ریزش مو برای خیلی‌ها تجربه‌ای تلخ است، اما وقتی به طور ناگهانی تکه‌هایی دایره‌ای و خالی روی سر یا حتی ابرو و ریش ظاهر می‌شود، ماجرا رنگ و بوی دیگری پیدا می‌کند. این وضعیت که به آن ریزش مو سکه‌ای یا آلوپسی آرهآتا می‌گویند، نه تنها ظاهر فرد را تغییر می‌دهد، بلکه می‌تواند تاثیر عمیقی بر اعتماد به نفس و سلامت روانی بگذارد. برخلاف انواع معمولی‌تر ریزش همچون ریزش موی استرسی، ریزش ناشی از کمبود مواد مغذی یا ریزش به دلیل تغییرات هورمونی، آلوپسی آرهآتا یک بیماری خودایمنی محسوب می‌شود؛ یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه فولیکول‌های مو را هدف قرار می‌دهد. نکته جالب اینجاست که ریزش مو سکه‌ای می‌تواند در هر سنی بروز کند و شدت آن از چند لکه کوچک تا ریزش کامل موها متغیر است. شناخت علل، روشهای درمان و چشم‌انداز این بیماری به افراد کمک می‌کند با آگاهی بیشتری مسیر مدیریت بر این اختلال رایج و فرایندهای مراقبت از مو را طی کنند.
ریزش مو سکه‌ای (آلوپسی آرهآتا) چیست؟
ریزش مو سکه‌ای یک بیماری خودایمنی به حساب می‌آید که باعث ریزش مو به صورت لکه‌ای در نواحی مختلف بدن می‌شود. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به فولیکول‌های مو حمله می‌کند، که منجر به ریزش مو در نواحی خاصی از پوست می‌شود. این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد و در برخی افراد ممکن است با ریزش مژه‌ها، ابروها یا موهای بدن نیز همراه باشد. در ادامه این مطلب درباره تمامی جوانب این اختلال نادر صحبت می‌کنیم.
«آلوپسی آرهآتا یک بیماری ایمنی‌مدار است که منجر به آلوپسی غیرزخم‌دهنده در پوست سر و سایر نواحی مودار بدن می‌شود.»
“Alopecia areata is an immune-mediated condition leading to non-scarring alopecia of the scalp and other hair-bearing areas of the body.”
به نقل از PMC
علل و عوامل خطر
ریزش مو سکه ای، به عنوان یک بیماری خودایمنی شناخته می‌شود؛ به این معنا که سیستم ایمنی بدن به اشتباه فولیکول‌های مو را دشمن خود تلقی می‌کند و آن‌ها را هدف حمله قرار می‌دهد. در نتیجه، موها به طور ناگهانی در نواحی مشخصی از پوست سر یا بدن می‌ریزند و لکه‌های سکه‌ای شکل ایجاد می‌شود. هنوز دلیل دقیق این که چرا سیستم ایمنی به فولیکول مو حمله می‌کند، به طور کامل شناخته نشده است؛ اما تحقیقات پزشکی برخی عوامل موثر و محرک‌ها را مشخص کرده‌اند.
ژنتیک
یکی از عوامل مهم، زمینه ژنتیکی به شمار می‌رود. افرادی که در خانواده آن‌ها سابقه ریزش مو سکه‌ای یا دیگر بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع ۱، تیروئیدیت هاشیموتو یا پسوریازیس وجود دارد، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. مطالعات نشان می‌دهند که وجود چند ژن خاص می‌تواند حساسیت بدن به حمله خودایمنی به فولیکول‌های مو را افزایش دهد.
«شواهد کنونی نشان می‌دهند که علت این بیماری خودایمنی است، با سهم قابل‌توجه ژنتیکی که به‌علاوه تحت تأثیر عوامل محیطی ناشناخته قرار می‌گیرد.»
«Current evidence suggests that the cause of the condition is autoimmune, with a significant genetic contribution, further influenced by unknown environmental factors.»
استرس‌ها و اختلال‌های روانی
از طرفی دیگر، استرس روانی و عاطفی نیز یکی از محرک‌های شناخته‌شده در شروع یا تشدید بیماری محسوب می‌شود. اگر چه استرس به تنهایی علت ریزش مو سکه‌ای نیست، این فاکتور می‌تواند سیستم ایمنی را تحریک کرده و باعث شروع ناگهانی ریزش مو شود. در بعضی افراد، رویدادهای شدید زندگی مانند از دست دادن یک عزیز، تغییرات شغلی یا فشارهای طولانی‌مدت میتوانند نقش محرک داشته باشند.
عفونت‌ها و عوامل محیطی
عوامل محیطی نیز ممکن است تاثیرگذار باشند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، اختلالات هورمونی و حتی مواجهه با مواد شیمیایی خاص می‌تواند واکنش سیستم ایمنی را تحریک کند و روند ریزش مو را فعال سازد. در نهایت، ترکیبی از ژنتیک، استرس و عوامل محیطی است که احتمال ابتلا به ریزش مو سکه‌ای را افزایش می‌دهد. ریزش مو سکه ای می‌تواند در هر سنی رخ دهد، هرچند در افراد زیر ۳۰ سال شایع‌تر است.
Alopecia areata can occur at any age, although it’s more common in people aged 15-29.
آلوپسی آرهآتا می‌تواند در هر سنی رخ دهد، هرچند در افراد ۱۵ تا ۲۹ سال شایع‌تر است.
به نقل از Ukhairconsultants
علائم و الگوهای ریزش
در میان انواع ریزش مو، ریزش مو سکه ای معمولا با ریزش ناگهانی و دایره‌ای در نواحی مختلف بدن همراه است. این ریزش ممکن است در نواحی مختلفی مانند پوست سر، ابروها، مژه‌ها و حتی بدن مشاهده شود. در برخی موارد، ناخن‌ها نیز ممکن است تغییراتی مانند فرورفتگی یا خطوط افقی نشان دهند. در موارد شدیدتر، ممکن است ریزش مو به صورت گسترده‌تر و در نواحی بیشتری از بدن به صورت چرخه‌ای اتفاق بیفتد. به طور کلی معمولا این عارضه در پوست موی سر رخ می‌دهد و مشاهده سایر علائم بسیار نادر هستند.
تشخیص و معاینات پزشکی
تشخیص ریزش مو سکه‌ای اغلب با یک معاینه بالینی دقیق توسط متخصص پوست آغاز می‌شود. پزشک ابتدا به دقت نواحی ریزش مو را بررسی و الگوی ریزش را شناسایی می‌کند. این مرحله بسیار اهمیت دارد؛ چرا که الگوهای متفاوت ریزش مو میتوانند به پزشک کمک کنند تا نوع آلوپسی و شدت آن را تشخیص دهد. علاوه بر این، پزشک سابقه پزشکی بیمار، شروع ریزش مو، مدت زمان و سرعت پیشرفت آن و به خصوص سابقه خانوادگی بیماری‌های خودایمنی را نیز ارزیابی می‌کند. این اطلاعات کلیدی میتوانند سرنخ‌های مهمی را درباره علت ریزش مو ارائه دهند.
در برخی موارد، برای تایید تشخیص و رد کردن دیگر علل ریزش مو، پزشک ممکن است آزمایش‌ها و بررسی‌های بیشتری را توصیه کند:
- بیوپسی پوست سر: نمونه‌ای از پوست سر در ناحیه ریزش مو برداشته می‌شود تا زیر میکروسکوپ بررسی شود. این بررسی کمک می‌کند تا ساختار فولیکول‌ها، وجود التهاب یا آسیب‌های خاص شناسایی شده و تشخیص دقیق‌تر شود.
- آزمایش‌های خون: این آزمایش‌ها میتوانند وضعیت تیروئید، سطح ویتامین‌ها و مواد معدنی (مانند آهن و ویتامین D) و نشانگرهای بیماری‌های خودایمنی دیگر را بررسی کنند. بررسی این موارد به پزشک کمک می‌کند تا دلایل سیستمیک احتمالی ریزش مو را شناسایی کند و درمان هدفمندتری را ارائه دهد.
- معاینه ناخن‌ها: تغییرات خاصی در ناخن‌ها مانند فرورفتگی‌ها، خطوط افقی یا ناصافی‌ها می‌تواند نشانه همراهی آلوپسی آرهآتا با اختلالات خودایمنی باشد. در برخی بیماران، این علائم ظریف ناخنی می‌تواند اطلاعات تکمیلی را برای تشخیص و پیش‌بینی روند بیماری فراهم کند.
با ترکیب این معاینات و بررسی‌ها، پزشک قادر است نه تنها تشخیص دقیق ریزش مو سکه ای را بدهد، بلکه شدت و نوع بیماری را نیز مشخص کرده و برنامه درمانی مناسب و شخصی‌سازی شده‌ای را برای هر بیمار طراحی کند.
درمانهای پزشکی و موضعی ریزش مو سکه‌ای
درمان ریزش مو سکه ای به شدت بیماری، سن بیمار و میزان ریزش مو بستگی دارد. در موارد خفیف، درمانهای موضعی میتوانند موثر باشند، در حالی که در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به درمانهای سیستمیک یا ترکیبی باشد. در ادامه، به بررسی درمانهای رایج این بیماری می‌پردازیم.
تزریق کورتون موضعی
تزریق کورتیکواستروئیدها به نواحی بدون مو یکی از درمانهای رایج برای ریزش مو سکه ای شناخته می‌شود. این درمان به ویژه در بزرگسالان با ریزش مو به صورت لکه‌ای موثر است. در این روش، دارو با استفاده از سوزن‌های ریز به نواحی بدون مو تزریق می‌شود. برخی افراد ممکن است این تزریقات را دردناک احساس کنند، در حالی که دیگران تنها کمی ناراحتی را تجربه می‌کنند. در صورت موفقیت‌آمیز بودن تزریقات، ممکن است رشد مجدد موها در عرض شش تا هشت هفته مشاهده شود. این درمان می‌تواند هر چهار تا شش هفته تکرار شود تا زمانی که موها دوباره رشد کنند.
ماینوکسیدیل و درمانهای جدید
ماینوکسیدیل یک داروی موضعی است که برای درمان ریزش مو به خصوص در موارد آلوپسی آرهآتا با ریزش مو به صورت لکه‌ای استفاده می‌شود. این دارو به صورت محلول یا فوم در دسترس بوده و می‌تواند به تحریک رشد مو کمک کند. ماینوکسیدیل معمولا دو بار در روز به نواحی بدون مو مالیده می‌شود. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا نتایج قابل‌مشاهده‌ای مشاهده شود. البته در صورت قطع استفاده از این دارو، ممکن است ریزش مو دوباره آغاز شود.
در سال‌های اخیر، درمانهای جدیدی برای آلوپسی آرهآتا معرفی شده‌اند که برخی از آن‌ها در مراحل آزمایشی هستند. یکی از این درمان‌ها، استفاده از مهارکننده‌های Janus kinase (JAK) مانند tofacitinib است که نشان داده شده می‌تواند در تحریک رشد مو موثر باشد. این داروها معمولا برای بیماران با آلوپسی آرهآتا شدید یا مقاوم به درمانهای دیگر تجویز می‌شوند. با این حال، استفاده از این داروها نیازمند نظارت دقیق پزشکی است.
ترکیب درمانهای مختلف ممکن است در برخی بیماران موثر باشد؛ به عنوان مثال، ترکیب ماینوکسیدیل با درمانهای کورتیکواستروئیدی می‌تواند به بهبود نتایج درمانی کمک کند. با این حال، انتخاب درمان مناسب باید توسط پزشک متخصص بر اساس شرایط خاص هر بیمار انجام شود. در مجموع، بیماران مبتلا به آلوپسی آرهآتا باید تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرند تا بهترین روش درمانی برای آن‌ها انتخاب شود و از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود.
آیا روشهای خانگی و مکملها تاثیری بر درمان دارند؟
متاسفانه، هیچ شواهد علمی قوی نشان نمی‌دهد که روشهای خانگی یا مصرف مکملها بتواند به طور قابل توجهی ریزش مو سکه‌ای را درمان کند. بسیاری از منابع معتبر پزشکی تاکید می‌کنند که درمان این بیماری نیازمند مداخله تخصصی و داروهای تاییدشده توسط پزشک است. مصرف ویتامین‌ها یا ماساژ پوست سر ممکن است به سلامت عمومی مو کمک کند، اما به تنهایی قادر به توقف یا بازگرداندن ریزش مو ناشی از ریزش مو سکه ای نیست.
حقیقت این است که صرفا تکیه بر روشهای خانگی یا مکملها می‌تواند باعث تاخیر در دریافت درمانهای موثر شود و در برخی موارد، اضطراب یا نگرانی بیمار را افزایش دهد. بهترین راهکار این است که بیماران تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرند و از درمانهای موضعی، تزریقات یا داروهای سیستمیک استفاده کنند. توجه به سبک زندگی سالم، تغذیه متعادل و مدیریت استرس می‌تواند به بهبود سلامت مو کمک کند، اما به عنوان جایگزینی برای درمان پزشکی عمل نمی‌کند.
اقدامات لازم برای پیشگیری از ریزش مو سکه‌ای و وضعیت بلندمدت
متاسفانه همان‌طور که در این مقاله اشاره کرده‌ایم، آلوپسی آرهآتا یا ریزش مو سکه‌ای یک بیماری خودایمنی است که درمان قطعی ندارد. با این حال، اقدامات پیشگیرانه و مدیریت مناسب می‌تواند به کنترل و کاهش شدت بیماری کمک کند. مدیریت استرس و حفظ سبک زندگی سالم می‌تواند به کاهش احتمال بروز یا تشدید بیماری کمک کند.
«به‌عنوان یک بیماری خودایمنی با علل نامشخص، هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از آلوپسی آرهآتا وجود ندارد.»
“As an autoimmune disease with unclear causes, there are no known ways to prevent alopecia areata.”
به نقل از Pfizer
این شانس وجود دارد که ریزش مو سکه‌ای به صورت خود به خود بهبود پیدا کند، اما در بسیاری از موارد، ریزش مو ادامه‌دار خواهد بود یا به صورت چرخه‌ای برمی‌گردد. همچنین در موارد شدیدتر مانند آلوپسی آرهآتا توتالیس یا یونیورسالیس، احتمال بازگشت موها کمتر است. در این موارد، درمانهای دارویی مانند مهارکننده‌های JAK (مانند ریتلسی‌تینیب و باری‌سیتینیب) می‌تواند موثر باشد، اما باید تحت نظر پزشک متخصص مصرف شوند. به طور حتم، مشاوره با پزشک متخصص برای انتخاب بهترین روش درمانی ضروری محسوب می‌شود و هر گونه اقدامی مبنی بر خوددرمانی می‌تواند روند بهبودی را به تاخیر بیندازد.
منبع: Clevelandclinic, BAD , NIH
