خارش بدن، آن حس ناخوشایند و گاهی کلافه‌کننده که تمرکز را از ما می‌گیرد و آرامش را مختل می‌کند، تجربه‌ای آشنا برای بسیاری از ماست. این حس که در دنیای پزشکی با نام «پروریتوس» (Pruritus) شناخته می‌شود، میتواند از یک تحریک پوستی گذرا تا نشانه‌ای از یک وضعیت پیچیده‌تر در بدن متغیر باشد. بنابراین، یافتن پاسخی جامع برای پرسش کلیدی «برای خارش بدن چه بخوریم؟» نه تنها به تسکین این حس آزاردهنده کمک می‌کند، بلکه گامی مهم در جهت حفظ سلامت کلی بدن به شمار می‌رود. این مطلب راهنمای کاملی است تا با دلایل خارش، درمان‌های خانگی موثر و داروهای کارآمد آشنا شوید.
علت خارش بدن چیست؟
پوست به عنوان وسیع‌ترین عضو بدن، همواره در حال تعامل با محیط اطراف و شرایط درونی بدن ماست و خارش یکی از شایع‌ترین واکنشهای آن محسوب می‌شود. درک اینکه خارش بدن از چیست، کلید انتخاب بهترین روش درمانی است. دلایل این عارضه طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند که از خشکی ساده پوست تا بیماری‌های سیستمیک را در بر می‌گیرند.
خشکی پوست: شایع‌ترین مقصر
شایع‌ترین دلیل خارش، به ویژه زمانی که با ضایعه پوستی خاصی همراه نیست، خشکی پوست یا «زروسیس» (Xerosis) است. پوست ما به طور طبیعی لایه‌ای محافظ از چربی و رطوبت دارد. عواملی مانند هوای سرد و خشک، استفاده از وسایل گرمایشی، حمام کردن با آب داغ و استفاده از صابون‌های قوی، این سد دفاعی را ضعیف میکنند و بخشی از دلایل خشکی پوست به شمار می‌رونذ. در نتیجه، پوست رطوبت خود را از دست می‌دهد، حساس و تحریک‌پذیر می‌شود و این وضعیت به شکل خارش بروز می‌کند.
بیماری‌های پوستی و چرخه‌ی معیوب خارش
بسیاری از بیماری‌های پوستی التهابی، خارش را به عنوان یکی از علائم اصلی خود دارند. در این شرایط، سیستم ایمنی بدن واکنشی را آغاز می‌کند که به قرمزی، التهاب و خارش شدید منجر می‌شود. مهم‌ترین این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- اگزما (درماتیت آتوپیک): یک بیماری مزمن پوستی که با خشکی، قرمزی، پوسته‌پوسته شدن و خارش شدید همراه است.
- پسوریازیس: یک بیماری خودایمنی که در آن سرعت تکثیر سلول‌های پوستی افزایش می‌یابد و لکه‌های ضخیم و قرمز همراه با خارش ایجاد می‌کند.
- کهیر: برجستگی‌های قرمز و خارش‌دار روی پوست که معمولا به دنبال یک واکنش آلرژیک ظاهر می‌شوند.
در این بیماری‌ها، یک چرخه معیوب شکل می‌گیرد: خارش فرد را وادار به خاراندن می‌کند و خاراندن، سد دفاعی پوست را بیشتر تخریب کرده و التهاب را تشدید می‌کند که نتیجه‌ی آن، خارش بیشتر است.
واکنشهای آلرژیک و عوامل خارجی
گاهی اوقات، خارش بدن پاسخی مستقیم از سوی سیستم ایمنی به یک عامل بیرونی است. در این حالت، بدن ماده‌ای به نام هیستامین آزاد می‌کند که علائم آلرژی مانند خارش و قرمزی را به وجود می‌آورد. این عوامل خارجی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- درماتیت تماسی: واکنش پوست به تماس با مواد حساسیت‌زا مانند نیکل، لاتکس یا مواد شیمیایی موجود در برخی لوازم آرایشی.
- گزش حشرات: نیش پشه، کک یا سایر حشرات میتواند باعث خارش موضعی و شدید شود.
- واکنشهای دارویی: مصرف برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا مسکن‌ها میتواند به عنوان یک عارضه‌ی جانبی، باعث ایجاد خارش در بدن شود.
خارش به عنوان زنگ خطر بیماری‌های داخلی
خارش مداوم و گسترده، به خصوص اگر دلیل مشخصی روی پوست نداشته باشد، میتواند هشداری از سوی بدن مبنی بر وجود یک بیماری داخلی باشد. در چنین مواردی، خارش فقط یک علامت است و ریشه‌ی مشکل در جای دیگری قرار دارد. به همین دلیل، اگر خارش شما برای مدتی طولانی ادامه داشت، مراجعه به متخصص پوست در تهران و سایر شهرهای ایران برای تشخیص دقیق ضروری است. برخی از بیماری‌های داخلی که می‌توانند باعث خارش شوند عبارت‌اند از:
- بیماری‌های کبدی: اختلال در عملکرد کبد باعث تجمع نمک‌های صفراوی زیر پوست و ایجاد خارش شدید می‌شود.
- نارسایی کلیه: در بیماران کلیوی، تجمع مواد زائد در خون میتواند خارش مزمن ایجاد کند.
- مشکلات تیروئید: کم‌کاری یا پرکاری تیروئید میتواند متابولیسم پوست را تغییر داده و باعث خشکی و خارش شود.
- کم‌خونی فقر آهن: کمبود آهن در بدن گاهی با علامت خارش پوست همراه است.
- برخی سرطان‌ها: در موارد نادر، بیماری‌هایی مانند لنفوم ممکن است با خارش خود را نشان دهند.
وقتی ذهن، جسم را می‌خاراند
ارتباط میان سلامت روان و جسم بسیار قدرتمند است. شرایط روانی مانند استرس، اضطراب و افسردگی می‌توانند با تحریک سیستم عصبی، حس خارش را ایجاد یا تشدید کنند. این نوع خارش که به آن خارش «روان‌زاد» می‌گویند، دلیل فیزیکی مشخصی ندارد و درمان آن نیازمند مدیریت استرس و مشکلات روانی است.
برای خارش بدن چه بخوریم؟ درمان‌های خانگی
مدیریت خارش بدن نیازمند یک رویکرد دوگانه است: تقویت بدن از درون و تسکین پوست از بیرون. تغییر در رژیم غذایی به کاهش التهاب در بدن کمک می‌کند، در حالی که درمان‌های موضعی، آرامش فوری برای پوست فراهم می‌آورند. در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم که برای خارش بدن چه بخوریم درمان خانگی چیست.
چه بخوریم تا خارش بدن کم شود؟
یکی از موثرترین راه‌ها برای کنترل خارش از درون، پیروی از یک رژیم غذایی ضدالتهابی است. برخی مواد غذایی به طور طبیعی می‌توانند التهاب را در بدن کاهش دهند و به سلامت پوست کمک کنند. گنجاندن این خوراکی‌ها در بهترین رژیم غذایی شما میتواند تفاوت قابل توجهی ایجاد کند.
- ماهیهای چرب: ماهی‌هایی مانند سالمون و ساردین سرشار از اسیدهای چرب امگا-3 هستند. این چربی‌های سالم، خواص ضدالتهابی قدرتمندی دارند و به کاهش خشکی و خارش پوست کمک میکنند.
- غذاهای غنی از ویتامین C: میوه‌هایی مانند پرتقال، توتفرنگی و سبزیجاتی مانند فلفل دلمه‌ای، منابع عالی ویتامین C به شمار می‌روند. این ویتامین یک آنتی‌اکسیدان قوی است که به تولید کلاژن و محافظت از پوست کمک می‌کند.
- خوراکیهای حاوی کوئرستین: سیب، پیاز و کلم بروکلی حاوی فلاونوئیدی به نام کوئرستین هستند. این ماده مانند یک آنتیهیستامین طبیعی عمل کرده و به کاهش واکنشهای آلرژیک کمک می‌کند.
- زردچوبه: این ادویه‌ی محبوب حاوی ترکیبی به نام کورکومین است که خواص ضدالتهابی بسیار قوی دارد.
- غذاهای پروبیوتیک: سلامت روده ارتباط مستقیمی با سلامت پوست دارد. مصرف ماست طبیعی و کفیر که سرشار از پروبیوتیکها هستند، به تعادل باکتری‌های مفید روده و کاهش التهاب در بدن کمک می‌کند.
تسکین فوری با راهکارهای موضعی
علاوه بر رژیم غذایی، استفاده از برخی مواد طبیعی به صورت موضعی میتواند به سرعت خارش را تسکین دهد:
- کمپرس سرد: قرار دادن یک پارچه تمیز و خنک یا کیسه یخ روی ناحیه‌ی خارش‌دار به مدت 15 تا 20 دقیقه، اعصاب آن ناحیه را بی‌حس کرده و التهاب را کاهش می‌دهد.
- حمام بلغور جو دوسر: بلغور جو دوسر کلوئیدی (پودر بسیار نرم) خواص ضدالتهابی و مرطوب‌کنندگی دارد. یک فنجان از آن را به آب ولرم وان اضافه کنید و به مدت 15 دقیقه در آن بمانید.
- ژل آلوئه‌ورا: آلوئه‌ورا به دلیل خواص خنک‌کنندگی و ضدالتهابی خود شهرت دارد. استفاده از ژل خالص آن مستقیما روی پوست به کاهش قرمزی و خارش کمک می‌کند.
- سرکه سیب: این ماده خواص ضدمیکروبی دارد. همیشه آن را با آب رقیق کنید (مثلا دو فنجان در یک وان پر از آب) تا از تحریک پوست جلوگیری شود.
نمک برای خارش بدن
استفاده از نمک برای خارش بدن یکی از روش‌های درمانی قدیمی و موثر است، اما نوع نمک اهمیت زیادی دارد. به جای نمک معمولی، از نمک‌های معدنی مانند نمک اپسوم (سولفات منیزیم) یا نمک دریای مرده استفاده کنید که سرشار از مواد معدنی ضدالتهاب هستند.
یک تا دو فنجان نمک اپسوم را در یک وان پر از آب ولرم حل کنید و 15 تا 20 دقیقه در آن قرار بگیرید. منیزیم موجود در این نمک به آرام شدن پوست و کاهش التهاب کمک می‌کند. نکته‌ی بسیار مهم این است که پس از حمام نمک، بدن خود را با آب تمیز بشویید و بلافاصله از یک کرم مرطوب‌کننده استفاده کنید تا از خشکی پوست جلوگیری شود.
غذاهایی که آتش خارش را شعله‌ورتر میکنند
همان‌طور که برخی غذاها به بهبود خارش کمک میکنند، برخی دیگر می‌توانند آن را تشدید کنند. شناسایی و پرهیز از این مواد غذایی، بخش مهمی از مدیریت خارش است.
- غذاهای با هیستامین بالا: برخی غذاها مانند پنیرهای کهنه، گوجه‌فرنگی، اسفناج و غذاهای تخمیری به طور طبیعی حاوی هیستامین هستند یا باعث آزاد شدن آن در بدن می‌شوند.
- آلرژن‌های رایج: شیر گاو، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، سویا، گندم و غذاهای دریایی از شایع‌ترین عوامل ایجاد حساسیت غذایی هستند.
- غذاهای فرآوری‌شده: مواد نگهدارنده و افزودنی‌های موجود در فست‌فودها و غذاهای فرآوری‌شده می‌توانند در افراد حساس باعث تحریک پوست و خارش شوند.
برای خارش بدن چه قرصی مصرف کنیم؟
وقتی درمان‌های خانگی برای کنترل خارش کافی نیستند، ممکن است به سراغ داروها برویم. انتخاب بهترین دارو برای خارش بدن به علت و شدت آن بستگی دارد و باید حتما با مشورت پزشک انجام شود.
آنتی‌هیستامین‌ها: خط مقدم مبارزه با خارش
هیستامین ماده شیمیایی اصلی در واکنشهای آلرژیک و خارش است. آنتی‌هیستامین‌ها با مسدود کردن اثر هیستامین، به سرعت خارش، قرمزی و کهیر را کاهش می‌دهند. حال این سوال پیش می‌آید که برای خارش بدن چه قرصی بخوریم؟
- آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم (غیرخواب‌آور): داروهایی مانند سیتریزین، لوراتادین و فکسوفنادین برای مصرف در طول روز ایده‌آل هستند، زیرا معمولا باعث خواب‌آلودگی نمی‌شوند.
- آنتی‌هیستامین‌های نسل اول (خوابآور): داروهایی مانند دیفن‌هیدرامین و هیدروکسی‌زین اثر خواب‌آوری دارند. این ویژگی آن‌ها را به گزینه‌ای مناسب برای خارشهای شبانه تبدیل می‌کند، زیرا هم خارش را کنترل میکنند و هم به خواب راحت‌تر کمک میکنند.
قرص هیدروکسی زین برای خارش بدن
قرص هیدروکسی زین برای خارش بدن یکی از قویترین آنتی‌هیستامین‌های موجود به شمار می‌رود. این دارو به دلیل خاصیت ضدخارش قوی و اثر آرامبخشی که دارد، اغلب برای موارد شدید خارش ناشی از کهیر، اگزما یا خارشهای مرتبط با اضطراب تجویز می‌شود. هیدروکسی‌زین معمولا 15 تا 30 دقیقه پس از مصرف اثر می‌کند. دوز مصرفی آن بسته به شرایط بیمار توسط پزشک تعیین می‌شود. مهم‌ترین عارضه‌ی جانبی این دارو خواب‌آلودگی شدید است، بنابراین هنگام مصرف آن باید از رانندگی یا انجام کارهایی که به هوشیاری کامل نیاز دارند، خودداری کرد.
فراتر از آنتی‌هیستامین‌ها: سایر گزینه‌های دارویی
اگر آنتی‌هیستامین‌ها به تنهایی موثر نباشند، پزشک ممکن است گزینه‌های درمانی دیگری را در نظر بگیرد:
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: این داروها به شکل کرم یا پماد (مانند هیدروکورتیزون) مستقیما روی پوست استفاده می‌شوند و التهاب را با قدرت کاهش می‌دهند.
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی: در موارد بسیار شدید، پزشک ممکن است قرص‌هایی مانند پردنیزون را برای یک دوره‌ی کوتاه تجویز کند تا التهاب را به سرعت در کل بدن کنترل کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه بسیاری از موارد خارش با روش‌های خانگی قابل کنترل هستند، اما برخی علائم هشداری وجود دارند که نشان می‌دهند زمان مراجعه به پزشک فرا رسیده است.
علائم هشداردهنده‌ای که نباید نادیده گرفت
در صورت مشاهده‌ی هر یک از موارد زیر، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- خارش بیش از دو هفته ادامه دارد و بهبود نمی‌یابد.
- خارش آنقدر شدید است که خواب یا فعالیت‌های روزانه شما را مختل کرده است.
- خارش به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخص شروع شده است.
- تمام بدن شما درگیر خارش شده است.
- خارش با علائم دیگری مانند تب، خستگی شدید یا کاهش وزن بیدلیل همراه است.
- پوست در اثر خاراندن زیاد دچار زخم یا عفونت شده است.
پزشک با معاینه‌ی دقیق و در صورت لزوم انجام آزمایش، میتواند به پاسخ دقیق سوال علت خارش بدن چیست برسد و درمان مناسب را برای شما آغاز کند.
جمع‌بندی
خارش بدن مشکلی چندوجهی است که به یک رویکرد جامع نیاز دارد. این مسیر با درک دلایل احتمالی، از خشکی پوست تا بیماری‌های داخلی، آغاز می‌شود. پاسخ به سوال «برای خارش بدن چه بخوریم؟» در پیروی از یک رژیم غذایی ضدالتهابی نهفته است، در حالی که درمان‌های خانگی مانند کمپرس سرد و حمام نمک می‌توانند تسکین فوری فراهم کنند. در موارد شدیدتر، داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها و به ویژه قرص هیدروکسی‌زین تحت نظر پزشک بسیار موثر هستند. در نهایت، به یاد داشته باشید که خارش مداوم و بیدلیل را نباید نادیده گرفت و مراجعه به متخصص، هوشمندانه‌ترین اقدام برای حفظ سلامت شماست.
منبع: Live Strong
