عرقسوز شدن یک مشکل شایع پوستی است که معمولاً در فصل‌های گرم سال یا هنگام تعریق زیاد رخ می‌دهد. این حالت زمانی ایجاد میشود که عرق در زیر پوست محبوس و غدد عرق مسدود می‌شوند، در نتیجه باعث التهاب، قرمزی، سوزش و خارش پوست می‌گردد. عرق‌سوزی می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما کودکان و افرادی که پوست حساسی دارند، بیشتر در معرض آن هستند. محل‌های شایع بروز آن شامل گردن، زیربغل، کشاله ران و پشت زانوهاست. هرچند این مشکل معمولاً خطرناک نیست، اما می‌تواند آزاردهنده باشد و در صورت عدم رسیدگی مناسب، منجر به عفونت پوستی شود. در ادامه، به علل، علائم و روش‌های پیشگیری و درمان عرق سوز شدن خواهیم پرداخت.
عرق سوز چیست؟
عرقسوز شدن یا Heat Rash که در پزشکی با نام میلیاریا نیز شناخته میشود، یک عارضه شایع پوستی است که در اثر بسته شدن مجاری عرق و تجمع قطرات عرق در زیر پوست ایجاد میشود. این وضعیت معمولاً در هوای گرم و مرطوب یا هنگام فعالیت بدنی شدید رخ می‌دهد و بیشتر در نواحی‌ای دیده میشود که پوست روی هم قرار می‌گیرد یا اصطکاک بیشتری دارد. مانند کشاله ران، زیر بغل، گردن و پشت زانو. علائم عرق سوز شدن می‌تواند شامل قرمزی، التهاب، خارش، سوزش و در برخی موارد ایجاد دانه‌های ریز یا تاول‌های کوچک باشد. کودکان و نوزادان به دلیل حساسیت بیشتر پوست و رشد ناکامل غدد عرق، بیش از بزرگسالان مستعد این مشکل هستند.
این عارضه معمولاً خطرناک نیست و با خنک نگه داشتن پوست و کاهش تعریق، بهبود می‌یابد. با این حال، در مواردی که التهاب شدید باشد یا عفونت ثانویه ایجاد شود، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. روش‌های درمان عرقسوز شامل شست‌وشوی ملایم پوست، خشک نگه داشتن ناحیه، استفاده از لباسهای نخی و گشاد و در برخی موارد، مصرف پمادهای ضد التهاب یا تسکین‌دهنده مانند پماد ویتامین آ-د یا وازلین است. برای مواردی مانند عرقسوز شدن کشاله ران یا زیر بغل که حساسیت و اصطکاک بیشتری دارند، انتخاب بهترین پماد برای عرقسوز شدن کشاله ران یا درمان خانگی مناسب، می‌تواند روند بهبود را تسریع کند و از تکرار آن جلوگیری نماید.
علائم عرق سوز شدن
عرق سوز شدن زمانی رخ می‌دهد که عرق در مجاری پوست محبوس شود و باعث التهاب موضعی شود؛ شدت علائم از دانه‌های ریز تا تاول‌های کوچک یا برجستگی‌های عمیق و دردناک متغیر است. در بزرگسالان معمولاً در چین‌های پوستی و جاهایی که لباس ساییده میشود دیده میشود و در نوزادان اغلب گردن، شانه و سینه درگیر میشود. فرم‌های معمول اغلب با خنک شدن پوست بهبود می‌یابند اما فرم‌های عمیق یا عفونی ممکن است نیاز به مراجعه پزشکی داشته باشند. به صورت کلی علائم عرق سوز شدن به شرح زیر است؛
- دانه‌ها یا برجستگی‌های ریز پوستی
- تاول‌های شفاف و پر از مایع که معمولاً دردناک یا خیلی خارش‌دار نیستند
- برجستگی‌های قرمزِ التهابی که همراه با خارش یا حس خارشی/سوزشی هستند
- برجستگی‌های پر از چرک یا جوش‌مانند در صورت عفونت ثانویه
- برجستگی‌های سفت، عمیق و شبیه گره که ممکن است دردناک باشند
انواع عرقسوز شدن
انواع عرق سوز شدن بر اساس عمق انسداد مجرای عرق در پوست دسته‌بندی می‌شوند. هر چه انسداد عمیق‌تر باشد، ضایعه عمیق‌تر و علائم متفاوت‌تر است؛ از سطحی‌ترین شکل (کریستالینا) تا نوع عمیق (پروفوندا).
- میلاریا کریستالینا (Miliaria crystallina): سطحی‌ترین نوع؛ تاول‌های ریز شفاف روی سطح پوست که معمولاً بدون درد و خودبه‌خود برطرف می‌شوند (شایع در نوزادان).
- میلاریا روبرا (Miliaria rubra / prickly heat): شایع‌ترین نوع؛ برجستگی‌های قرمز و التهابی که خارش یا حس سوزش ایجاد می‌کنند؛ گاهی زمینهٔ التهابِ بیشتر یا خراش می‌تواند منجر به بدتر شدن شود.
- میلاریا پستولوزا (Miliaria pustulosa): گونه‌ای از روبرا که ضایعات پر از چرک پیدا می‌کنند. معمولاً علامت عفونت ثانویه یا تحریک پوستی است.
- میلاریا پروفوندا (Miliaria profunda): نادر؛ انسداد در لایه‌های عمیق‌تر (درمیس) رخ می‌دهد و باعث برجستگی‌های سفت، کم‌رنگ و گاهی دردناک میشود؛ نیاز به بررسی بیشتر در موارد گسترده یا مکرر دارد.
عرق سوز شدن کشاله ران یا لای ران‌ها
عرق‌سوزی کشاله ران یکی از رایج‌ترین مشکلات پوستی در فصل‌های گرم یا هنگام فعالیت‌های شدید بدنی است که همه افراد، از نوزادان گرفته تا سالمندان، ممکن است آن را تجربه کنند. این مشکل معمولاً به‌دلیل اصطکاک پوست ران‌ها با یکدیگر، پوشیدن شلوار یا لباس زیر تنگ با جنس نامناسب، یا عدم رعایت بهداشت ناحیه تناسلی ایجاد میشود.
تجمع عرق و رطوبت در این بخش، محیطی مناسب برای التهاب و حتی رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها فراهم میکند و می‌تواند باعث قرمزی، خارش و سوزش پوست شود. عکس عرق سوز شدن کشاله ران را هم می‌توانید در بالا مشاهده کنید.
عرق سوز شدن واژن
تعریق واژن امری طبیعی است، اما زمانی که میزان عرق بیش از حد شود، به‌ویژه در شرایط گرما و رطوبت بالا، می‌تواند باعث تحریک پوست و بروز عرق‌سوزی شود. این مشکل اغلب زمانی شدت می‌گیرد که عرق و آلودگی در ناحیه جمع شود و شرایط برای رشد باکتری‌ها یا قارچ‌ها فراهم گردد. پوشیدن لباس زیر تنفسی، اجتناب از لباسهای تنگ و رعایت دقیق بهداشت واژن می‌تواند در پیشگیری از عرق‌سوزی و کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های پوستی و قارچی مؤثر باشد. بهترین پماد برای عرق سوز شدن واژن کالامین، زینک اکساید و هیدروکورتیزون هستند.
عرق سوز شدن زیر بغل
ناحیه زیر بغل به‌دلیل تراکم بالای غدد عرق و تماس مداوم با پوست و لباس، مستعد عرقسوز شدن است. در روزهای گرم یا هنگام تعریق زیاد، اگر دفع عرق به‌خوبی انجام نشود، این ناحیه دچار التهاب و خارش میشود. عواملی مانند پوشیدن لباسهای تنگ و غیرتنفسی، وجود موهای زائد زیاد، یا استفاده از مواد بهداشتی نامناسب می‌توانند شدت این مشکل را افزایش دهند. عرق سوز شدن زیر بغل علاوه بر ناراحتی پوستی، ممکن است بوی ناخوشایند و تحریک مداوم پوست را به همراه داشته باشد.
عرقسوز شدن بیضه
عرق‌سوزی بیضه، به‌ویژه در روزهای گرم سال، یکی از مشکلات شایع در میان مردان است که اغلب همراه با عرقسوز شدن کشاله ران رخ می‌دهد. این مشکل معمولاً به‌علت پوشیدن لباس زیر و شلوار تنگ، تجمع رطوبت، گرما و اصطکاک پوست ایجاد میشود. وجود موهای زائد زیاد در این ناحیه و عدم تهویه مناسب نیز می‌تواند باعث تشدید التهاب و قرمزی شود. رعایت بهداشت و انتخاب لباسهای زیر نخی و گشاد نقش مهمی در پیشگیری و کاهش علائم این نوع عرق‌سوزی دارد.
عرق سوز شدن گردن (گردن نوزاد)
گردن یک فرد بالغ یا گردن نوزادان به‌دلیل چین‌های پوستی و تماس مداوم با گرما و رطوبت، محل رایجی برای بروز عرق‌سوزی است. این مشکل معمولاً به‌صورت برجستگی‌های کوچک و قرمز رنگ ظاهر میشود که ممکن است کمی خارش یا ناراحتی ایجاد کند. علاوه بر گردن، چین‌های پوستی دیگر مانند باسن یا کشاله ران نیز می‌توانند درگیر شوند. خوشبختانه، عرقسوز شدن گردن در نوزادان یک مشکل جدی نیست و با مراقبت‌های ساده خانگی و خنک نگه داشتن پوست به راحتی برطرف میشود.
عرقسوز شدن پای نوزاد
علاوه بر عرق سوز شدن گردن نوزاد، عرق‌سوزی پای نوزاد هم شایع است که اغلب در ناحیه باسن و کشاله ران و به‌دلیل استفاده از پوشک رخ می‌دهد. پوشک به‌دلیل خاصیت ضد آب و نفوذناپذیر بودن، گرما و رطوبت را در پوست محبوس میکند و همین شرایط، به‌خصوص در فصول گرم سال، محیطی ایده‌آل برای التهاب و تحریک پوست ایجاد میکند. تغییر مکرر پوشک، استفاده از پوشک با کیفیت مناسب و خشک نگه داشتن پوست نوزاد، بهترین راهکارها برای جلوگیری و درمان این مشکل هستند.
درمان عرق سوز؛ سریعترین راه‌ها
اگرچه عرق سوز شدن در بیشتر مواقع عرق‌سوزی خطرناک نیست، اما می‌تواند آزاردهنده باشد و در صورت بی‌توجهی حتی منجر به عفونت شود. شناخت راهکارهای سریع برای درمان و پیشگیری از این مشکل می‌تواند به شما کمک کند تا تابستانی خنک‌تر و بدون سوزش را تجربه کنید. روش‌های درمان عرق سوز شدن عبارت‌اند از:
- حمام آب سرد برای آرام کردن پوست و کاهش التهاب
- کمپرس یخ به مدت 10–15 دقیقه برای کاهش سوزش
- ماست سرد یا چوب صندل برای خنک کردن ناحیه آسیب‌دیده
- وان بلغور جو دوسر برای موارد شدید
- ژل آلوئه‌ورا یا آرد نخودچی به عنوان تسکین‌دهنده طبیعی
- استفاده از خیار سرد یا لیمو برای خنک‌سازی سریع.
- کرم‌های دارویی مثل هیدروکورتیزون ۱%، کالامین یا پماد کالاندولا
- وازلین برای جلوگیری از اصطکاک بیشتر و حفظ رطوبت
پماد عرق سوز
استفاده از پماد عرق سوز یکی از بهترین و سریعترین راه درمان عرق سوز شدن است. معمولا پماد عرق سوز به سادگی و بدون نسخه پزشک از طریق داروخانه‌ها قابل دسترسی هستند. اما با این حال پیشنهاد ما این است که ابتدا مشکل خود را در صورتی که از عرق سوز بودن مطمئن نیستید با پزشک (حداقل عمومی) در میان بگذارید.
پماد عرق سوز کالامین
پماد عرق سوز کالامین بدون نسخه قابل تهیه است و با خاصیت خنک‌کنندگی و ضدالتهابی خود، به کاهش قرمزی و خارش ناشی از عرق‌سوزی کمک میکند. این پماد سریعترین راه درمان عرق سوز است.
پماد عرق سوز هیدروکورتیزون
پماد عرق سوز هیدروکورتیزون یک کورتیکواستروئید موضعی با قدرت پایین است که برای کاهش التهاب، قرمزی و خارش در موارد متوسط تا شدید عرقسوز به‌کار می‌رود.
پماد زینک‌اکساید
پماد زینک‌اکساید دارای خاصیت محافظتی و ضدتحریک، که با ایجاد یک لایه محافظ روی پوست، از اصطکاک جلوگیری کرده و روند ترمیم پوست را تسریع میکند.
پماد کالاندولا
کالاندولا یک فرآورده گیاهی با اثرات ضدالتهابی و ترمیم‌کننده است که بدون کورتون بوده و برای پوست‌های حساس مناسب است.
پماد ویتامین آ د برای عرق سوز
پماد ویتامین آ د برای عرق سوز یکی از فرآورده‌های رایج و ایمن برای کمک به درمان عرق سوز شدن، به‌ویژه در نوزادان و کودکان، محسوب میشود. این پماد ترکیبی از ویتامین A (برای ترمیم و بازسازی پوست) و ویتامین D (برای حفظ سلامت و استحکام بافت پوست) است.
بهترین پماد برای عرق سوز شدن کشاله ران
استفاده از پمادهایی که در بالا ذکر کردیم می‌تواند برای درمان عرق سوز شدن کشاله ران هم مفید باشدو. اما علاوه بر آن‌ها، پماد آنتی هیستامین و پماد کلرهگزیدین را هم برای این مشکل پیشنهاد می‌کنند. ولی با این حال بهترین پماد برای عرق سوز شدن کشاله ران، کالامین است.
وازلین برای عرق سوز شدن
پماد وازلین به عنوان یک رطوبت‌رسان و محافظ پوست برای جلوگیری از خشکی و التهاب ناشی از عرقسوز شدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. وازلین با ایجاد یک لایه‌ی محافظ غیرقابل نفوذ روی سطح پوست، از تماس مستقیم رطوبت و عوامل تحریک‌کننده جلوگیری کرده و باعث کاهش اصطکاک بین پوست و لباس میشود. از این جهت خیلی‌ها از وازلین برای عرق سوز شدن استفاده می‌کنند.
درمان خانگی عرق سوز
درمان خانگی عرق سوز یکی از راه‌های مؤثر و ساده و بدون هزینه برای کاهش التهاب، خارش و ناراحتی‌های پوستی ناشی از این مشکل است. در ادامه چند روش خانگی محبوب و کاربردی را معرفی می‌کنم:
- حمام آب سرد یا ولرم: استفاده از آب سرد یا ولرم به کاهش دمای پوست و التهاب کمک میکند و احساس سوزش را تسکین می‌دهد.
- کمپرس سرد یا یخ: قرار دادن کمپرس سرد یا قطعات یخ (داخل پارچه نازک) به مدت ۱۰-۱۵ دقیقه روی نواحی آسیب‌دیده، باعث کاهش التهاب و خارش میشود.
- ماست ساده (بدون شکر و افزودنی): ماست سرد را میتوان به عنوان یک تسکین‌دهنده طبیعی روی پوست ملتهب مالید. ماست خاصیت خنک‌کنندگی و آرام‌بخشی دارد و به ترمیم پوست کمک میکند.
- آلوئه‌ورا: ژل تازه آلوئه‌ورا دارای خاصیت ضدالتهابی و مرطوب‌کنندگی است و به کاهش قرمزی و تحریک پوست کمک میکند.
- بلغور جوی دوسر: حمام با آب حاوی بلغور جوی دوسر به تسکین پوست حساس کمک میکند و از خشکی و التهاب جلوگیری میکند.
- پودر بچه: استفاده از پودر بچه در نواحی مستعد تعریق، رطوبت را جذب کرده و از ایجاد التهاب جلوگیری میکند.
- رعایت بهداشت و خشک نگه داشتن پوست: شستشوی منظم و خشک کردن کامل پوست، به خصوص در نواحی چین‌خورده و عرق‌گیر، برای پیشگیری و درمان ضروری است.
- پوشیدن لباسهای نخی و آزاد: لباسهای سبک و تنفس‌پذیر به کاهش تعریق و اصطکاک پوست کمک می‌کنند.
جلوگیری از عرق سوز شدن
بهترین روش برای اینکه از عرق سوز شدن در امان باشید، این است که از وقوع آن جلوگیری کنید. برای جلوگیری از عرق سوز شدن هم روش‌های زیر را پیشنهاد می‌کنیم؛
- پوشیدن لباسهای آزاد و خنک
- کاهش تعداد لایه‌های لباس متناسب با دمای هوا
- خشک نگه داشتن پوست پس از حمام
- استفاده از کرم مرطوب‌کننده بدون عطر و رنگ
- پرهیز از گرما و نور مستقیم خورشید
- ایجاد جریان هوا با پنکه یا کولر
- نوشیدن آب کافی
- استفاده از پودر بچه در نواحی مستعد
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات آبدار
- حفظ وزن مناسب برای کاهش اصطکاک پوستی
توجه داشته باشید اگر علائم عرق‌سوزی شدید شد، زخم یا عفونت پوستی ایجاد شد، حتماً به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید تا درمان تخصصی دریافت کنید.
جمع‌بندی
در این مطلب به صورت کامل و جامع به بحث عرق سوز شدن پرداختیم. گفتیم که عرق سوز شدن انواع مختلفی دارد و در صورتی که شدید و بسیار دردناک باشد باید حتما به پزشک مراجعه کنید. در غیر این صورت درمان آن به صورت خانگی و با استفاده از پمادهایی که به راحتی در داروخانه‌ها قابل دسترسی هستند، ممکن خواهد بود. توجه داشته باشید پیشگیری از وقوع عرق سوز شدن از درمان آن بسیار ساده‌تر است؛ پس پوشیدن لباس آزاد در فصول گرم سال، حفظ آب بدن، استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده و داشتن روتین پوستی مناسب را فراموش نکنید.
منبع: Mayo Clinic
