خواص قهوه؛ ۱۰ فایده شگفت‌انگیز برای قلب، پوست و مو

قهوه یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های جهان است که میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا روز خود را با یک فنجان از آن آغاز می‌کنند. این نوشیدنی علاوه بر طعم و عطر خاص، خواص فراوانی برای سلامت بدن و ذهن دارد و تحقیقات علمی متعددی هم بر خواص قهوه تأکید کرده‌اند. با این حال، همیشه این سؤال وجود دارد که فواید قهوه چیست و در مقابل، مصرف بیش از اندازه آن چه مضراتی به همراه دارد. برای پاسخ به این پرسش، باید ابتدا با ترکیبات قهوه و ارزش غذایی آن آشنا شویم و سپس اثرات قهوه بر بخش‌های مختلف بدن و موارد مصرف آن را بشناسیم.

ارزش غذایی قهوه

همان‌طور که مشاهده می‌شود، قهوه از نظر کالری تقریباً ناچیز است، اما وجود کافئین و آنتی‌اکسیدان‌ها و همچنین مقادیر اندکی از مواد معدنی سبب شده تا این نوشیدنی نقش مهمی در بهبود عملکرد بدن ایفا کند. در جدول زیر ارزش غذایی قهوه در هر ۱۰۰ گرم آمده است؛

ترکیبات اصلی قهوه

قهوه سرشار از ترکیبات فعال است که بیشترین اثرات مثبت آن را ایجاد می‌کنند. ترکیبات قهوه شامل موارد زیر است؛

• کافئین: مهم‌ترین ترکیب فعال قهوه که باعث افزایش انرژی، بالا رفتن تمرکز و بهبود عملکرد مغز می‌شود.
• پلی‌فنول‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها: ترکیباتی که با رادیکال‌های آزاد مبارزه کرده و از آسیب سلولی جلوگیری می‌کنند.
• کلروژنیک اسید: یکی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی موجود در قهوه که در کاهش وزن، کنترل قند خون و سلامت قلب نقش دارد.
• مواد معدنی: قهوه مقادیر کمی پتاسیم، منیزیم و نیاسین دارد که برای متابولیسم بدن ضروری‌اند.

فواید قهوه برای سلامتی

قهوه تنها یک نوشیدنی انرژی‌زا نیست، بلکه در سال‌های اخیر تحقیقات روی خواص قهوه نشان داده‌اند که مصرف متعادل آن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف را کاهش دهد.

۱. فواید قهوه برای مو

یکی از جنبه‌های کمتر شناخته‌شده قهوه، اثرات و خواص قهوه بر سلامت مو است. کافئین موجود در قهوه به افزایش جریان خون در پوست سر کمک می‌کند و این مسئله می‌تواند ریشه موها را تقویت کرده و مانع ریزش موها شود. برخی افراد از قهوه دم‌کرده غلیظ یا ماسک‌های حاوی پودر قهوه برای شست‌وشوی مو استفاده می‌کنند. این کار باعث درخشندگی بیشتر مو شده و با کاهش چربی اضافی کف سر، به سلامت و مراقبت مو کمک می‌کند.

۲. قهوه برای پوست

قهوه در مراقبت از پوست هم کاربرد فراوانی دارد. وجود آنتی‌اکسیدان‌ها در قهوه باعث کاهش آسیب‌های ناشی از اشعه‌های مضر خورشید و آلودگی هوا می‌شود. ماسک یا اسکراب قهوه می‌تواند سلول‌های مرده پوست را بردارد و باعث روشن‌تر شدن و شفافیت آن شود. همچنین کافئین موجود در قهوه به کاهش التهاب و پف زیر چشم کمک می‌کند. استفاده منظم از ماسک قهوه، روند پیری پوست را کندتر کرده و چین‌ و چروک‌ها را کاهش می‌دهد.

۳. فواید قهوه برای قلب

یکی از موضوعات پرچالش درباره خواص قهوه، ارتباط آن با سلامت قلب است. تحقیقات جدید نشان می‌دهند که مصرف متعادل قهوه می‌تواند با کاهش التهاب و بهبود عملکرد رگ‌های خونی، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در قهوه نقش مهمی در این زمینه دارند. با این حال، افرادی که مستعد فشار خون بالا هستند باید با احتیاط عمل کنند، زیرا مصرف بیش از حد قهوه می‌تواند موجب تپش قلب یا افزایش فشار خون شود. بنابراین رابطه قهوه و فشار خون بستگی زیادی به مقدار مصرف و شرایط جسمی فرد دارد.

۴. خواص قهوه برای قند خون

یکی دیگر از فواید مهم قهوه، اثر آن بر قند خون است. مصرف منظم قهوه می‌تواند حساسیت به انسولین را بهبود بخشد و احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش دهد. این موضوع باعث شده است که رابطه قهوه و دیابت مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گیرد. اسید کلروژنیک موجود در قهوه، جذب گلوکز را در روده کاهش می‌دهد و به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند. البته باید توجه داشت که اضافه کردن شکر یا خامه زیاد به قهوه می‌تواند اثرات مثبت آن را خنثی کند.

۵. خواص قهوه تلخ برای لاغری

یکی از دلایل محبوبیت قهوه، ارتباط آن با کاهش وزن است. خواص قهوه برای لاغری زمانی بیشتر دیده می‌شود که قهوه به صورت تلخ و بدون افزودنی مصرف شود. کافئین موجود در قهوه با افزایش متابولیسم بدن و تحریک چربی‌سوزی، می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. همچنین نوشیدن قهوه پیش از ورزش باعث افزایش انرژی و بهبود عملکرد ورزشی می‌شود که در نهایت کالری‌سوزی را بیشتر می‌کند. البته نباید انتظار معجزه داشت، زیرا قهوه تنها در کنار رژیم غذایی سالم و ورزش مؤثر خواهد بود.

۶. خواص قهوه برای کبد چرب

قهوه در سلامت کبد هم نقشی مهم ایفا می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف قهوه می‌تواند آنزیم‌های کبدی را کاهش دهد و از تجمع چربی در کبد جلوگیری کند. این ویژگی باعث شده که قهوه یک نوشیدنی مفید در رژیم افراد مبتلا به کبد چرب باشد. حتی شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف قهوه می‌تواند خطر ابتلا به سیروز کبدی را هم کاهش دهد.

۷. خواص قهوه برای مغز

یکی از شناخته‌شده‌ترین خواص قهوه، اثر آن بر مغز و سیستم عصبی است. کافئین باعث افزایش تمرکز و بهبود حافظه کوتاه‌ مدت می‌شود. مصرف منظم قهوه می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون را کاهش دهد. بنابراین وقتی از خود می‌پرسیم فواید قهوه چیست، بدون شک باید به نقش آن در بهبود عملکرد مغز هم اشاره کنیم.

۸. قهوه و خلق‌ و خو

یکی دیگر از خواص قهوه، تأثیر آن بر خلق‌ و خو و روحیه است. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف قهوه می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را کاهش دهد. کافئین با تحریک سیستم عصبی مرکزی، احساس انرژی و شادابی ایجاد می‌کند. البته زیاده‌روی در مصرف قهوه ممکن است اثر معکوس داشته باشد و موجب اضطراب یا بی‌قراری شود. بنابراین تعادل در مصرف اهمیت زیادی دارد.

۹. قهوه و طول عمر

جالب است بدانید که برخی تحقیقات نشان داده‌اند مصرف قهوه می‌تواند با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن، به افزایش طول عمر کمک کند. کاهش احتمال بیماری قلبی، دیابت نوع دو، برخی سرطان‌ها و حتی بیماری‌های عصبی از جمله عواملی هستند که این اثر مثبت را ایجاد می‌کنند.

۱۰. خواص قهوه و عملکرد ورزشی

مصرف قهوه پیش از ورزش یک محرک طبیعی است که می‌تواند عملکرد ورزشی را بهبود بخشد. کافئین باعث افزایش سطح آدرنالین در خون می‌شود و این مسئله توانایی بدن برای انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید را بالا می‌برد. به همین دلیل بسیاری از ورزشکاران حرفه‌ای، از قهوه برای یک نوشیدنی پیش‌ از تمرینات استفاده می‌کنند. همچنین قهوه باعث کاهش احساس خستگی در طول تمرین شده و استقامت بدن را افزایش می‌دهد.

مضرات مصرف زیاد قهوه

هرچند قهوه فواید زیادی دارد، اما زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. مضرات قهوه شامل موارد زیر است؛

• بی‌خوابی و اضطراب: مصرف زیاد کافئین کیفیت خواب را کاهش می‌دهد.
• افزایش فشار خون: در برخی افراد، مصرف بالای قهوه منجر به افزایش فشار خون می‌شود.
• مشکلات گوارشی: اسیدیته قهوه می‌تواند باعث سوزش معده یا رفلاکس شود.
• وابستگی به کافئین: ترک ناگهانی قهوه ممکن است سردرد، خستگی و تحریک‌پذیری ایجاد کند.
• کاهش جذب برخی مواد معدنی: قهوه در جذب آهن و کلسیم اختلال ایجاد می‌کند.

بهترین زمان و مقدار مصرف قهوه

بسیاری از افراد می‌پرسند بهترین زمان نوشیدن قهوه چه زمانی است. متخصصان معتقدند که بهترین زمان صبح‌ها بین ساعت ۹ تا ۱۱ و بعد از ظهر بین ساعت ۲ تا ۵ است، زیرا سطح هورمون کورتیزول در این ساعات پایین‌تر است و کافئین بیشترین اثر را دارد. مصرف قهوه در ساعات پایانی روز به‌ ویژه نزدیک خواب توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است موجب بی‌خوابی شود.

مقدار مناسب مصرف قهوه معمولاً بین دو تا سه فنجان در روز است که معادل ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین می‌شود. مصرف بیش از این مقدار می‌تواند مشکلاتی مانند اضطراب، لرزش دست یا بی‌خوابی ایجاد کند.

انواع قهوه و ویژگی‌ها

قهوه انواع گوناگونی دارد که هر کدام بر اساس نوع دانه، روش دم‌آوری و میزان آسیاب دانه‌ها، طعم، عطر و غلظت متفاوتی پیدا می‌کنند. شناخت این تنوع به شما کمک می‌کند تا قهوه‌ای را انتخاب کنید که با ذائقه و سبک زندگی‌تان هماهنگ‌تر باشد. در ادامه مهم‌ترین انواع دانه‌های قهوه، انواع نوشیدنی‌های بر پایه قهوه و ویژگی‌های آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

انواع دانه‌های قهوه و تفاوت آن‌ها

انواع دانه‌های قهوه در جهان چهار دسته اصلی دارند: عربیکا، روبوستا، لیبریکا و اکسلسا. در ادامه به معرفی هر کدام می‌پردازیم.

قهوه عربیکا 

عربیکا (Arabica) پرمصرف‌ترین نوع قهوه در دنیاست و بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد بازار جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد. این دانه‌ها بیشتر در ارتفاعات بالا و آب‌ و هوای خنک‌ رشد می‌کنند. طعم قهوه عربیکا ملایم، میوه‌ای و کمی ترش است. این قهوه نسبت به روبوستا کافئین کمتری دارد اما عطر و پیچیدگی طعمی بیشتری ارائه می‌دهد. به همین دلیل بیشتر قهوه‌های تخصصی از عربیکا تهیه می‌شوند.

قهوه روبوستا 

روبوستا (Robusta) بیشتر در مناطق گرمسیری و کم‌ ارتفاع کشت می‌شود و نسبت به عربیکا مقاوم‌تر است. این دانه‌ها کافئین بیشتری دارند و طعم آن‌ها قوی‌تر، تلخ‌تر و گاهی خاکی یا گس است. روبوستا معمولاً در تهیه اسپرسو برای ایجاد کف بیشتر استفاده می‌شود. از آنجایی که قیمتش ارزان‌تر از عربیکاست، در تولید قهوه‌های فوری هم به کار می‌رود.

قهوه لیبریکا 

لیبریکا (Liberica) نوعی دانه کمیاب‌تر است که بیشتر در آفریقا و بخش‌هایی از جنوب شرق آسیا رشد می‌کند. این قهوه طعم خاص و متفاوتی دارد؛ گاهی دودی، گاهی چوبی یا حتی شبیه گل و میوه. به دلیل کمیاب بودن، کمتر در بازار عمومی دیده می‌شود.

قهوه اکسلسا 

اکسلسا (Excelsa) در واقع زیرشاخه‌ای از خانواده لیبریکا محسوب می‌شود. این نوع قهوه طعمی منحصر به‌ فرد، میوه‌ای و کمی ترش دارد و بیشتر برای ترکیب با دیگر قهوه‌ها استفاده می‌شود تا پیچیدگی و تنوع طعمی بیشتری ایجاد کند.

 انواع نوشیدنی‌های بر پایه قهوه

انواع نوشیدنی‌های بر پایه قهوه با ترکیب متفاوت قهوه، شیر، کف یا شکلات، طعمی منحصر به فرد و تجربه‌ای متفاوت برای مصرف‌کننده ایجاد می‌کنند. در ادامه به معرفی انواع نوشیدنی‌های بر پایه قهوه می‌پردازیم.

قهوه اسپرسو

اسپرسو پرطرفدارترین نوع قهوه در جهان است و پایه بسیاری از نوشیدنی‌های دیگر مانند کاپوچینو، موکا و لاته به شمار می‌رود. این قهوه با عبور آب داغ تحت فشار زیاد از دانه‌های قهوه آسیاب‌شده تهیه می‌شود. نتیجه این فرآیند یک نوشیدنی غلیظ، پرکافئین و بسیار معطر است که معمولاً در فنجان‌های کوچک سرو می‌شود. اسپرسو برای کسانی که به دنبال انرژی سریع و طعم قوی هستند بهترین گزینه است.

قهوه ترک

قهوه ترک یکی از سنتی‌ترین روش‌های تهیه قهوه در خاورمیانه و ترکیه است. برای دم‌آوری آن دانه‌های قهوه بسیار ریز آسیاب می‌شوند و سپس به همراه آب و گاهی شکر در قهوه‌ جوش مخصوص روی حرارت ملایم قرار می‌گیرند. قهوه ترک معمولاً با کف فراوان و ته‌نشین شدن پودر قهوه در انتهای فنجان شناخته می‌شود. این نوع قهوه عطر قوی و طعم خاصی دارد و اغلب به همراه شیرینی‌های سنتی سرو می‌شود.

قهوه فرانسه 

قهوه فرانسه یا همان قهوه فیلتری، سبکی رقیق‌تر و ملایم‌تر نسبت به اسپرسو دارد. در این روش آب داغ به آرامی از میان پودر قهوه‌ای که در یک فیلتر کاغذی یا فلزی قرار گرفته عبور می‌کند. نتیجه این فرآیند، نوشیدنی‌ای سبک با حجم بیشتر است که برای نوشیدن طولانی‌ مدت مناسب است. قهوه فرانسه برای کسانی که نمی‌خواهند نوشیدنی‌شان خیلی تلخ یا غلیظ باشد گزینه‌ای ایده‌آل است.

قهوه فوری 

قهوه فوری یا همان نسکافه از طریق خشک‌ کردن قهوه دم‌شده تهیه می‌شود. کافی است پودر آن را در آب جوش حل کنید تا نوشیدنی شما آماده شود. مزیت اصلی قهوه فوری سرعت و سهولت در آماده‌سازی است، اما در مقایسه با قهوه تازه، طعم و عطر ضعیف‌تری دارد. با این حال همچنان حاوی مقدار قابل توجهی کافئین است و برای کسانی که فرصت کافی برای دم‌آوری قهوه ندارند انتخابی سریع و کاربردی محسوب می‌شود.

قهوه آمریکانو

قهوه آمریکانو در واقع رقیق‌شده اسپرسو است. برای تهیه آن یک یا دو شات اسپرسو را با مقدار زیادی آب داغ ترکیب می‌کنند. این نوع قهوه طعمی ملایم‌تر از اسپرسو دارد، اما همچنان عطر و طعم خاص دانه‌های قهوه را حفظ می‌کند. آمریکانو برای کسانی مناسب است که طعم قهوه را دوست دارند اما نمی‌خواهند شدت و غلظت اسپرسو را تجربه کنند.

قهوه کلد برو

قهوه کلد برو ٰ(Cold Brew) یکی از روش‌های مدرن تهیه قهوه است که به‌ ویژه در فصل‌های گرم سال محبوبیت زیادی دارد. در این روش دانه‌های قهوه به‌ صورت درشت آسیاب شده و برای مدت طولانی، معمولاً ۱۲ تا ۲۴ ساعت، در آب سرد خیسانده می‌شوند. نتیجه این فرآیند نوشیدنی‌ای با اسیدیته کمتر و طعمی نرم‌تر نسبت به قهوه‌های داغ است. 

موکا

موکا ترکیبی از اسپرسو، شیر بخار داده و شکلات داغ است. این قهوه طعمی شیرین و شکلاتی دارد و برای کسانی که تلخی قهوه را دوست ندارند اما می‌خواهند از انرژی کافئین بهره ببرند، گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود. موکا معمولاً با خامه و تزئینات شکلاتی سرو می‌شود و در کافی‌شاپ‌ها طرفداران زیادی دارد.

کاپوچینو

کاپوچینو یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های قهوه است که از ترکیب یک شات اسپرسو با مقدار مساوی شیر بخار داده و کف شیر تهیه می‌شود. این قهوه طعمی متعادل میان تلخی قهوه و شیرینی شیر دارد و معمولاً روی آن کمی پودر کاکائو یا دارچین پاشیده می‌شود. کاپوچینو برای کسانی که نوشیدنی کرمی و لطیف‌تر می‌خواهند گزینه‌ای عالی است.

لاته

لاته نسبت به کاپوچینو شیر بیشتری دارد. ترکیب یک شات اسپرسو با مقدار زیادی شیر بخار داده و مقدار کمی کف شیر، نوشیدنی‌ای ملایم و کرمی ایجاد می‌کند. به همین دلیل لاته برای کسانی که طعم ملایم‌تر قهوه را ترجیح می‌دهند بسیار مناسب است. 

قهوه ریسترتو

ریسترتو (Ristretto) در واقع نسخه‌ای کوتاه‌تر و غلیظ‌تر از اسپرسو است. برای تهیه آن از همان مقدار قهوه آسیاب‌شده اسپرسو استفاده می‌شود، اما حجم آب کمتری از میان پودر قهوه عبور داده می‌شود. نتیجه این فرآیند نوشیدنی‌ای است که از نظر عطر بسیار قوی‌تر و از نظر طعم تلخ‌تر و غلیظ‌تر است. ریسترتو معمولاً در فنجان‌های بسیار کوچک سرو می‌شود و برای کسانی مناسب است که به دنبال تجربه شدیدترین شکل طعم قهوه هستند.

قهوه لانگو 

لانگو برعکس ریسترتو است و به‌ نوعی نسخه بلندتر اسپرسو به حساب می‌آید. در این روش همان مقدار پودر قهوه استفاده می‌شود، اما آب بیشتری از آن عبور داده می‌شود. به همین دلیل قهوه لانگو حجیم‌تر از اسپرسو است اما غلظت و شدت طعم آن کمتر است. لانگو برای کسانی مناسب است که می‌خواهند نوشیدنی خود را کمی آرام‌تر و با طعم ملایم‌تر میل کنند.

قهوه ماکیاتو 

ماکیاتو یک اسپرسو است که با مقدار کمی شیر کف‌دار تزئین می‌شود. در زبان ایتالیایی، ماکیاتو به معنای «لک‌دار» یا «خال‌دار» است، زیرا فقط لکه‌ای از شیر روی اسپرسو قرار می‌گیرد. این نوع قهوه تلخی و غلظت اسپرسو را حفظ می‌کند اما کمی از نرمی و لطافت شیر هم در آن دیده می‌شود. ماکیاتو برای کسانی مناسب است که می‌خواهند اسپرسوی خالص بنوشند اما تلخی آن کمی تعدیل شود.

قهوه عربی 

قهوه عربی یکی از سنتی‌ترین انواع قهوه در خاورمیانه است که به‌ طور ویژه در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس رایج است. این قهوه با دانه‌های سبک‌تر رُست شده تهیه می‌شود و معمولاً با ادویه‌هایی مثل هل، میخک یا زعفران دم می‌شود. قهوه عربی نسبت به قهوه ترک یا اسپرسو رقیق‌تر است و در فنجان‌های کوچک مخصوص سرو می‌شود. عطر ادویه‌ها باعث می‌شود این نوع قهوه تجربه‌ای کاملاً متفاوت و خاص باشد.

قهوه دمی 

قهوه دَمی یا پور اور (Pour Over) یکی از روش‌های دستی و سنتی دم‌آوری قهوه است که طی آن آب داغ به‌ صورت آرام و کنترل‌شده روی پودر قهوه ریخته می‌شود. این روش باعث می‌شود عصاره‌گیری به‌ طور یکنواخت انجام گیرد و طعم قهوه بسیار شفاف، متعادل و خوش‌عطر باشد. کسانی که علاقه دارند جزئیات طعمی قهوه را کشف کنند، این روش را انتخاب می‌کنند.

قهوه ویتنامی

قهوه ویتنامی به‌ خاطر روش خاص دم‌آوری و ترکیب با شیر غلیظ شیرین‌شده معروف است. در این روش از یک فیلتر فلزی کوچک به نام فین استفاده می‌شود که آب داغ به‌ آرامی از میان پودر قهوه عبور کرده و نوشیدنی‌ای غلیظ و معطر تولید می‌کند. سپس شیر غلیظ به آن اضافه می‌شود تا طعمی شیرین و خامه‌ای پیدا کند. 

جدول مقایسه انواع نوشیدنی‌های بر پایه قهوه

جمع‌بندی

قهوه یک نوشیدنی پرطرفدار است که فواید متعددی برای بدن دارد. از تقویت تمرکز و بهبود عملکرد مغز گرفته تا کمک به کاهش وزن، کنترل قند خون، سلامت قلب و حتی بهبود وضعیت کبد، همه از جمله اثرات مثبت قهوه هستند. با این حال، باید به یاد داشت که مصرف بیش از اندازه می‌تواند مشکلاتی مانند بی‌خوابی یا افزایش فشار خون ایجاد کند. بنابراین بهترین راهکار، نوشیدن قهوه در زمان مناسب و به میزان متعادل است تا هم از خواص آن بهره‌مند شویم و هم از مضرات احتمالی در امان بمانیم.

منبع: John Hopkins Medicine