن امکان دارد باعث برخی علائم خفیف شود (مثل درد محل تزریق یا کمی تب) اما ویروس زنده‌ای ندارد که بتواند آنفولانزا را ایجاد کند.
درمان آنفولانزا
برای درمان این بیماری نیاز نیست تا شما کار عجیب و غریبی را انجام دهید یا به دنبال درمان‌های بسیار پیچیده باشید. در ادامه، اصلی‌ترین و در عین حال کاربردی‌ترین راه حل‌ها را توضیح می‌دهیم.
درمان خانگی آنفولانزا
در بسیاری از موارد، فرد مبتلا به آنفولانزا میتواند با رعایت مراقبت‌های خانگی وضعیت خود را بهتر کند. استراحت کامل، اجتناب از فعالیت‌های سنگین و ماندن در خانه تا زمانی که تب فروکش کند، از ابتدای کار توصیه میشود. همچنین، استفاده از داروهای بدون نسخه برای کاهش تب، درد عضلانی و سرفه نیز میتواند به تسکین علائم کمک کند. در کنار این‌ها، مهم است که بیمار از تماس با دیگران اجتناب کند تا از شیوع ویروس جلوگیری شود.
بهترین مایعات برای درمان آنفولانزا
نوشیدن مایعات فراوان در دوران ابتلا به آنفولانزا بسیار مهم است؛ چرا که تب، تعریق و احتمال استفراغ یا اسهال میتواند منجر به کمآبی شود؛ به‌عنوان مثال آب ساده، آب میوه‌های روشن، سوپ‌های گرم و نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت توصیه می‌شوند. نوشیدن مایعات گرم همچنین به کاهش گرفتگی بینی و تسکین گلودرد و به تبع به بهبود کلی وضعیت کمک می‌کند.
بهترین آنتیبیوتیک برای آنفولانزا
در واقع، مهم است بدانیم که درمان اصلی برای آنفولانزا آنتیبیوتیک نیست؛ چرا که این بیماری توسط ویروس (نه باکتری) ایجاد میشود. آنتی‌بیوتیک‌ها تنها در صورت بروز عفونت باکتریایی ثانویه (مثلا ذات‌الریه یا عفونت گوش) ممکن است استفاده شوند.
داروهای ضـد ویروسی (آنتی‌ویروس‌ها) مانند Oseltamivir یا Zanamivir در موارد خاص، به ویژه زمانی که درمان زودهنگام آغاز شود، می‌توانند طول بیماری را کمی کاهش دهند. با این وجود، استفاده از این داروها باید تحت نظر پزشک باشد و برای همه مبتلایان به آنفولانزا ضروری نیست.
آنفولانزا را جدی بگیرید؛ پیشگیری بهتر از درمان است!
آنفولانزا یک بیماری رایج اما جدی است که میتواند از چند روز تا چند هفته سلامت شما و عزیزانتان را تحت تاثیر قرار دهد. تمایز آن از سرماخوردگی، شناخت علائم و اطلاع از دوره واگیری اهمیت زیادی دارد؛ به این دلیل که تصمیم‌های درست درباره استراحت، مراقبت‌های خانگی و مراجعه به پزشک میتواند از بروز عوارض شدید جلوگیری کند.
به یاد داشته باشید که واکسن سالانه آنفولانزا همچنان بهترین سپر دفاعی در برابر این ویروس محسوب میشود و همراهی آن با رعایت بهداشت شخصی، مصرف مایعات کافی، استراحت مناسب و کاهش تماس با افراد مبتلا میتواند خطر ابتلا را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. حتی اگر به آنفولانزا مبتلا شوید، درمان خانگی، مصرف مایعات و داروهای تجویزی به موقع میتواند روند بهبود را سریع‌تر کند و از شدت بیماری کم کنند.
با تمام این تفاسیر، هوشیاری و پیشگیری هوشمندانه، کلید مقابله با آنفولانزا است؛ هر اندازه بیشتر از خود مراقبت کنید، کمتر دچار تب، سرفه و خستگی خواهید شد و می‌توانید از سلامت خود و خانواده‌تان محافظت کنید. به یاد داشته باشید که آنفولانزا را دست‌کم نگیرید، اقدام به موقع میتواند تفاوت بزرگی را ایجاد کند.
منبع: clevelandclinic – myabundancehealthcare – webmd
