دوران بارداری برای بسیاری از زنان با تصور پوستی درخشان و شفاف همراه است، اما واقعیت گاهی متفاوت رقم می‌خورد. در میانه‌ی تمام تغییرات شگفت‌انگیز این دوره، ممکن است با مهمان ناخوانده‌ای به نام جوش در بارداری مواجه شوید. این پدیده کاملا طبیعی و بسیار شایع است و بیش از نیمی از زنان باردار آن را تجربه می‌کنند. خبر خوب این است که این جوشها معمولا موقتی هستند و با رعایت نکات ساده و ایمن، میتوان آن‌ها را مدیریت کرد. در این مطلب به طور کامل به بررسی علت، زمان شروع، روش‌های درمان بیخطر و مراقبت‌های لازم برای کنترل جوش‌های این دوران می‌پردازیم.
چرا در دروه بارداری جوش می‌زنیم؟
پوست شما در دوران بارداری تحت تاثیر تغییرات زیادی قرار می‌گیرد و جوش زدن یکی از شایع‌ترین آن‌هاست. این وضعیت نتیجه‌ی یک طوفان بیولوژیک پیچیده است که در آن هورمونها نقش اصلی را ایفا می‌کنند، اما عوامل دیگری نیز به این صحنه وارد میشوند.
نقش هورمونها: بازیگران اصلی صحنه
اصلی‌ترین علت جوش در بارداری، افزایش ناگهانی و شدید سطح هورمونها، به ویژه در سه ماهه‌ی اول، به شمار می‌رود. هورمون‌هایی به نام آندروژنها، غدد چربی (سباسه) پوست را تحریک می‌کنند تا روغنی به نام سبوم را بیش از حد معمول تولید کنند. این چربی اضافی به همراه سلولهای مرده‌ی پوست، منافذ و فولیکول‌های مو را مسدود میکند. این محیط بسته و چرب، بهترین فضا را برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌آورد و در نهایت به التهاب و بروز جوش‌های قرمز و گاهی چرکی منجر میشود.
سایر عوامل تاثیرگذار بر پوست
اگرچه هورمونها مقصر اصلی هستند، اما شدت جوش در بارداری به عوامل دیگری نیز بستگی دارد. اگر شما در دوران بلوغ یا پیش از دوره‌های قاعدگی خود سابقه‌ی جوش زدن داشته‌اید، به احتمال زیاد در دوران بارداری نیز با آن مواجه خواهید شد. علاوه بر ژنتیک، عواملی مانند استرس نیز میتوانند تعادل هورمونی را برهم زده و شرایط را تشدید کنند. تغییر در عملکرد سیستم ایمنی بدن و کم‌آبی نیز از دیگر عواملی هستند که میتوانند به بروز یا بدتر شدن جوشها کمک کنند.
جوش بارداری از کی شروع میشود؟
یکی از سوالات متداول مادران این است که جوش بارداری از کی شروع میشود؟ این جوشها معمولا در سه ماهه‌ی اول بارداری ظاهر میشوند و شدت آن‌ها در همین دوره بیشتر است. دلیل این امر آن است که بدن در هفته‌های ابتدایی بارداری با بیشترین و سریع‌ترین نوسانات هورمونی روبه‌رو میشود. بدن به این تغییر ناگهانی واکنش نشان می‌دهد و یکی از نمودهای آن، افزایش تولید چربی پوست و بروز آکنه است. نکته‌ی امیدوارکننده این است که اگر شما در سه ماهه‌ی اول دچار جوش‌های شدید نشوید، احتمال اینکه در سه ماهه‌ی دوم یا سوم به طور ناگهانی با این مشکل مواجه شوید، بسیار کم خواهد بود.
تفاوت جوش بارداری با پریودی
تشخیص تفاوت جوش بارداری با پریودی گاهی می‌تواند گیج‌کننده باشد، زیرا هر دو ریشه‌ی هورمونی دارند. در هر دو حالت، نوسانات هورمونی باعث افزایش تولید چربی و ایجاد جوش میشود. با این حال، تفاوت‌های کلیدی وجود دارد که به تشخیص کمک میکند. مهم‌ترین عامل تمایز، «بستر زمانی و علائم همراه» است. جوش‌های پریودی معمولا چند روز قبل از شروع قاعدگی ظاهر میشوند و با آغاز خونریزی به تدریج بهبود می‌یابند. اما جوش‌های بارداری میتوانند برای هفته‌ها یا حتی تمام سه ماهه‌ی اول ادامه داشته باشند.
علاوه بر این، جوش پریودی با علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) همراه است که پس از پریود از بین می‌روند. در حالی که جوش بارداری در کنار سایر علائم اولیه‌ی حاملگی مانند تاخیر در قاعدگی، خستگی، حالت تهوع و حساسیت سینه‌ها ظاهر میشود که این علائم با گذشت زمان شکل دیگری به خود می‌گیرند. بنابراین، قابل اعتمادترین راه برای تشخیص تفاوت، توجه به سایر علائم بدن و به ویژه، عدم وقوع قاعدگی است.
جوش زدن در اوایل بارداری و جنسیت جنین؛ آیا ارتباط علمی وجود دارد؟
یکی از باورهای قدیمی و رایج، ارتباط میان جوش زدن در اوایل بارداری و جنسیت جنین است. برخی معتقدند که اگر مادر باردار جوش بزند، جنین دختر است زیرا «دختر زیبایی مادر را می‌گیرد» و اگر پوست صافی داشته باشد، جنین پسر است. باید به صراحت گفت که این باور هیچ پایه‌ی علمی ندارد و تنها یک افسانه‌ی قدیمی است.
جوش صورت در بارداری نتیجه‌ی مستقیم تغییرات هورمونی در بدن مادر است و این تغییرات هیچ ارتباطی با جنسیت جنین ندارند. وضعیت پوست شما در این دوران بیشتر به ژنتیک، رژیم غذایی و واکنش بدن خودتان به هورمونها بستگی دارد، نه جنسیت فرزندی که در راه دارید.
درمان جوش بارداری
درمان جوش در این دوران حساس، نیازمند دقت و احتیاط فراوان است. بسیاری از داروهای رایج درمان آکنه برای استفاده در بارداری ایمن نیستند و میتوانند به جنین آسیب برسانند. بنابراین، اصل اول در انتخاب روش درمانی، «ایمنی» است.
بهترین کرم ضدجوش در بارداری
وقتی صحبت از بهترین کرم ضدجوش میشود، منظور قوی‌ترین محصول نیست، بلکه محصولی است که اثربخشی قابل قبولی داشته باشد و در عین حال هیچ خطری برای سلامت جنین ایجاد نکند. خوشبختانه گزینه‌های موضعی و ایمنی وجود دارند که با مشورت پزشک می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. در ادامه به معرفی این ترکیبات می‌پردازیم تا بدانید کدام کرم ضدجوش در بارداری بیخطر است.
آزلائیک اسید: یک انتخاب هوشمندانه و بیخطر
یکی از بهترین و ایمنترین گزینهها برای درمان جوش، استفاده از محصولات حاوی آزلائیک اسید در بارداری است. این ماده دارای خواص ضدباکتریایی و ضدالتهابی است و به خوبی می‌تواند جوشها را کنترل کند. یکی از مزایای بزرگ آزلائیک اسید این است که به روشن شدن لکه‌ها و تیرگی‌های ناشی از جای جوش نیز کمک میکند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف موضعی این ماده با نقایص مادرزادی مرتبط نیست و به همین دلیل توسط بسیاری از متخصصان پوست به عنوان یک انتخاب امن و موثر در دوران بارداری توصیه میشود.
بنزوئیل پراکسید: ملاحظات و نحوه مصرف ایمن
در مورد مصرف بنزوئیل پراکسید در بارداری اطلاعات متفاوتی وجود دارد. این ماده باکتری‌های مولد آکنه را از بین می‌برد و در درمان جوش‌های التهابی موثر است. اگرچه برخی منابع به دلیل احتمال جذب پوستی، توصیه به پرهیز از آن می‌کنند، اما بسیاری از انجمن‌های پزشکی معتبر، استفاده از آن را در غلظت‌های پایین (۲.۵ تا ۵ درصد) و به صورت محدود، بیخطر می‌دانند. با این حال، تاکید میشود که پیش از مصرف هرگونه محصول حاوی بنزوئیل پراکسید، حتما با پزشک خود مشورت کنید تا خطرات و مزایای آن برای شما سنجیده شود.
سایر ترکیبات موضعی مجاز
علاوه بر موارد ذکر شده، برخی ترکیبات دیگر نیز در غلظت‌های پایین ایمن در نظر گرفته میشوند. گلیکولیک اسید که نوعی آلفا هیدروکسی اسید (AHA) است، به لایه‌برداری ملایم پوست کمک میکند و استفاده از آن در محصولات بدون نسخه معمولا بیخطر است. همچنین، سالیسیلیک اسید موضعی با غلظت کمتر از ۲ درصد نیز توسط کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا ایمن تلقی میشود، اما باید از مصرف بیش از حد آن خودداری کرد. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است آنتیبیوتیکهای موضعی مانند اریترومایسین یا کلیندامایسین را تجویز کند که برای استفاده در بارداری ایمن هستند.
چه داروهایی ممنوع است؟ لیستی که باید جدی بگیرید
آگاهی از داروهای ممنوعه برای سلامت جنین حیاتی است. چه داروهایی ممنوع است و باید به طور کامل از آن‌ها دوری کرد؟
- رتینوئیدها: این دسته شامل داروهای خوراکی مانند ایزوترتینوئین (راکوتان) و داروهای موضعی مانند ترتینوئین و آداپالن میشود. این ترکیبات به طور قطعی باعث نقصهای شدید مادرزادی میشوند و مصرف آن‌ها در بارداری اکیدا ممنوع است.
- آنتیبیوتیکهای تتراسایکلین: مصرف خوراکی آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند داکسی‌سایکلین و مینوسیکلین می‌تواند روی رشد استخوان‌ها و رنگ دندان‌های جنین تاثیر منفی بگذارد و ممنوع است.
- درمان‌های هورمونی: داروهایی مانند اسپیرونولاکتون که بر تعادل هورمونی تاثیر می‌گذارند، میتوانند در رشد جنین اختلال ایجاد کنند و نباید مصرف شوند.
- هیدروکینون: این ماده که برای درمان لک استفاده میشود، درصد جذب پوستی بالایی دارد و به همین دلیل مصرف آن در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
مراقبت روزانه و سبک زندگی
از آنجایی که بسیاری از درمان‌های قوی دارویی در دوران بارداری مجاز نیستند، تمرکز اصلی باید بر پیشگیری و مدیریت جوشها از طریق یک روتین مراقبتی صحیح و سبک زندگی سالم باشد. این روش‌ها خط مقدم دفاعی شما برای داشتن پوستی آرام‌تر در این دوران هستند.
روتین گام به گام مراقبت پوست در بارداری
یک برنامه‌ی روزانه‌ی ساده و ملایم می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. مراقبت پوست در بارداری نیازی به پیچیدگی ندارد و شامل مراحل زیر است:
- شستشوی ملایم: صورت خود را دو بار در روز (صبح و شب) با یک شوینده‌ی ملایم، فاقد صابون و غیرکومدون‌زا (non-comedogenic) و با آب ولرم بشویید. شستشوی بیش از حد می‌تواند چربی طبیعی پوست را از بین ببرد و غدد را برای تولید چربی بیشتر تحریک کند.
- مرطوبکننده: حتما از یک مرطوب‌کننده‌ی فاقد چربی و سبک استفاده کنید. پوستی که به خوبی آبرسانی شده باشد، کمتر چربی اضافی تولید میکند.
- ضدآفتاب: استفاده‌ی روزانه از ضدآفتاب‌های مینرال (فیزیکی) با SPF حداقل ۳۰ ضروری است. این کار نه تنها از پوست حساس شما محافظت میکند، بلکه از تیره‌تر شدن جای جوشها و بروز لک بارداری (ملاسما) نیز جلوگیری میکند.
- بهداشت فردی: روبالشی خود را به طور مرتب تعویض کنید، از دست زدن به صورت خودداری کنید و موها را تمیز و دور از صورت نگه دارید. مهم‌تر از همه، هرگز جوشها را دستکاری نکنید، زیرا این کار منجر به عفونت و باقی ماندن جای زخم دائمی میشود.
تغذیه مناسب برای پوستی سالم
رژیم غذایی شما تاثیر مستقیمی بر سلامت پوستتان دارد. نوشیدن آب فراوان برای هیدراته نگه داشتن بدن و پوست ضروری است. سعی کنید مصرف قند، غذاهای فرآوری‌شده و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده را محدود کنید، زیرا برخی مطالعات نشان می‌دهند این مواد میتوانند التهاب را در بدن افزایش دهند. در مقابل، رژیم غذایی خود را سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های کم‌چرب و چربی‌های سالم مانند آووکادو و آجیل کنید.
مدیریت استرس، کلید آرامش پوست
استرس یکی از عوامل شناخته‌شده برای تشدید آکنه است. هورمون استرس (کورتیزول) می‌تواند تولید چربی پوست را افزایش دهد. یافتن راه‌هایی برای آرامش در این دوران نه تنها برای سلامت روان شما، بلکه برای پوستتان نیز مفید است. فعالیت‌های آرامی مانند پیاده‌روی، یوگای بارداری، تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن و خواب کافی میتوانند به کنترل استرس کمک کنند. صحبت کردن با همسر، دوستان یا یک مشاور نیز راهی عالی برای تخلیه‌ی نگرانی‌ها و کاهش فشار روانی است.
راهکارهای موثر برای لکه‌های بعد از جوش در بارداری
یکی از نگرانی‌های رایج، باقی ماندن جای جوش‌هاست. خوشبختانه راهکارهای ایمنی برای مدیریت لکه‌های بعد از جوش در بارداری وجود دارد. مهم‌ترین و موثرترین اقدام، محافظت دقیق و روزانه از پوست در برابر آفتاب است. نور خورشید این لکه‌ها را تیره‌تر و ماندگارتر میکند. استفاده از ترکیبات روشن‌کننده‌ی ایمن مانند آزلائیک اسید یا ویتامین C نیز می‌تواند به مرور زمان به کم‌رنگ شدن این لکه‌ها کمک کند. به خاطر داشته باشید که صبر کلیدی است؛ بسیاری از این لکه‌ها پس از زایمان و با بازگشت هورمونها به حالت عادی، خودبه‌خود محو میشوند.
چه زمانی مراجعه به پزشک لازم است؟
اگرچه جوش بارداری معمولا یک عارضه‌ی خفیف و موقتی است، اما در برخی شرایط مراجعه به پزشک یا متخصص پوست ضروری است. آستانه‌ی مراجعه به پزشک در دوران بارداری پایین‌تر است و بهتر است محتاطانه عمل کنید. در موارد زیر حتما با پزشک خود مشورت کنید:
- اگر جوشها شدید، بسیار ملتهب، دردناک یا به صورت کیست‌های عمیق هستند.
- اگر جوشها باعث ناراحتی روحی شدید شما شده‌اند یا نگران باقی ماندن جای آن‌ها هستید.
- اگر با رعایت روتین مراقبتی و روش‌های خانگی هیچ بهبودی حاصل نمی‌شود.
- پیش از شروع هرگونه محصول درمانی جدید، حتی اگر بدون نسخه باشد، برای اطمینان از ایمنی آن.
- اگر جوشها با علائمی مانند تب، تورم شدید یا درد غیرعادی همراه هستند، زیرا ممکن است نشانه‌ی یک عفونت پوستی جدی‌تر باشند.
جمع‌بندی
مواجهه با جوش در بارداری می‌تواند کمی ناامیدکننده باشد، اما به یاد داشته باشید که این یک بخش طبیعی و گذرا از این سفر زیباست. این وضعیت عمدتا ناشی از نوسانات هورمونی است و معمولا پس از زایمان و بازگشت بدن به حالت عادی، برطرف میشود. مهم‌ترین نکته در این دوران، اولویت دادن به ایمنی است. بر یک روتین مراقبتی ملایم تمرکز کنید، سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرید و از درمان‌های دارویی خودسرانه پرهیز کنید. در صورت داشتن هرگونه نگرانی یا در موارد شدید، هرگز در مشورت با پزشک خود تردید نکنید تا با آرامش و اطمینان این دوره را سپری کنید.
منبع: WebMD
