همه چیز درباره شکستگی بینی؛ علائم و عمل درمانی

بینی به دلیل موقعیت برجسته و ساختار استخوانی آسیب‌پذیر خود، همواره در معرض انواع صدمات قرار دارد. از همین رو، شکستگی بینی یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها در ناحیه‌ی صورت محسوب می‌شود که می‌تواند بر اثر حوادث ورزشی، زمین خوردن، تصادفات یا درگیری‌های فیزیکی اتفاق بیفتد. آگاهی از نشانه‌ها، گزینه‌های درمانی موجود و مراقبت‌های ضروری پس از آسیب، برای پیشگیری از عوارض بلندمدت و دستیابی به بهبودی کامل، نقش کلیدی ایفا می‌کند. برای کسب اطلاعات جامع، می‌توانید این مقاله را تا انتها بخوانید.

علائم شکستگی بینی

شناسایی یک شکستگی در بینی همیشه کار آسانی نیست، چرا که نشانه‌های آن می‌تواند از موارد بسیار خفیف تا علائم شدید و اورژانسی متغیر باشد. درک این علائم به شما کمک می‌کند تا شدت آسیب را بهتر بسنجید و به موقع برای دریافت کمک پزشکی اقدام کنید. نشانه‌های عمومی یک شکستگی استخوان بینی شامل درد، حساسیت شدید به لمس، ورم کردن ناحیه‌ی بینی و اطراف آن و کبودی می‌شود. این کبودی گاهی به زیر چشم‌ها نیز سرایت می‌کند و ظاهری شبیه به «چشم راکونی» به وجود می‌آورد که معمولا یک یا دو روز پس از آسیب خود را نشان می‌دهد.

خونریزی از بینی (اپیستاکسی) یکی دیگر از علائم متداول به شمار می‌رود. فرد آسیب‌دیده ممکن است در تنفس از راه بینی با مشکل مواجه شود یا احساس کند که یک یا هر دو مجرای تنفسی او مسدود شده‌اند. در برخی موارد، تغییر شکل واضح بینی به صورت کج‌شدگی یا فرورفتگی کاملا مشهود خواهد بود. یکی از نشانه‌های قطعی‌تر، احساس یا شنیدن صدایی شبیه به خرد شدن یا تق‌تق (کریپتاسیون) هنگام لمس بسیار آرام بینی است.

علائم شکستگی خفیف بینی

برخلاف تصور عمومی، شکستگی بینی همیشه با درد طاقت‌فرسا و تغییر شکل آشکار همراه نیست. در واقع، علائم شکستگی خفیف بینی ممکن است آنقدر جزئی باشند که به سادگی نادیده گرفته شوند. در این نوع شکستگی‌ها، استخوان معمولا تنها ترک برداشته و جابجایی قابل توجهی ندارد. در نتیجه، ممکن است ورم بسیار کمی وجود داشته باشد و ظاهر کلی بینی دست‌نخورده باقی بماند.

درد نیز ممکن است شدید نباشد و بیشتر به شکل حساسیت در زمان لمس بینی بروز کند. کبودی جزئی و گرفتگی خفیف بینی از دیگر علائم احتمالی هستند. نکته‌ی بسیار مهم این است که حتی اگر خونریزی یا کج‌شدگی واضحی وجود نداشته باشد، اما درد و ورم پس از چند روز برطرف نشود، باید احتمال شکستگی را جدی بگیرید و برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. بی‌توجهی به یک شکستگی خفیف می‌تواند به جوش خوردن نادرست استخوان و بروز مشکلات تنفسی یا ظاهری در آینده منجر شود.

علائم شکستگی بینی در اثر ضربه

زمانی که یک ضربه‌ی مستقیم و قوی به بینی اصابت می‌کند، نشانه‌ها معمولا آشکار و شدید هستند. این علائم گویای آسیب جدی به ساختار استخوانی و غضروفی بینی هستند. درد شدید و تورم گسترده که به سرعت پدیدار می‌شود، از نخستین نشانه‌ها به شمار می‌آیند. در چنین مواردی، تغییر شکل ظاهری بینی تقریبا همیشه اتفاق می‌افتد و ممکن است بینی کج، فرورفته یا پیچ‌خورده به نظر برسد.

خونریزی شدید و مداوم از بینی یکی دیگر از علائم شکستگی بینی در اثر ضربه است. کبودی نیز معمولا شدیدتر است و به سرعت در نواحی اطراف چشم پخش می‌شود. یکی از علائم جدی، انسداد کامل مجاری تنفسی است که نفس کشیدن از راه بینی را بسیار دشوار یا حتی غیرممکن می‌کند. در موارد بسیار شدید، اگر شکستگی به استخوان‌های قاعده‌ی جمجمه آسیب رسانده باشد، احتمال نشت مایع شفاف و آبکی (مایع مغزی-نخاعی) از بینی وجود دارد. این وضعیت یک مورد اورژانسی پزشکی است و نیاز به مراجعه‌ی فوری به بیمارستان دارد.

فرق ضرب دیدگی و شکستگی بینی

بعد از هر نوع آسیبی به بینی، این سوال مهم پیش می‌آید که آیا بینی شکسته یا فقط دچار کوفتگی و ضرب‌دیدگی شده است. هرچند هر دو حالت با درد و ورم همراه هستند، تفاوت‌های کلیدی برای تشخیص اولیه وجود دارد. اصلی‌ترین فرق ضرب دیدگی و شکستگی بینی در این است که هنگام شکستگی، استخوان یا غضروف بینی دچار ترک یا شکستگی کامل می‌شود، اما در ضرب‌دیدگی آسیب فقط به بافت‌های نرم مانند پوست، عضلات و عروق خونی محدود باقی می‌ماند.

برای تمایز بهتر این دو حالت، به چند نشانه‌ی کلیدی توجه کنید:

• تغییر شکل ظاهری: در ضرب‌دیدگی، بینی متورم می‌شود اما راستای کلی خود را حفظ می‌کند. در مقابل، در شکستگی بینی، اغلب کج‌شدگی، انحراف یا فرورفتگی در ظاهر بینی دیده می‌شود.
• صدا هنگام لمس: این نشانه به طور انحصاری در شکستگی رخ می‌دهد. ممکن است هنگام لمس آرام بینی، صدای خرد شدن یا تق‌تق (کریپتاسیون) به گوش برسد.
• مشکلات تنفسی: در ضرب‌دیدگی، تنفس معمولا طبیعی است یا گرفتگی خفیفی دارد. اما در شکستگی، تنفس از راه بینی اغلب دشوار است و ممکن است یک یا هر دو مجرای بینی مسدود شوند.
• کبودی: کبودی ناشی از ضرب‌دیدگی معمولا به خود بینی محدود می‌شود، در حالی که کبودی شکستگی گسترده‌تر است و به زیر چشم‌ها نیز کشیده می‌شود.
• خونریزی: اگر در ضرب‌دیدگی خونریزی رخ دهد، معمولا خفیف و کوتاه‌مدت است. اما در شکستگی، خونریزی می‌تواند شدید و طولانی‌تر باشد.

با وجود تمام این نکات، تشخیص نهایی و قطعی فقط توسط پزشک ممکن است. بنابراین، اگر به شکستگی بینی شک دارید، حتما برای ارزیابی دقیق مراجعه کنید.

عمل شکستگی بینی

روش درمان شکستگی بینی به شدت آسیب و همچنین زمان مراجعه‌ی بیمار به پزشک بستگی دارد. فرآیند تشخیص معمولا با یک معاینه‌ی فیزیکی دقیق شروع می‌شود. پزشک ظاهر بینی، راه‌های هوایی و تیغه‌ی بینی (سپتوم) را برای هرگونه آسیب احتمالی بررسی می‌کند. در بسیاری از موارد، معاینه‌ی بالینی برای تشخیص کافی است و نیازی به تصویربرداری نیست. با این حال، در آسیب‌های شدید یا زمانی که احتمال شکستگی‌های دیگر در صورت وجود دارد، ممکن است پزشک سی‌تی اسکن را تجویز کند.

یک نکته‌ی حیاتی در درمان، زمان‌بندی آن است. بهترین زمان برای درمان یک شکستگی بینی که استخوان‌های آن جابجا شده‌اند، در یک «بازه زمانی طلایی» بین 5 تا 14 روز پس از آسیب است. دلیل اهمیت این موضوع این است که پس از گذشت این مدت، استخوان‌ها در موقعیت نادرست خود شروع به جوش خوردن می‌کنند و درمان به مراتب پیچیده‌تر خواهد شد.

گزینه‌های درمانی به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:

جااندازی بسته (بدون جراحی)

اگر شکستگی ساده باشد و فرد در هفته‌ی اول یا دوم پس از آسیب مراجعه کند، پزشک می‌تواند استخوان‌های جابجا شده را به صورت دستی و بدون نیاز به برش جراحی، به جایگاه اصلی خود بازگرداند. این روش که «جااندازی» نام دارد، معمولا در مطب و تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. پس از آن، روی بینی یک آتل یا گچ مخصوص قرار می‌گیرد تا استخوان‌ها را در جای خود ثابت نگه دارد. این آتل معمولا برای حدود یک هفته روی بینی باقی می‌ماند.

جراحی باز (رینوپلاستی)

اگر بیش از دو هفته از زمان شکستگی گذشته باشد، استخوان‌ها فرآیند جوش خوردن را آغاز کرده‌اند و دیگر نمی‌توان آن‌ها را به سادگی جا انداخت. در این موارد، یا در شکستگی‌های بسیار شدید و چندتکه‌ای، نیاز به جراحی باز وجود دارد. در این عمل که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، جراح ممکن است مجبور شود استخوان‌ها را دوباره بشکند تا بتواند آن‌ها را در موقعیت صحیح قرار دهد. این روش همچنین برای اصلاح ناهنجاری‌های ناشی از شکستگی‌های قدیمی که به درستی درمان نشده‌اند، کاربرد دارد. این جراحی ترمیمی گاهی همزمان با عمل بینی با هدف زیبایی انجام می‌شود تا ظاهر کلی بینی نیز بهبود پیدا کند.

شکستگی بینی بدون خونریزی

یکی از باورهای رایج اما اشتباه این است که هر شکستگی در بینی لزوما با خونریزی همراه است. واقعیت این است که شکستگی بینی بدون خونریزی کاملا امکان‌پذیر است. بینی شبکه‌ی گسترده‌ای از عروق خونی دارد، اما گاهی ضربه‌ی وارد شده به اندازه‌ای است که استخوان را می‌شکند اما به این عروق آسیب جدی وارد نمی‌کند.

در چنین شرایطی، ممکن است فرد هیچ خونریزی قابل توجهی را مشاهده نکند، اما سایر علائم شکستگی مانند درد شدید هنگام لمس، تورم، کبودی و به خصوص تغییر شکل ظاهری بینی همچنان وجود داشته باشند. به همین دلیل، نباید نبود خونریزی را نشانه‌ی سالم بودن بینی بدانید. اگر پس از یک ضربه، بینی شما دردناک و متورم است یا ظاهر آن تغییر کرده، حتی بدون خونریزی، باید احتمال شکستگی را در نظر بگیرید و برای معاینه‌ی دقیق به پزشک مراجعه کنید.

شکستگی بینی کودک

آسیب به بینی در کودکان ملاحظات ویژه‌ای را می‌طلبد. استخوان‌های بینی کودکان در مقایسه با بزرگسالان نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر است و بافت نرم روی آن نیز ضخامت بیشتری دارد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود علائم شکستگی بینی کودک کمتر واضح باشد و گاهی شدت واقعی آسیب پنهان بماند.

خطر اصلی در شکستگی بینی کودک، تأثیر آن بر رشد آینده‌ی بینی و صورت است. اگر یک شکستگی به درستی تشخیص داده نشود و درمان نگردد، استخوان‌ها ممکن است به صورت کج جوش بخورند. از آنجایی که بینی کودک در حال رشد است، این کجی اولیه با گذشت زمان تشدید می‌شود و می‌تواند به یک بدشکلی دائمی و چشمگیر در بزرگسالی منجر شود.

علاوه بر این، آسیب به تیغه‌ی میانی بینی (سپتوم) در کودکان بسیار شایع است و اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات تنفسی مزمن، خروپف و عفونت‌های سینوسی در تمام طول زندگی فرد شود. به همین دلیل، هرگونه ضربه‌ی قابل توجه به بینی کودک، حتی اگر علائم شدیدی نداشته باشد، باید توسط پزشک متخصص اطفال یا گوش، حلق و بینی ارزیابی شود تا از بروز عوارض بلندمدت جلوگیری شود.

آیا شکستگی بینی خطرناک است؟

در اکثر موارد، شکستگی بینی یک آسیب جدی اما قابل کنترل است و خطر جانی برای فرد ایجاد نمی‌کند. با این حال، در برخی شرایط خاص، این آسیب می‌تواند با عوارض خطرناکی همراه باشد که به مداخله‌ی فوری پزشکی نیاز دارند. بنابراین، پاسخ به این سوال که آیا شکستگی بینی خطرناک است، به علائم همراه آن بستگی دارد.

دو عارضه‌ی اورژانسی که باید آن‌ها را بسیار جدی گرفت عبارتند از:

• هماتوم تیغه بینی (Septal Hematoma): گاهی پس از شکستگی، خون در فضای بین غضروف تیغه بینی و پوشش آن جمع می‌شود. این وضعیت که هماتوم سپتوم نام دارد، به تورم شدید و دردناک داخل بینی و انسداد کامل راه هوایی منجر می‌شود. اگر این تجمع خون به سرعت تخلیه نشود، می‌تواند غضروف را از بین ببرد و باعث فرورفتگی پل بینی (دفورمیتی بینی زینی شکل) شود.
• نشت مایع مغزی-نخاعی (CSF Leak): در ضربات بسیار شدید، شکستگی ممکن است تا استخوان‌های کف جمجمه نیز امتداد یابد. این آسیب می‌تواند پرده‌های مغز را پاره کند و باعث نشت مایع شفاف و آبکی مغزی-نخاعی از بینی شود. این یک وضعیت بسیار خطرناک است، زیرا راه را برای ورود باکتری‌ها به مغز و بروز عفونت مرگبار مننژیت باز می‌کند.

علاوه بر این موارد اورژانسی، درمان نشدن صحیح شکستگی بینی می‌تواند عوارض بلندمدت زیر را به دنبال داشته باشد:

• تغییر شکل دائمی بینی (کج شدن یا فرورفتگی)
• انحراف تیغه بینی و مشکلات تنفسی مزمن
• سینوزیت مزمن به دلیل اختلال در تخلیه‌ی سینوس‌ها
• کاهش یا از دست دادن کامل حس بویایی

برای شکستگی بینی چه بخوریم؟

تغذیه‌ی مناسب نقش بسیار مهمی در سرعت بخشیدن به روند بهبودی و کاهش عوارض پس از شکستگی بینی دارد. رژیم غذایی شما می‌تواند به طور مستقیم بر کاهش التهاب، ترمیم بافت‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد. در ادامه به چند توصیه‌ی کلیدی در مورد اینکه برای شکستگی بینی چه بخوریم، اشاره می‌شود:

• غذاهای نرم: در روزهای اول پس از آسیب یا جراحی، جویدن غذاهای سفت می‌تواند استخوان‌های بینی را حرکت دهد و درد را افزایش دهد. بنابراین، مصرف غذاهایی مانند سوپ، پوره، ماست، تخم‌مرغ و اسموتی‌ها توصیه می‌شود.
• پروتئین کافی: پروتئین‌ها برای بازسازی بافت‌های بدن ضروری هستند. مصرف منابع غنی از پروتئین مانند مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات و لبنیات به ترمیم استخوان و بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند.
• مواد غذایی ضدالتهاب: برخی خوراکی‌ها به طور طبیعی به کاهش ورم و التهاب کمک می‌کنند. ماهی‌های چرب (مانند سالمون)، آووکادو، روغن زیتون، سبزیجات برگ‌دار (مانند اسفناج) و آناناس (به دلیل داشتن آنزیم بروملین) گزینه‌های بسیار خوبی هستند.
• غذاهای سرشار از فیبر: داروهای مسکن گاهی باعث یبوست می‌شوند. زور زدن ناشی از آن می‌تواند فشار داخل سر را بالا ببرد و برای بینی آسیب‌دیده مضر باشد. مصرف غذاهای فیبردار مانند جو دوسر، سبزیجات پخته و میوه‌های نرم به عملکرد منظم دستگاه گوارش کمک می‌کند.
• پرهیز از برخی مواد: از مصرف غذاهای بسیار شور (که ورم را افزایش می‌دهند)، غذاهای سفت و ترد، و خوراکی‌های تند (که بینی را تحریک می‌کنند) خودداری کنید.

شکستگی بینی بعد از چند روز خوب میشود؟

فرآیند بهبودی شکستگی بینی یک روند مرحله‌ای است و آگاهی از اینکه شکستگی بینی بعد از چند روز خوب میشود به شما کمک می‌کند تا انتظارات واقع‌بینانه‌ای داشته باشید. این روند را می‌توان به سه فاز اصلی تقسیم کرد:

فاز اولیه (هفته 1 تا 2)

در این دوره، شدیدترین علائم مانند درد، تورم و کبودی به تدریج کاهش پیدا می‌کنند. اگر جااندازی بسته انجام شده باشد، آتل یا گچ بینی معمولا پس از حدود یک هفته برداشته می‌شود. در پایان این دوره، فرد معمولا می‌تواند به فعالیت‌های عادی بازگردد، اما بینی همچنان حساس و آسیب‌پذیر است.

فاز جوش خوردن استخوان (هفته 3 تا 8)

در این مرحله، استخوان‌های شکسته به یکدیگر جوش می‌خورند و ساختار بینی ثبات پیدا می‌کند. به طور کلی، حدود 6 تا 8 هفته زمان لازم است تا استخوان به طور کامل بهبود یابد. در تمام این مدت، محافظت از بینی در برابر هرگونه ضربه، فشار یا فعالیت‌های پرخطر (مانند ورزش‌های تماسی) اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

فاز نهایی (3 تا 6 ماه و بیشتر)

اگرچه استخوان پس از حدود دو ماه جوش می‌خورد، اما تورم بافت‌های نرم ممکن است برای چندین ماه باقی بماند. در این دوره، شکل نهایی بینی به تدریج مشخص می‌شود و ممکن است تا 6 ماه یا حتی یک سال طول بکشد تا تمام ورم‌های جزئی از بین برود و بینی به حالت کاملا طبیعی خود بازگردد. صبر و حوصله در این مرحله و رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک، کلید دستیابی به بهترین نتیجه است.

جمع‌بندی

در نهایت، شکستگی بینی، هرچند شایع، آسیبی است که باید به آن توجه ویژه‌ای نشان داد. شناسایی علائمی مانند درد، تورم، تغییر شکل ظاهری و مشکلات تنفسی، اولین قدم برای مدیریت صحیح این وضعیت به شمار می‌رود. مهم‌ترین نکته، مراجعه به پزشک در سریع‌ترین زمان ممکن است، زیرا درمان بهینه، به ویژه جااندازی بدون جراحی، تنها در بازه‌ی زمانی کوتاهی پس از آسیب امکان‌پذیر است. بهبودی کامل یک فرآیند تدریجی است که نیازمند صبر و رعایت دقیق مراقبت‌های لازم، از جمله رژیم غذایی مناسب و محافظت از بینی در برابر ضربه، خواهد بود. نادیده گرفتن این آسیب می‌تواند به عوارض دائمی ظاهری و تنفسی منجر شود.

منابع: Mayoclinic – Clevelandclinic