پوست، بزرگ‌ترین اندام بدن و اولین خط دفاعی ما در برابر دنیای بیرون محسوب می‌شود؛ اما جالب‌تر این که همین لایه ظاهرا ساده، رازهای زیادی درباره سلامت، ژنتیک و حتی سبک زندگی ما در خود پنهان دارد. بعضی‌ها از چربی بیش از حد پوستشان شکایت دارند، عده‌ای از خشکی و پوسته‌پوسته شدن رنج می‌برند و برخی دیگر مدام با جوش‌های دوره‌ای یا حساسیت‌های ناگهانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. واقعیت این است که هیچ روتین مراقبت از پوستی موثر نیست، مگر این که دقیق بدانید نوع پوست شما چیست. شناخت نوع پوست، مثل کشف زبان بدن خودتان است؛ به شما می‌گوید که از چه محصولات و روش‌هایی باید استفاده کنید و از چه چیزهایی دوری کنید. اشتباه در تشخیص انواع پوست می‌تواند به سادگی باعث شود کرم‌های گرانقیمت نتیجه معکوس بدهند یا حتی پوست شما را تحریک کنند.
در این مقاله قرار است با نگاهی علمی و کاربردی، انواع پوست – از چرب و خشک گرفته تا مختلط و حساس – را بررسی کنیم و یاد بگیریم چطور به سادگی در خانه، نوع پوست خود را تشخیص دهیم. همچنین به نشانه‌ها، ویژگی‌ها، مراقبت‌ها و اشتباهات رایج هر نوع پوست می‌پردازیم تا بتوانید با آگاهی کامل، از بزرگ‌ترین اندام بدنتان به بهترین شکل ممکن مراقبت کنید.
انواع پوست
برای تشخیص پوست ابتدا باید انواع پوست را بررسی کرد. در ادامه هر یک از انواع پوست با جزئیات کامل مطرح می‌شود:
پوست روغنی
پوست چرب ناشی از تولید بیش از حد سبوم از غدد چربی موجود در پوست است. نوع پوست روغنی می‌تواند توسط استرس، رطوبت، ژنتیک و حتی نوسانات هورمونی تحریک شود. وقتی پوست بیش از حد سبوم تولید میکند، می‌تواند باعث شود صورت شما درخشان و چرب به نظر برسد؛ به ویژه در ناحیه T (پیشانی، بینی و چانه).
سبوم اضافی می‌تواند منفذهای شما را مسدود کند، که به همین دلیل پوست چرب معمولا مستعد منافذ بزرگ، جوش‌های سرسیاه و سایر نوع آکنه‌ها است. با این حال، ممکن است یک جنبه مثبت برای داشتن پوست چرب وجود داشته باشد. بر اساس آکادمی آمریکایی Dermatology، افرادی که پوست چرب دارند ممکن است چین و چروک‌های کمتری داشته باشند.
پوست خشک
پوست خشک به طور کلی تولید سبوم کمتری نسبت به سایر انواع پوست دارد. سبوم نقش کلیدی در روان‌سازی پوست و کمک به محافظت از آن در برابر از دست دادن رطوبت دارد. بدون روغن‌های طبیعی کافی، پوست شما ممکن است خیلی سریع رطوبت خود را از دست بدهد و به طور واضحی دچار کم‌آبی، کدری، پوسته‌پوسته یا حتی فلس‌دار به نظر برسد. این پوست معمولا احساس سفتی میکند، با بافتی زبر و خطوط ریز بیشتری قابل مشاهده است.
پوست خشک همچنین ممکن است خارش‌دار یا تحریک‌شده شود. عوامل زیادی وجود دارند که میتوانند موجب خشکی پوست شوند، که با آسیب به سد پوست آغاز می‌شود. بافت پوست کمک میکند تا آب در پوست حفظ شود، بنابراین وقتی که این سد آسیب می‌بیند، آب به آسانی می‌تواند خارج شود و باعث احساس خشکی پوست شود. همچنین، برخی عادات مراقبت از پوست مانند استفاده از محصولات ساینده یا خشک‌کننده یا گرفتن دوش‌های طولانی و داغ ممکن است خشکی را بدتر کند.
پوست مختلط
پوست مختلط یا ترکیبی به این معناست که برخی نواحی صورت شما خشک و برخی نواحی دیگر چرب‌تر هستند. برای افرادی که دارای پوست ترکیبی هستند، ناحیه T (پیشانی، بینی و چانه) معمولا چرب است و گونه‌ها اغلب خشک‌تر هستند. پوست ترکیبی می‌تواند در هر فرد متفاوت به نظر برسد. برخی افراد ممکن است در نواحی که تمایل به چربی بیشتری دارند براقیت مشاهده کنند، در حالی که دیگران ممکن است لکه‌های قرمزی در نواحی خشک‌تر داشته باشند.
بر اساس رنگ پوست شما، نواحی خشک ممکن است رنگی مایل به خاکستری به خود بگیرند (که گاهی به آن پوست خاکستری نیز گفته می‌شود). نوع پوست ترکیبی ممکن است در فصول مختلف سال یا به دلیل عوامل مختلفی مانند استرس یا نوسانات هورمونی بیشتر متغیر باشد.
پوست طبیعی
پوست طبیعی یا نرمال یعنی این که پوست شما سبک و راحت احساس شود، اما نه چرب و نه خشک. بر خلاف پوست مختلط، افراد با پوست نرمال ناحیه‌هایی با چربی و ناحیه‌هایی با خشکی ندارند و فقط یک ظاهر کلی مرطوب و راحت دارند. انواع پوست نرمال به طور کلی به هیچ مشکل خاص پوستی مانند جوش، قرمزی یا درخشندگی مستعد نیستند. افراد با پوست نرمال معمولا بافت پوستی صافی دارند و منافذ آن‌ها کمتر قابل مشاهده است و امکان دارد کمتر به حساسیت دچار شوند.
پوست حساس
پوست حساس تنها نوع پوستی محسوب می‌شود که تحت تاثیر میزان چربی که پوست شما تولید میکند، تعیین نمی‌شود. در عوض، پوست حساس به پوستی اشاره دارد که نسبت به سایر انواع پوست واکنش‌پذیرتر است. پوست حساس امکان دارد آسیب پذیرتر در برابر تحریک‌کننده‌های خارجی باشد و به راحتی توسط برخی مواد (مانند عطر) و همچنین عوامل محیطی (مانند آلودگی) تحریک شود.
افرادی که پوست حساسی دارند ممکن است متوجه شوند که پوستشان بعد از استفاده از محصولات مراقبت از پوست قرمز به نظر می‌رسد و سوزش، درد یا ناراحتی حس می‌کنند. اگر چه معمولا به عنوان نوع خاصی از پوست طبقه‌بندی می‌شود، ممکن است هر یک از انواع دیگر پوست هم تجربه حساسیت کنند. علت دقیق پوست حساس هنوز ناشناخته است، اما پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که ممکن است پوست حساس با یکی از اختلال‌ها و بیماری‌های پوستی مرتبط باشد.
روش‌های تشخیص نوع پوست در خانه
معمولا از راحت‌ترین روش‌های تشخیص نوع پوست در خانه می‌توان به دو روش زیر اشاره کرد:
روش «تماشا و انتظار»
روش «تماشا و انتظار» (که گاهی به عنوان «روش بدون آرایش» شناخته می‌شود) به شما این امکان را می‌دهد که نوع پوست خود را با مشاهده رفتار پوست پس از پاکسازی درک کنید. برای شروع، صورت خود را با یک پاک‌کننده ملایم بشویید، سپس آن را با یک حوله نرم آرام خشک کنید. سپس، به مدت ۳۰ دقیقه صبر کنید و به دقت پوست خود را در آینه بررسی کنید. اگر پوست شما در تمام نقاط براق به نظر می‌رسد، احتمالا پوست چرب دارید. پوستِ پوسته‌پوسته، خشن یا زبر نشانگر این است که شما پوستی خشک دارید. اگر فقط در ناحیه T براقیت مشاهده کردید، احتمالا پوستی مختلط دارید. در نهایت، اگر پوست شما احساس رطوبت میکند و در هیچ نقطه‌ای خشک یا چرب به نظر نمی‌رسد، احتمالا پوستی نرمال دارید.
روش ورق‌های جذب چربی
وقتی ورق‌های جذب چربی به پوست فشار داده می‌شوند، چربی را جذب می‌کنند و می‌توانید از آن‌ها برای شناسایی نوع پوست خود استفاده کنید. برای امتحان این روش ساده، صورت خود را شسته، آن را خشک کنید و به مدت ۳۰ دقیقه صبر کنید. سپس، ورق‌های جذب چربی را به نواحی مختلف صورت خود فشار دهید و ورق‌ها را در نور نگه دارید تا نشانه‌های چربی را ببینید. اگر ورق‌ها مقدار زیادی چربی از تمام نواحی صورت جذب کردند، احتمالا پوست چرب دارید. اگر تقریبا هیچ چربی جذب نکردند، احتمالا پوست خشک دارید. ورق‌هایی که تنها از ناحیه T-zone چربی جذب می‌کنند نشانگر پوست مختلط هستند. در نهایت امر، اگر از هر ناحیه صورت شما چربی کمی دیده می‌شود، احتمالا پوست شما نرمال است. شما می‌توانید کاغذهای جذب روغن را از فروشگاه‌هایی که محصولات آرایشی و بهداشتی می‌فروشند به راحتی و با یک مبلغ بسیار مقرون به صرفه تهیه کنید.
نحوه مراقبت پوستی بر اساس نوع پوست
حالا که متوجه شده‌‌اید انواع پوست چیست، در ادامه به طور خلاصه و کاربردی مراقبت‌های هر مدل بافت پوست را توضیح می‌دهیم:
نحوه مراقبت از پوست روغنی
شما نمی‌توانید به طور تکنیکی از پوست چرب خلاص شوید؛ با این حال، با یک روتین خوب مراقبت از پوست می‌توانید به کنترل ماده روغنی کمک کنید و پوستتان را در طول روز کمتر درخشان و چرب نگه دارید. افراد با پوست چرب باید از محصولات روغنی اجتناب کنند. به طور خاص، این دسته از افراد باید به دنبال محصولاتی باشند که بدون روغن هستند، چه پاک‌کننده باشد و چه مرطوب‌کننده. یکی از پاک‌کننده‌های عالی برای پوست چرب، پاک‌کننده فومی صورت سرومی است؛ یک شستشوی ژل فومی که عمیقا پوست را تمیز میکند، روغن اضافی را از بین می‌برد و بدون مختل کردن مانع طبیعی پوست، پوست شما را تازه میکند.
علاوه بر این، فقط به این دلیل که پوست چرب بیشتر روغن‌های طبیعی تولید میکند، به این معنا نیست که این نوع پوست به رطوبت کمتری نیاز دارد. مهم است بدانید افرادی که پوست چرب دارند هنوز هم به استفاده از مرطوب‌کننده نیاز دارند.
نحوه مراقبت از پوست خشک
برای کسانی که پوست خشکی دارند، پیشنهاد می‌شود این افراد روال مراقبت از پوست خود را با یک پاک‌کننده ملایم و بدون عطر آغاز کنند. از ترکیبات خوب می‌توان به سرامیدها، که بخشی از سد طبیعی رطوبت پوست شماست و اسید هیالورونیک که به حفظ رطوبت در پوست کمک میکند اشاره کرد. همچنین گلیسیرین نیز یک ماده عالی است که برای پوست‌های خشک یک ترکیب ایده‌آل تلقی می‌شود.
با پوست خشک، شما می‌توانید هنوز دو بار در روز پاکسازی کنید، اما مهم است که بلافاصله پس از آن مرطوب‌کننده بزنید تا به پوست شما کمک کند رطوبتی را که پاکسازی ممکن است از بین برده است، احیا کند.
شما همچنین باید به دنبال مرطوب‌کننده‌هایی باشید که غلظت بیشتری دارند؛ برای مثال کرم‌ها معمولا نسبت به لوسیون‌ها انتخاب بهتری به حساب می‌آیند. این نوع محصولات معمولا برای انواع پوست خشک از جنبه مرطوب‌سازی بهتر عمل کرده و امکان دارد به پوست کمک کنند تا آب بیشتری را حفظ کند.
نحوه مراقبت از پوست ترکیبی
پوست ترکیبی یکی از چالش‌برانگیزترین انواع پوست محسوب می‌شود؛ چرا که در آن نواحی خاصی از صورت مانند پیشانی، بینی و چانه (T-Zone) چرب هستند، در حالی‌که سایر بخش‌ها مانند گونه‌ها خشک یا نرمال به شمار می‌روند. برای مراقبت از این نوع پوست، پاکسازی و مرطوب‌سازی متعادل اهمیت ویژه‌ای دارد. متخصصان پوست توصیه می‌کنند هنگام استفاده از مرطوب‌کننده، تمرکز اصلی بر نواحی خشک‌تر باشد؛ برای مثال اگر گونه‌های شما خشک هستند، مقدار بیشتری از کرم را روی همان نواحی بزنید.
یکی از روش‌های موثر برای متعادل نگه داشتن پوست ترکیبی، استفاده از دو نوع مرطوب‌کننده متفاوت است: در بخش‌های خشک‌تر، از مرطوب‌کننده‌های غلیظ و کرمی استفاده کنید و در نواحی چرب‌تر از ژل‌های سبک و بدون چربی بهره ببرید. برای کنترل چربی در طول روز نیز استفاده از دستمال‌های مخصوص جذب چربی (blotting paper) پیشنهاد می‌شود تا درخشش اضافی پوست کاهش پیدا کند.
نحوه مراقبت از پوست طبیعی
پوست طبیعی یا نرمال شاید از بیرون بی‌عیب و متعادل به نظر برسد، اما این به معنی بی‌نیازی از مراقبت نیست. این نوع پوست همچنان به رطوبت‌رسانی و تقویت سد محافظ طبیعی خود نیاز دارد تا لطافت و شادابی‌اش حفظ شود. در روتین مراقبتی پوست نرمال، مرطوب‌کننده‌های حاوی ترکیبات آبرسان و محافظ مانند سرامیدها و هیالورونیک اسید نقش کلیدی دارند. این مواد به قفل شدن رطوبت در پوست کمک می‌کنند و مانع از تبخیر آب پس از شست‌وشو می‌شوند.
برای روتین روزانه، می‌توان از مرطوب‌کننده‌های سبک روزانه با ضدآفتاب و برای شب از کرم‌های ترمیمی استفاده کرد. نکته‌ای که بسیاری از افراد آن را نادیده می‌گیرند این است که افراد با پوست نرمال هم ممکن است دچار جوش شوند؛ بنابراین، انتخاب محصولات غیر کومدوژنیک (non-comedogenic) اهمیت دارد تا منافذ پوست مسدود نشود و احتمال آکنه کاهش پیدا کند.
نحوه مراقبت از پوست حساس
پوست حساس به راحتی تحریک می‌شود و نسبت به بسیاری از محصولات یا عوامل محیطی واکنش نشان می‌دهد. اگر پوست حساسی دارید، بهترین کار این است که زیر نظر متخصص پوست (Dermatologist) علل حساسیت خود را شناسایی کنید تا بتوانید از تماس با محرک‌ها جلوگیری کنید. متخصص می‌تواند روتین مراقبتی اختصاصی شامل شوینده‌ها، مرطوب‌کننده‌ها و ضدآفتاب‌های ملایم و بدون عطر برای شما طراحی کند. در مراقبت از این نوع پوست باید از ترکیبات قوی و خشک‌کننده، الکل، عطر و مواد شیمیایی تحریک‌کننده پرهیز کرد.
محصولات مناسب پوست حساس معمولا فرمولاسیونی ساده و ملایم دارند. معمولا پیشنهاد می‌شود از ترکیب محصولات آبرسان و محافظ استفاده شود؛ مثل شوینده آبرسان صورت، سرم هیالورونیک اسید آبرسان و ضد آفتاب با رنگ ملایم و پارامتر SPF 30.
اشتباهات رایج در تشخیص نوع پوست
تشخیص صحیح نوع پوست، نقطه شروع هر روتین مراقبتی موثر است. با این حال، بسیاری از افراد در همین مرحله ابتدایی دچار خطا می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود تلاش‌های بعدی‌شان نتیجه‌ی مطلوبی نداشته باشد. یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات این است که افراد تنها بر اساس ظاهر لحظه‌ای پوست قضاوت می‌کنند؛ به عنوان مثال، احساس چربی روی پیشانی بعد از یک روز گرم تابستانی لزوما به معنای «پوست چرب» نیست؛ ممکن است نتیجه تعریق یا استفاده از محصولات سنگین باشد.
اشتباه دیگر، عدم توجه به تغییرات فصلی یا هورمونی پوست محسوب می‌شود. نوع پوست یک ویژگی ثابت نیست و می‌تواند در اثر تغییرات محیطی، استرس، تغذیه یا حتی افزایش سن دگرگون شود؛ برای مثال، کسی که در جوانی پوست چربی داشته، ممکن است در دهه چهارم زندگی پوستش به سمت خشکی یا حساسیت برود. بسیاری از افراد با نادیده‌گرفتن این تغییرات، همچنان از محصولات قدیمی خود استفاده می‌کنند و باعث تحریک یا کم‌آبی پوستشان می‌شوند.
از دیگر خطاهای رایج، اعتماد بیش از حد به روش‌های غیرعلمی یا تبلیغاتی است. در فضای مجازی پر از تست‌های سریع و غیرمعتبر وجود دارد که صرفا با لمس پوست یا چسباندن دستمال، نوع پوست را مشخص می‌کنند؛ در حالی که این روش‌ها فاقد پایه علمی هستند. تشخیص دقیق نوع پوست نیازمند بررسی فاکتورهایی مانند تولید سبوم، میزان رطوبت، حساسیت و واکنش پوست به محصولات مختلف است.
همچنین، بی‌توجهی به مشاوره متخصص پوست از اشتباهات مهم و فاحش محسوب می‌شود. هر چقدر هم که در اینترنت جست‌وجو کنید یا نظر دیگران را بخوانید، هیچ چیز جای ارزیابی حرفه‌ای توسط متخصص را نمی‌گیرد. پوست هر فرد ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد و ممکن است هم‌زمان ترکیبی از چند نوع پوست باشد (برای مثال چرب در ناحیهی T و خشک در گونه‌ها).
با تمام این تفاسیر، کلید سلامت پوست در شناخت درست، دقت به تغییرات و استفاده آگاهانه از محصولات مناسب نهفته است. اگر نوع پوستتان را اشتباه تشخیص دهید، نه تنها هزینه و زمانتان هدر می‌رود، بلکه ممکن است سلامت پوستتان نیز به خطر بیفتد. بنابراین، با صبر و دقت، نوع پوست خود را بشناسید و بر اساس آن، یک روتین علمی و شخصی‌سازی‌شده برای خود طراحی کنید.
منبع: Cerave
