ریزش مو نوزادان یکی از اتفاقات طبیعی و اغلب موقتی به شمار می‌رود که می‌تواند والدین را نگران کند. اما حقیقت این است که بیشتر نوزادان در چند ماه اول زندگی، موهای خود را از دست می‌دهند و این روند بخشی از تکامل طبیعی پوست سر و بدن آن‌ها محسوب می‌شود. دلایل این ریزش می‌تواند از تغییرات هورمونی پس از تولد تا اصطکاک روزمره با بالش یا لباس نوزاد متفاوت باشد. در این مقاله، قصد داریم نگاهی دقیق به دلایل شایع ریزش مو در نوزادان داشته باشیم و روش‌های مراقبت ایمن و غیرتهاجمی را معرفی کنیم که هم سلامت پوست سر کودک را حفظ می‌کنند و هم نگرانی والدین را کاهش می‌دهند. در این مقاله متوجه خواهید شد که ریزش مو نوزاد را باید چه زمانی جدی گرفت.
علت‌های معمول ریزش مو نوزاد
ریزش مو در نوزادان، به خصوص در ماه‌های اول زندگی، امری طبیعی و اغلب موقتی محسوب می‌شود. با این حال، شناخت علت‌های شایع ریزش مو می‌تواند به والدین کمک کند تا در صورت مشاهده آن، نگرانی‌های غیرضروری نداشته باشند و در صورت نیاز، اقدامات مناسب را انجام دهند.
تلوژن افلوویوم نوزادی
تلوژن افلوویوم یک نوع ریزش موی موقتی محسوب می‌شود که در نوزادان به ویژه در ماه‌های دوم تا ششم زندگی مشاهده می‌شود. در این حالت، موهای نوزاد به طور طبیعی وارد فاز استراحت می‌شوند و پس از مدتی می‌ریزند. این نوع ریزش مو معمولا در نواحی پشت سر و اطراف گردن بیشتر دیده می‌شود و به دلیل اصطکاک مداوم با بالش یا لباس نوزاد رخ میدهد. خوشبختانه، این نوع ریزش مو موقتی بوده و موهای جدید معمولا پس از چند ماه رشد می‌کنند.
«در نوزادان، موهای پس‌سری (ناحیه پشت سر) به‌طور جمعی نزدیک به زمان زایمان وارد فاز تلـوژن می‌شوند و ۸ تا ۱۲ هفته بعد می‌ریزند؛ این پدیده به‌عنوان ریزش موی گذرا نوزادی نامیده می‌شود.»
“In neonates, the occipital hairs enter collectively the telogen phase close to delivery and fall 8–12 weeks later in what it is used to name transient neonatal hair loss.”
به نقل از “PMC article “Telogen effluvium: a comprehensive review
کلاهک گهواره (کراستل)
کلاهک گهواره یا کراستل یک نوع بیماری پوستی شناخته می‌شود که در نوزادان شایع است و می‌تواند باعث ریزش مو در نواحی خاصی از سر شود. این بیماری به صورت لکه‌های خشک و پوسته‌پوسته‌شده روی پوست سر ظاهر می‌شود و ممکن است همراه با ریزش مو باشد. این وضعیت ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد، اما معمولا بدون نیاز به درمان خاصی بهبود پیدا می‌کند. با این حال، در صورت مشاهده علائم شدید یا عدم بهبود، مشاوره با پزشک متخصص پوست توصیه می‌شود.
کلاهک گهواره یا همان کراستل (Cradle Cap) یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی در نوزادان است که معمولا در چند ماه اول زندگی بروز می‌کند. این وضعیت ناشی از تولید بیش از حد سبوم (چربی طبیعی پوست) توسط غدد سباسه است. هنگامی که این چربی با سلول‌های مرده پوست ترکیب می‌شود، به شکل پوسته‌های زرد یا سفید رنگ روی پوست سر نوزاد ظاهر می‌شود. در برخی موارد، تجمع این پوسته‌ها می‌تواند باعث ریزش موی موقتی در همان نواحی شود.
نکته مهم این است که کراستل بیماری عفونی یا مسری نیست و ارتباطی با کمبود بهداشت یا حساسیت‌های غذایی ندارد. بسیاری از والدین به دلیل ظاهر ناخوشایند آن دچار نگرانی می‌شوند، اما واقعیت این است که کلاهک گهواره معمولا خطرناک نیست و در بیشتر نوزادان بدون هیچ درمان خاصی طی چند هفته تا چند ماه بهبود پیدا می‌کند.
با این حال، والدین می‌توانند با انجام مراقبتهای ساده روند بهبود را تسریع کنند. استفاده از شامپوهای ملایم مخصوص نوزاد به طور منظم، ماساژ آرام پوست سر با انگشتان یا برس نرم برای شل شدن پوسته‌ها و در برخی موارد استفاده از مقدار کمی روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل یا روغن زیتون پیش از شست‌وشو می‌تواند موثر باشد. البته باید توجه داشت که روغن نباید برای مدت طولانی روی سر نوزاد باقی بماند، چرا که ممکن است وضعیت پوسته‌ها را بدتر کند.
در موارد نادر، اگر کراستل شدید باشد یا به نواحی دیگر بدن مانند پشت گوش‌ها، ابروها یا حتی کشاله ران گسترش پیدا کند، ممکن است نیاز به بررسی پزشکی وجود داشته باشد. در چنین شرایطی پزشک می‌تواند کرم‌های دارویی یا شامپوهای تخصصی را تجویز کند. همچنین اگر همراه با کراستل علائمی مانند قرمزی شدید، التهاب، ترشح مایعات یا بوی نامطبوع دیده شود، باید حتما به پزشک مراجعه کرد.
از سایر علت‌های ریزش مو نوزاد میتوان به موارد زیر اشاره کرد که نیازمند درمان فوری و جدی است:
تغییرات هورمونی پس از تولد از علت‌های ریزش مو نوزاد
یکی از دلایل مهم و در عین حال طبیعی ریزش مو نوزاد، تغییرات هورمونی پس از تولد محسوبم ی‌شود. در دوران بارداری، نوزاد در رحم مادر در معرض سطح بالایی از هورمون‌های مختلف قرار دارد. این هورمون‌ها از طریق جفت به بدن جنین منتقل می‌شوند و روی بسیاری از فرآیندهای بدن او از جمله رشد مو تاثیر می‌گذارند. به همین دلیل است که برخی نوزادان در زمان تولد موهای پرپشت و ضخیمی دارند.
اما بلافاصله پس از تولد، جریان این هورمون‌ها قطع می‌شود و سطح هورمون‌ها در بدن نوزاد به سرعت کاهش پیدا می‌کند. این افت ناگهانی، چرخه طبیعی رشد مو را مختل می‌سازد. موهایی که تحت تاثیر هورمون‌ها در فاز رشد قرار داشتند، وارد فاز استراحت یا ریزش می‌شوند. نتیجه این تغییرات، ریزش موی قابل توجهی است که اغلب در چند هفته یا چند ماه نخست زندگی نوزاد دیده می‌شود. این حالت شباهت زیادی به ریزش موی پس از زایمان در مادران دارد که به دلیل تغییرات شدید هورمونی رخ میدهد.
نکته مهم این است که ریزش موی ناشی از تغییرات هورمونی در نوزادان کاملا طبیعی و موقتی تلقی می‌شود. این پدیده معمولا بین سنین ۸ تا ۱۲ هفتگی بیشتر نمایان می‌شود و اغلب تا پایان سال اول زندگی به طور کامل برطرف می‌گردد. موهای جدید جایگزین موهای ریخته‌شده خواهند شد و ممکن است حتی از نظر رنگ یا بافت با موهای اولیه تفاوت داشته باشند؛ برای مثال، نوزادی که با موهای تیره و پرپشت متولد شده، ممکن است بعد از این مرحله موهایی روشن‌تر یا نرم‌تر داشته باشد.
والدین باید بدانند که این ریزش مو نیازی به درمان خاصی ندارد و به خودی خود برطرف خواهد شد. تنها نکته‌ای که اهمیت دارد مراقبت ملایم از پوست سر نوزاد است؛ شستوشوی منظم با شامپوهای مخصوص کودک، پرهیز از فشار بیش از حد هنگام شانه زدن و اجتناب از بستن سفت موها می‌تواند به سلامت پوست سر و رشد مجدد مو کمک کند.
آسیب به فولیکول‌های مو
یکی دیگر از دلایل ریزش مو در نوزادان، آسیب‌های مکانیکی به فولیکول‌های مو محسوب می‌شود. فولیکول‌ها در نوزادان بسیار ظریف و حساس بوده و حتی فشار یا کشش‌های کوچک می‌تواند آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال، هنگام شستوشوی موهای نوزاد اگر والدین به جای ماساژ ملایم از حرکات شدید استفاده کنند، ممکن است به ریشه مو آسیب برسد و موها زودتر از موعد از پوست سر جدا شوند.
همچنین استفاده از وسایل تزئینی مانند هدبندهای سفت، کلاه‌های تنگ یا گیره‌های مو می‌تواند باعث اصطکاک مداوم یا کشش بیش از حد در پوست سر شود. این فشارها موجب حالتی به نام آلوپسی کششی (traction alopecia) می‌شود که در آن موها به دلیل کشیده شدن بیش از حد می‌ریزند. آلوپسی کششی بیشتر در کودکان بزرگ‌تر یا حتی بزرگسالان دیده می‌شود، اما در نوزادان نیز به دلیل حساسیت بالای پوست سر امکان بروز آن وجود دارد.
خبر خوب این است که این نوع ریزش مو نیز معمولا موقتی و قابل برگشت است. با حذف عامل محرک، مانند پرهیز از استفاده از هدبندهای سفت یا شانه زدن خشن، فولیکول‌ها فرصت ترمیم پیدا می‌کنند و موهای جدید به تدریج شروع به رشد می‌کنند. این فرآیند ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد، اما در نهایت تراکم مو به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
عفونت‌های قارچی
عفونت‌های قارچی یکی از علل تقریبا شایع ریزش مو در نوزادان محسوب می‌شوند که نباید نادیده گرفته شوند. یکی از مهم‌ترین این عفونت‌ها تینه‌آ کاپیتیس (Tinea Capitis) یا همان قارچ پوست سر است. این بیماری ناشی از رشد بیش از حد قارچ‌های درماتوفیت روی پوست سر نوزاد است و می‌تواند منجر به بروز علائم متعددی شود.
از جمله نشانه‌های بارز این عفونت میتوان به قرمزی پوست سر، التهاب، پوسته‌پوسته شدن و ایجاد لکه‌های گرد یا بیضی بدون مو اشاره کرد. در برخی موارد، ناحیه مبتلا ممکن است همراه با خارش یا حساسیت به لمس باشد. اگر عفونت پیشرفت کند، احتمال تشکیل دلمه یا ترشحات چرکی نیز وجود دارد.
عامل اصلی ابتلا به این نوع قارچ، تماس مستقیم با فرد آلوده یا وسایلی مانند برس، شانه، کلاه و بالش مشترک محسوب می‌شود. در نوزادان به دلیل حساسیت بالای پوست و ضعف نسبی سیستم ایمنی، احتمال بروز این نوع عفونت بیشتر از بزرگسالان است.
درمان تینه‌آ کاپیتیس ضروری به شمار می‌رود؛ چرا که در صورت عدم رسیدگی، می‌تواند موجب گسترش عفونت و حتی باقی ماندن جای زخم یا ریزش موی دائمی در برخی نواحی شود. پزشک معمولا برای درمان، داروهای ضدقارچ خوراکی یا موضعی را تجویز می‌کند. همچنین رعایت بهداشت فردی، استفاده نکردن از وسایل شخصی دیگران و ضدعفونی کردن ملحفه‌ها و لباس‌ها از اقدامات پیشگیرانه مهم به شمار می‌آیند.
«تینه‌آ کاپیتیس با داروهای ضدقارچ سیستمیک قابل درمان است. داروی انتخابی معمولاً گریزوفولوین است و طول درمان ۴ تا ۸ هفته در نظر گرفته می‌شود. درمان‌های موضعی توصیه نمی‌شوند، زیرا بی‌اثر هستند.»
“Tinea capitis is treatable with systemic antifungal medications. Often the drug of choice is griseofulvin. The treatment is for 4 to 8 weeks. Topical treatment is not recommended, as it is ineffective.”
به نقل از NCBI, Tinea Capitis
ریزش مو نوزاد و بیماری‌های سیستمیک
بیماری‌های سیستمیک نیز می‌توانند در ریزش مو نوزادان نقش مهمی داشته باشند. برخلاف ریزش‌های طبیعی یا ناشی از تغییرات محیطی، در این موارد، مشکل ریشه در سلامت عمومی بدن دارد و اغلب با سایر علائم همراه است.
یکی از شایع‌ترین عوامل سیستمیک، کم‌خونی ناشی از فقر آهن است. کمبود آهن باعث اختلال در اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها از جمله فولیکول‌های مو می‌شود و در نتیجه، رشد مو کاهش یافته یا موها شروع به ریزش می‌کنند. نوزادانی که تغذیه نامناسب دارند یا زودتر از موعد از شیر مادر جدا می‌شوند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
همچنین، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری مانند ویتامین D، ویتامین B12، روی و بیوتین می‌تواند تاثیر مستقیمی بر سلامت مو داشته باشد. این مواد برای تولید کراتین و عملکرد صحیح فولیکول‌های مو حیاتی هستند. در نبود آن‌ها، موها شکننده شده و به راحتی می‌ریزند.
علاوه بر کمبودهای تغذیه‌ای، برخی بیماری‌های سیستمیک دیگر مانند اختلالات تیروئید یا مشکلات متابولیکی نیز ممکن است زمینه‌ساز ریزش مو در نوزادان شوند. در این شرایط، ریزش مو معمولا به صورت گسترده رخ میدهد و همراه با علائم دیگری مثل تغییر وزن، خستگی یا اختلال در رشد طبیعی کودک است.
نکته‌ی مهم این است که در چنین مواردی، درمان ریزش مو تنها با شناسایی و رفع علت زمینه‌ای امکان‌پذیر خواهد بود؛ به عنوان مثال، تجویز مکمل‌های آهن یا ویتامین‌ها در صورت کمبود، یا درمان مشکلات تیروئید، می‌تواند روند ریزش مو را متوقف کرده و به بازگشت رشد طبیعی کمک کند.
ریزش مو نوزاد؛ مراقبتهای ایمن در خانه
با وجود این که ریزش مو نوزاد موقتی و طبیعی محسوب می‌شود، والدین می‌توانند با رعایت برخی نکات مراقبت از مو و پوست، به حفظ سلامت پوست سر نوزاد و تسریع در رشد مجدد موهای او کمک کنند.
استفاده از روغن نارگیل
روغن نارگیل حاوی ویتامین E است که می‌تواند به تقویت و رشد موهای نوزاد کمک کند. با استفاده از روغن نارگیل ارگانیک و ماساژ ملایم آن روی پوست سر نوزاد، میتوان به بهبود گردش خون در ناحیه پوست سر و تقویت فولیکول‌های مو کمک کرد.
«روغن نارگیل به کاهش از دست رفتن پروتئین در موهای آسیب‌دیده و غیر آسیب‌دیده کمک می‌کند … این روغن همچنین به خاطر خاصیت‌های ضد میکروبی و ضد قارچی‌اش شناخته شده است که سلامت پوست سر را حفظ می‌کند.»
“Coconut oil helps reduce protein loss in both damaged and undamaged hair. … It is also known for its antimicrobial and antifungal properties, keeping the scalp healthy”
به نقل از Karger, Herbal Remedies for Hair Loss
شانه‌زنی ملایم
استفاده از شانه یا برس نرم برای شانه‌زنی ملایم موهای نوزاد می‌تواند به تحریک رشد مو و جلوگیری از گره خوردن آن‌ها کمک کند. این کار همچنین به تمیز نگه داشتن پوست سر و جلوگیری از تجمع آلودگی‌ها و چربی‌ها کمک می‌کند.
استفاده از شامپوی مناسب
استفاده از شامپوی ملایم و بدون مواد شیمیایی برای شستشوی موهای نوزاد توصیه می‌شود. شستشوی منظم موها با آب ولرم و شامپوی مناسب می‌تواند به تمیزی پوست سر و جلوگیری از بروز مشکلاتی مانند خشکی یا التهاب کمک کند.
اجتناب از استفاده کش مو یا هدبندهای تنگ
استفاده از کش مو یا هدبندهای تنگ می‌تواند به فولیکول‌های مو آسیب رسانده و منجر به ریزش مو شود. در صورت استفاده از هدبند، بهتر است از مدل‌های نرم و بدون فشار استفاده شود تا از آسیب به موها جلوگیری شود.
مراقبت از پوست سر در برابر خشکی
خشکی پوست سر می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند خشکی مو یا پوستهریزی شود. استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب و اجتناب از استفاده از محصولات حاوی الکل یا مواد شیمیایی قوی می‌تواند به حفظ رطوبت پوست سر و جلوگیری از خشکی آن کمک کند.
چه زمانی نیاز به مداخله پزشکی است؟
همان‌طور که در ابتدای مطلب ریزش مو نوزاد به این نکته اشاره کرده‌ایم، ریزش مو در نوزادان اغلب طبیعی بوده و به ویژه در ماه‌های اول زندگی، امری موقتی به شمار می‌رود. با این حال، در برخی موارد، ممکن است ریزش مو نشانه‌ای از یک مشکل پزشکی باشد که نیاز به توجه دارد.
اگر نوزاد شما در سن شش ماهگی یا بیشتر همچنان موهای خود را از دست میدهد یا علائمی مانند التهاب، قرمزی، خارش یا پوستهریزی شدید در ناحیه پوست سر مشاهده می‌کنید، مشاوره با پزشک متخصص توصیه می‌شود. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده مشکلاتی مانند عفونت قارچی، کمبود ویتامین‌ها یا اختلالات خودایمنی باشند که نیاز به درمان دارند.
در مجموع، اگر ریزش مو در نوزاد شما با علائم غیرمعمول همراه است یا پس از مدت زمان طولانی بهبود پیدا نمی‌کند، مراجعه به پزشک متخصص می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر و درمان مناسب کمک کند.
منبع: Healthline – Babycenter – NHS
