علت ریزش مو چیست و انواع راه‌های درمان کدامند؟

ریزش مو پدیده‌ای رایج است؛ ما به شکل روزانه بخشی از موهای خود را به شیوه‌های گوناگون از دست می‌دهیم. ریزش ممکن است به شکل طبیعی رخ دهد یا دلایل زمینه‌ای داشته باشد. علت ریزش مو گاهی موقتی و در مواقعی دايمی است. در این مطلب تلاش می‌کنیم تا به بررسی علت‌ها بپردازیم و در کنار آن روش‌های درمانی، بهترین شامپوها ‌و تأثیر قرص‌ها و ویتامین‌ها را بررسی کنیم.

تاییدشده توسط

دکتر مهشید طالبی

دکترای حرفه‌ای پزشکی

شماره نظام پزشکی: 45246

مشاهده پروفایل

تایید شده توسط متخصصان مشاور مجله ایرانگان

این محتوا توسط متخصصان ما در ایرانگان بررسی و صحت علمی آن تایید شده است.

ریزش مو چیست؟

ر‌یزش مو (Hair Loss) به وضعیتی گفته می‌شود که فرد دچار کاهش غیرطبیعی یا بیش از حد مو در ناحیه‌ی سر یا دیگر بخش‌های بدن می‌شود. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی مانند اختلالات هورمونی، مشکلات ارثی، تغذیه نامناسب، استرس شدید، یا بیماری‌های خاص رخ دهد.

در برخی موارد، ریزش موقتی و قابل درمان است، اما گاهی به شکل مزمن و شدید بروز می‌کند و نیاز به بررسی تخصصی دارد. از آن جایی که این عارضه هم در زنان و هم در مردان در سنین مختلف دیده می‌شود و می‌تواند اثرات روانی و اجتماعی قابل توجهی داشته باشد، شناخت علت اولین قدم برای شروع درمان ر‌یزش مو به‌شمار می‌رود.

علت ریزش مو

• عوامل ارثی: از جمله مهم‌ترین دلایل ریزش به حساب می‌آیند. این عوامل تحت تاثیر تغییرات هورمونی و ژنتیکی به تدریج با افزایش سن ریزش مو را پدید می آورند.
• تغییرات هورمونی: ناشی از بارداری، زایمان، یائسگی یا مشکلات تیروئیدی می‌توانند منجر به ر‌یزش مو شدید یا موقتی شوند.
• استرس‌های شدید: استرس روحی یا جسمی مثل جراحی، بیماری شدید، یا از دست دادن عزیزان می‌توانند باعث ریزش ناگهانی مو شوند که معمولاً موقتی است و با کاهش استرس برطرف می‌شود.
• بیماری‌های خودایمنی: در این بیماری‌ها سیستم ایمنی به فولیکول‌های مو حمله می‌کند و منجر به ر‌یزش به صورت سکه ای و تکه‌تکه می‌شود.
• عفونت‌های قارچی پوست سر: می‌توانند باعث خارش سر و ریزش مو به‌صورت لکه‌های پوسته‌پوسته و دایره‌ای شوند.
• داروها و درمان‌های پزشکی: مثل داروهای شیمی‌درمانی، ضدافسردگی، فشار خون، رقیق‌کننده خون، یا داروهای تیروئیدی که ممکن است باعث ر‌یزش موی شدید شوند.
• تغذیه نامناسب و کمبود ویتامین‌ها: مثل فقر آهن، پروتئین یا ویتامین‌های ضروری مثل بیوتین و D.
• سبک‌های نادرست بستن مو و محصولات شیمیایی: مدل‌هایی مثل دم‌اسبی محکم، بافت‌های سفت، یا استفاده زیاد از شامپوهای نامناسب، دکلره و مواد صاف‌کننده می‌توانند باعث ر‌یزش مو ناشی از کشش (Traction Alopecia) شوند. انتخاب یک شامپو ضد ریزش مو مناسب می‌تواند در کاهش این نوع ر‌یزش مؤثر باشد.

«ریزش مو یک نشانه است، نه یک تشخیص. پاتوفیزیولوژی یا فرایند ایجاد انواع آلوپسی شامل مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، غدد درون‌ریز (هورمونی)، ایمنی و التهابی است.»

«Hair loss is a symptom, not a diagnosis. The pathogenesis of the alopecias involves a range of genetic, endocrine, immune, and inflammatory processes.»

به نقل از PMC

علائم ریزش مو

ر‌یزش مو بسته به دلایل ایجاد آن، می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود. شناخت دقیق علائم کمک می‌کند تا سریع‌تر برای درمان ریزش مو اقدام کنیم و از تشدید آن جلوگیری کنیم.

• نازکی تدریجی موها در فرق سر: رایج‌ترین شکل ریزش موی ارثی است که بیشتر در مردان با عقب رفتن خط رویش مو و در زنان با پهنی خط فرق سر خود را نشان می‌دهد. در زنان مسن‌تر شاید به شکل ریزش در جلوی سر ظاهر شود.
• لکه‌های دایره‌ای یا تکه‌تکه‌ی بدون مو: از علائم مشخص ر‌یزش مو سکه ای هستند که ممکن است در سر، ریش یا ابروها دیده شوند. (همراه با خارش یا درد احتمالی).
• ریزش ناگهانی و شدید موها: معمولاً پس از یک شوک فیزیکی یا روانی مانند استرس شدید، جراحی یا بیماری جدی رخ می‌دهد. ممکن است هنگام شانه کردن یا شستن مو، دسته‌ای از موها به‌راحتی جدا شوند. این حالت اغلب موقتی است و به ر‌یزش مو استرسی معروف است.
• ریزش موی سرتاسری: برخی بیماری‌ها یا درمان‌ها مانند شیمی‌درمانی باعث ر‌یزش مو در سراسر بدن می‌شوند. مثل ریزش ابرو که موها معمولاً بعد از قطع درمان دوباره رشد می‌کنند.
• پوسته‌پوسته و قرمزی پوست سر: از علائم عفونت‌های قارچی پوست سر مثل است که همراه با خارش سر و ر‌یزش، قرمزی، شکنندگی موها و حتی ترشح چرک می‌تواند دیده شود.
• افزایش خط فرق یا عقب‌رفتن خط رویش مو: این علائم می‌تواند نشانه‌ی شروع ریزش مو ارثی یا هورمونی باشد.
• موهای شل و رها: وجود تارهای موی بسیار زیاد روی شانه.
• درد یا سوزش پوست سر: در برخی انواع ریزش مو سکه‌ای یا عفونت‌های قارچی، فرد ممکن است قبل یا همزمان با ر‌یزش مو، احساس درد، سوزش یا خارش پوست سر داشته باشد.

انواع ر‌یزش مو

ر‌یزش مو انواع مختلفی دارد که بسته به آن، قادر خواهیم بود انواع شیوه‌های درمانی را انتخاب کنیم. انواع ریزش مو به شرح زیر است:

ریزش مو ارثی

ریزش مو ارثی، شایع‌ترین شکل ر‌یزش مو مردان و زنان است که ریشه ژنتیکی دارد و تحت تأثیر هورمون دی‌هیدروتستوسترون (DHT) فولیکول‌ها را کوچک می‌کند. مردان معمولا با عقب‌رفتن خط مو و طاسی تاج سر مواجه‌اند؛ در زنان، نازکی تدریجی در فرق سر رخ می‌دهد؛ آن هم اغلب پس از یائسگی.

ر‌یزش مو سکه ای

ریزش مو سکه‌ ای یک اختلال ایمنی است که باعث ر‌یزش مو در لکه‌های دایره‌ای روی سر، ابرو یا بدن می‌شود. رشد مجدد ممکن است اتفاق بیفتد و معمولاً دردناک نیست.

ر‌یزش مو هورمونی

ر‌یزش مو هورمونی همانطور که از نامش پیداست ناشی از تغییرات هورمونی مانند بارداری، زایمان، یائسگی یا اختلالات تیروئید است. این نوع می‌تواند موقتی باشد؛ مثلاً پس از کاهش استروژن در دوره پس از زایمان.

ریزش مو استرسی

استرس جسمی یا عاطفی شدید مثل بیماری، جراحی یا زایمان می‌تواند باعث شود تا تعداد زیادی مو به فاز استراحت (Telogen) بروند و چند ماه بعد بریزند. علائم ریزش مو استرسی معمولاً موقتی است و طی ۳–۶ ماه بهبود می‌یابد.

ر‌یزش مو بعد از کاشت

بعد از کاشت مو، ممکن است موهای پیوندی به‌طور موقت بریزند، اما طی چند ماه مجدداً رشد خواهند کرد. مسأله ریزش مو بعد از کاشت را پزشک معالج قطعا با شما در میان خواهد گذاشت. بنابراین جای نگرانی هم نیست.

ر‌یزش مو مردان

بسیاری از موارد، ناشی از ر‌یزش مو ارثی یا الگوی مردانه هستند که با نازکی تاج و شکل M در خط رویش مو شروع می‌شود. این نوع ریزش در طول چند سال رخ می‌دهد و در صورت عدم درمان، باعث تاسی بخش بزرگی از سر می‌شود.

ر‌یزش مو زنان

ر‌یزش مو زنان معمولا بصورت نازکی مو در قسمت مرکزی سر (خط فرق پهن‌تر) دیده می‌شود؛ غالبا خط رویش باقی می‌ماند و طاسی کامل نادر است. اما بهتر است با مراجعه به پزشک، درمان را شروع کنید.

ریزش مو در جوانان

ر‌یزش مو در جوانان متفاوت بوده و نوع خاصی از ریزش نیست. بلکه می‌تواند ناشی از نوع ارثی، استرس تحصیل، شغل و … یا اختلالات هورمونی باشد. ریزش نوع ارثی ممکن است حتی در نوجوانی شروع شود، ولی شکل استرسی نیز بعد از فشار شدید ظاهر می‌شود.

ر‌یزش مو در کودکان

عفونت‌های قارچی مثل Tinea capitis (Ringworm) از دلایل شایع این ریزش هستند که منجر به لکه‌های خارش‌دار، پوسته‌پوسته و بدون مو می‌شوند و درمان دارویی دارند. معمولا ریزش مو در کودکان جدی نیست و به سادگی درمان خواهد شد. اما حتما هرگونه تغییری در موی سر کودک را به پزشک متخصص اطلاع دهید.

ر‌یزش مو بعد از زایمان

ر‌یزش مو بعد از زایمان نوعی ریزش هورمونی است که چند ماه پس از زایمان رخ می‌دهد و اغلب به‌خوبی با بازگشت تعادل هورمونی و تغذیه مناسب برطرف می‌شود. اما اگر پیشگیری نشود، یا بعد از زایمان به خاطر استرس یا بیماری خاص، ریزش تشدید شود، حتما باید به پزشک مراجعه کنید تا مسأله بدتر نشود.

ر‌یزش مو ناشی از شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی آسیب شدید به فولیکول‌ها وارد می‌کند که باعث ریزش سریع تمام موها می‌شود. اما اغلب پس از توقف درمان، رشد مو بازمی‌گردد. اما اگر روند شیمی درمانی خیلی طولانی شود، معمولا باید روش‌های پیچیده‌تری را برای رشد مجدد مو در پیش بگیرید.

ر‌یزش مو اسکارگذار

این نوع ریزش، نادر و دائمی است که در اثر التهاب شدید یا بیماری‌های پوستی مانند لوپوس به باقی‌ماندن اسکار و از میان رفتن فولیکول منجر می‌شود. برای برطرف کردن این نوع ریزش باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

ریزش مو ناشی از مدل مو

سفت بستن مو‌ها (مثل دم‌اسبی یا بافت‌های محکم) یا استفاده مداوم از حرارت و مواد شیمیایی می‌تواند باعث آسیب فولیکول شده و منجر به ریزش گردد. اغلب با تغییر سبک یا سبک‌سازی اصلاحی، موی سر قابل برگشت است.

اختلال کندن مو

این نوع ریزش بر اثر یک بیماری رخ می‌دهد؛ یک اختلال روانی که فرد بدون کنترل موهای خود را می‌کشد. گاهی ناشی از استرس است و درمان با روان‌درمانی انجام می‌شود.

ریزش موی ژنتیکی نادر

یک وضعیت ژنتیکی است که منجر به رشد محدود یا نازک مو از کودکی می‌شود. اغلب تا 25 سالگی طاسی کامل رخ می‌دهد و گزینه‌های درمان محدود است.

انواع روش‌های درمان ر‌یزش مو

درمان ر‌یزش مو نیاز به رویکردی چندجانبه دارد که شامل تغییر سبک زندگی، مراقبت‌های مناسب از مو، استفاده از داروها و گاهی درمان‌های کلینیکی است. در ادامه این روش‌ها را بررسی می‌کنیم.

درمان‌های پزشکی و کلینیکی ریزش مو

در صورتی که ر‌يز‌ش مو شديد یا مزمن باشد، ممکن است نیاز به روش‌های درمانی تخصصی‌تری باشد. بسته به علت ریزش، درمان‌های زیر می‌توانند مؤثر باشند. توجه داشته باشید تمام موارد زیر باید با دستور پزشک انجام شوند.

• ماینوکسیدیل (Minoxidil): به‌صورت محلول یا فوم، روزانه روی پوست سر استفاده می‌شود. این دارو با افزایش گردش خون فولیکول‌ها را تحریک می‌کند.
• فیناستراید (Finasteride): یک داروی خوراکی برای مردان که با مهار هورمون DHT باعث کاهش ریزش می‌شود.
• کورتیکواستروئیدها: در مواردی که ر‌یزش مو ناشی از بیماری‌های خودایمنی است، پزشک ممکن است داروهای ضدالتهاب تجویز کند.
• درمان PRP (پلاسمای غنی از پلاکت): در این روش از خون خود فرد پلاکت‌های تقویت‌کننده استخراج و به پوست سر تزریق می‌شوند. این پلاکت‌ها با تحریک سلول‌های بنیادی، به رشد مو و بهبود تراکم کمک می‌کنند.
• لیزر تراپی کم‌توان (LLLT): با استفاده از نور لیزر قرمز با فرکانس پایین، فولیکول‌های خفته تحریک می‌شود و جریان خون در پوست سر بهبود می‌یابد.
• مزوتراپی: تزریق مستقیم ویتامین‌ها، آمینواسیدها و مواد معدنی به پوست سر. این روش برای تقویت ریشه و رشد مجدد مو بسیار مؤثر است.
• میکرونیدلینگ یا درمارولینگ: با استفاده از سوزن‌های ریز، پوست سر تحریک می‌شود تا کلاژن‌سازی و رشد مو افزایش یابد. این روش معمولاً با سرم‌ها یا PRP ترکیب می‌شود.
• کاشت مو: در ریزش‌های پیشرفته و ارثی، کاشت مو یکی از مؤثرترین راه‌حل‌هاست. فولیکول‌ها از نواحی پرپشت برداشته و به نواحی طاس پیوند زده می‌شوند.

درمان‌های خانگی ریز‌ش موی سر

اگر ریزش مو در مراحل اولیه باشد، درمان‌های طبیعی و خانگی با شست‌وشو و انواع ماسک مو نیز می‌توانند مؤثر باشند.

• ماسک تخم‌مرغ و روغن زیتون: تخم‌مرغ منبع غنی پروتئین است که به ترمیم مو کمک می‌کند. ترکیب آن با روغن زیتون، باعث تغذیه‌ی ساقه‌ی مو و تقویت آن می‌شود.
• ماسک آووکادو و عسل: آووکادو و عسل هر دو خاصیت مرطوب‌کنندگی دارند و موجب افزایش نرمی، درخشندگی و استحکام مو می‌شوند.
• ماساژ با روغن نارگیل: روغن نارگیل به عمق مو نفوذ کرده و از آسیب‌های محیطی و شیمیایی جلوگیری می‌کند. ماساژ منظم پوست سر با آن باعث بهبود گردش خون و تغذیه‌ی فولیکول‌ها می‌شود.
• شست‌وشو با چای سبز: چای سبز دارای آنتی‌اکسیدانی به‌نام EGCG است که از ر‌یزش مو جلوگیری کرده و رشد را تحریک می‌کند. استفاده از آن به عنوان آبکشی مو، روشی طبیعی برای محافظت از موهاست.

در یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داده شد که ترکیب فعال چای سبز (EGCG) باعث افزایش قابل‌توجه رشد فولیکول‌های موی انسان شد. در غلظت‌های ۰٫۱ و ۱ میکرومول، طول فولیکول‌ها بیش از ۱۲۰٪ نسبت به گروه کنترل افزایش یافت و در غلظت ۵ میکرومول این رشد به حدود ۱۸۱٪ رسید.

“In the present study, EGCG, the active component of green tea, was found to cause significant human hair follicle elongation ex vivo. EGCG at 0.1 or 1 μM induced hair follicle elongation by 123.0±9.0% and 121.6±7.1% compared with the vehicle-treated controls, respectively. Hair growth was significantly enhanced by EGCG at 5 μM by 181.2±15.8% (p<0.05).”

به نقل از Sciencedirect

چطور از ریزش مو پیشگیری کنیم؟

این روش‌ها با هدف محافظت از فولیکول‌های مو و کاهش فاکتورهای آسیب‌زا مناسب هستند. رعایت این موارد می‌تواند از ریزش زودهنگام مو جلوگیری کرده یا آن را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

• انتخاب مدل موهای سبک و غیر فشاری: بستن موها به شکل سفت (مانند دم‌اسبی تنگ، بافت‌های محکم یا گوجه‌ای) می‌تواند باعث کشیدگی ریشه‌ی مو و آسیب به فولیکول‌ها شود. توصیه می‌شود مدل‌هایی با فشار کم به پوست سر انتخاب شود.
• عدم دست‌کاری مداوم موها: لمس، کشیدن، پیچاندن یا مالش مکرر موها، به خصوص هنگام تجربه استرس، می‌تواند باعث تضعیف ریشه و افزایش ریزش شود.
• خشک کردن با ملایمت: پس از شستن مو، آن را به آرامی با حوله خشک کنید و از پیچاندن یا مالش شدید خودداری کنید. بهتر است با حوله نرم موها را به‌آرامی خشک کنید.
• کاهش استفاده از ابزارهای حرارتی: سشوار، اتوی مو و بابلیس در صورت استفاده‌ی مکرر و با حرارت بالا می‌توانند به ساقه و ریشه‌ی مو آسیب برسانند. بهتر است تنها روی موهای خشک با پایین‌ترین درجه‌ حرارت استفاده شوند.
• استفاده از شامپوی ملایم: شامپوهای قوی می‌توانند باعث خشکی یا تحریک پوست سر شوند. در صورت مشاهده‌ی ر‌یزش مو، شامپوهای بچه یا شامپوهای ضدریزش حاوی بیوتین و کافئین توصیه می‌شوند.
• تغذیه‌ مناسب و سرشار از ویتامین: مصرف مواد غذایی غنی از آهن (مثل اسفناج، عدس، گوشت قرمز) و پروتئین (تخم‌مرغ، لبنیات، ماهی) برای تقویت فولیکول‌ها ضروری است.

«کمبود تغذیه‌ای می‌تواند هم بر ساختار مو و هم بر رشد مو اثر بگذارد. تأثیرات بر رشد مو شامل تلوژن افلوویوم حاد (TE) است که به‌عنوان یکی از پیامدهای شناخته‌شده کاهش وزن ناگهانی یا کاهش دریافت پروتئین مطرح می‌شود، و همچنین آلوپسی منتشره‌ که در کمبود نیاسین دیده می‌شود.»

“Nutritional deficiency may impact both hair structure and hair growth. Effects on hair growth include acute telogen effluvium (TE), a well-known effect of sudden weight loss or decreased protein intake, as well as the diffuse alopecia seen in niacin deficiency.”

به نقل از PubMed

بهترین شامپو ضد ریزش مو

بسیاری از افراد برای پیشگیری از ر‌یزش مو به سراغ شامپوهای خاص می‌روند. شامپوها بر اساس مواد به‌کار رفته در آن‌ها، می‌توانند از ریزش مو جلوگیری کنند یا حتی باعث رشد مجدد موها شوند.

شامپو کتوکونازول برای ر‌یزش مو

شامپو کتوکونازول یک شامپوی دارویی ضد قارچ است که بیشتر برای درمان مشکلاتی مثل شوره‌ی شدید سر، درماتیت سبورئیک، پسوریازیس و عفونت‌های قارچی پوست استفاده می‌شود. این شامپو با از بین بردن قارچ‌ها و کاهش التهاب پوست سر، می‌تواند به کاهش ریزش موهایی که منشأ قارچی دارند کمک کند.

این شامپو معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که ریزش مو با مشکلات پوستی همراه است. برای مثال، در درماتیت سبورئیک یا آلوپسی، استفاده‌ منظم از شامپو کتوکونازول ممکن است به کاهش التهاب، بهبود سلامت پوست سر و در نهایت کاهش ر‌یزش مو کمک کند. همچنین این شامپو در درمان بیماری‌هایی مثل تینه‌آ، قارچ کچلی و پسوریازیس هم کاربرد دارد.

بهترین قرص ویتامین برای ر‌یزش مو

ریزش مو می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، از جمله کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی. مصرف قرص‌های ضد ریزش مو که حاوی ویتامین‌های ضروری برای سلامت مو هستند، می‌تواند به تقویت فولیکول‌ها، کاهش ریزش و رشد سریع مو کمک کند.

• ویتامین A: باعث ترشح سبوم (چربی طبیعی پوست سر) می‌شود و به مرطوب ماندن مو کمک می‌کند. اما زیاده‌روی در مصرف آن ممکن است نتیجه‌ی معکوس داشته باشد.
• ویتامین‌های گروه B (به‌ویژه بیوتین یا B7): بیوتین یکی از معروف‌ترین ویتامین‌ها برای رشد مو است. این گروه از ویتامین‌ها به تغذیه فولیکول‌ها و تولید سلول‌های خونی کمک می‌کنند.
• ویتامین C: با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و کمک به تولید کلاژن، باعث تقویت ریشه‌ی مو می‌شود.
• ویتامین E: خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و باعث محافظت از مو در برابر آسیب‌های محیطی می‌شود.
• آهن: انتقال اکسیژن به فولیکول‌های مو را بهبود می‌دهد. کمبود آن یکی از دلایل شایع ر‌یزش مو در خانم‌هاست.
• زینک (روی): نقش مهمی در بازسازی مو و کنترل هورمون DHT (عامل ریزش مو) دارد. کمبودش منجر به ریزش و ضعف موها می‌شود.
• پروتئین: مو از جنس پروتئین است؛ بنابراین کمبود آن رشد مو را کاهش می‌دهد.
• امگا ۳: با کاهش التهاب، بهبود گردش خون و تغذیه‌ی ریشه‌ی مو، در سلامت مو نقش مهمی ایفا می‌کند.
• کلاژن: باعث تقویت فولیکول‌ها و جلوگیری از نازکی و ر‌یزش مو می‌شود.
• ویتامین D: کمبود این ویتامین با ریزش مو در ارتباط است. به ساخت فولیکول‌های جدید کمک می‌کند.

«سطوح پایین‌تر ویتامین D3 ممکن است با ایجاد و گسترش تلوژن افلوویوم مرتبط باشد. علاوه بر این، ویتامین D خوراکی اثر امیدوارکننده‌ای در درمان تلوژن افلوویوم دارد.»

«Lower levels of Vitamin D3 may be linked to TE pathogenesis. Moreover, oral Vitamin D has a promising effect in TE treatment.»

به نقل از PMC

مشورت با پزشک یا متخصص پوست برای تعیین علت اصلی ریزش مو و نوع آن ضروری است. همچنین برخی ممکن است بپرسند چه روغنی برای ریزش مو خوب است که در پاسخ باید بگوییم روغن رزماری و روغن نارگیل از جمله روغن‌های مناسب برای حفاظت از مو هستند. اما نتیجه‌ی آن‌ها در شرایط ریز‌ش مو شدید، چندان چشمگیر نیست. در عین حال حتما باید آن‌ها را با دستور پزشک مصرف کنید.

منبع: Health Line – Mayo Clinic – NHS