چوب ترمووود چیست؟
برای پاسخ دقیق به پرسش «ترمووود چیست؟» باید گفت، چوب ترمووود یا چوب ترمو، یک چوب طبیعی (معمولا از گونههای کاج یا زبان گنجشک) است که ساختار سلولی آن از طریق یک فرایند حرارتی کاملا کنترلشده، اصلاح میشود. این فرایند پیچیده، ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی چوب را برای همیشه تغییر میدهد و آن را به مادهای کاملا جدید با قابلیتهای برتر تبدیل میکند.
از ایدهای سنتی تا فناوری استاندارد
اگرچه ایده حرارت دادن به چوب برای افزایش مقاومت آن، ریشههایی در دهه ۱۹۳۰ در آلمان و آمریکا دارد، اما محصولی که ما امروز به نام «ترمووود» میشناسیم، حاصل دههها تحقیق و توسعه در کشور فنلاند است. چالش اصلی در طول ۶۰ سال، صرفا «گرم کردن چوب» نبود، بلکه «کنترل دقیق فرایند» برای جلوگیری از سوختن، ترک خوردن و تبدیل آن به یک محصول مهندسیشده قابل اتکا بود. در دهه ۱۹۹۰، مرکز تحقیقات فنی فنلاند (VTT) با همکاری انجمن ترمووود فنلاند، موفق شد این فرایند را استانداردسازی کند. این استانداردسازی، ترمووود را از یک ایده سنتی به یک محصول قابل اعتماد جهانی بدل کرد. نکته کلیدی و متمایزکننده این فرایند، عدم استفاده مطلق از هرگونه ماده شیمیایی است؛ این محصول یک دستاورد فناورانه به شمار میرود که تنها با کمک حرارت و بخار آب، دوام چوب را به شکلی چشمگیر افزایش میدهد.
فرایند تولید چوب ترمووود
فناوری تولید چوب ترمووود یک فرایند دقیق و کنترلشده در سه مرحله اصلی است که در کورههای مخصوص و در اتمسفری بدون اکسیژن انجام میشود. حضور بخار آب در این فرایند، نقشی حیاتی و هوشمندانه ایفا میکند.
مرحله اول: خشک کردن در دمای بالا
در این فاز، چوب خام وارد کوره شده و دما به آرامی تا حدود ۱۰۰ درجه سانتیگراد و سپس ۱۳۰ درجه سانتیگراد افزایش پیدا میکند. در این مرحله از بخار آب برای جلوگیری از ترک خوردن چوب استفاده میشود. هدف اصلی این فاز، رساندن رطوبت داخلی چوب به نزدیک صفر درصد است.
مرحله دوم: عملیات حرارتی (اصلاح چوب)
این مرحله، قلب فرایند است. پس از خشک شدن کامل، دمای کوره به سرعت تا ۱۸۰ الی ۲۲۰ درجه سانتیگراد (بسته به کلاس ترمووود مورد نظر) بالا میرود. چوب برای چندین ساعت در این دمای بالا باقی میماند. در این دما، ساختار شیمیایی و سلولی چوب (لیگنین و سلولز) اصلاح میشود. تمام صمغ، رزین، قندها و رطوبت باقیمانده از چوب خارج شده و اسیدهای موجود در آن تجزیه میشوند.
مرحله سوم: خنکسازی و تنظیم رطوبت
در فاز نهایی، چوب به آرامی تا حدود ۱۰۰ درجه سانتیگراد خنک میشود. سپس، با پاشش کنترلشده آب و بخار، دمای آن به دمای محیط میرسد. این کار رطوبت نهایی چوب را به سطح پایداری حدود ۴ تا ۶ درصد میرساند تا برای کاربری آماده شود.
نقش کلیدی بخار آب
نقش بخار آب در این فرایند دوگانه و بسیار هوشمندانه است. اولا، بخار آب جایگزین اکسیژن در کوره میشود و مانند یک گاز محافظ عمل میکند که از احتراق و آتش گرفتن چوب در دمای بالا جلوگیری میکند. ثانیا، از شکنندگی مطلق و ترک خوردن چوب در اثر حرارت شدید جلوگیری کرده و با بازگرداندن رطوبت نهایی به ۴ تا ۶ درصد، چوب را از حالت «شکنندگی کامل» به حالتی «پایدار و قابل کار» تبدیل میکند.
انواع چوب ترمووود
انواع چوب ترمووود معمولا بر اساس دو معیار اصلی دستهبندی میشوند: گونه چوب (نرمچوب یا سختچوب) و کلاس فرایند حرارتی (کلاس S یا D).
دستهبندی بر اساس گونه چوب
- نرمچوب (Softwood): این دسته از درختان سوزنیبرگ مانند کاج (Pine) و صنوبر (Spruce) به دست میآید. به دلیل چگالی کمتر، وزن سبکتری دارند و کار با آنها آسانتر است. این نوع ترمووود، گزینه اصلی برای استفاده در نمای ساختمان و دیوارپوشها محسوب میشود.
- سختچوب (Hardwood): این دسته از درختان پهنبرگ مانند زبان گنجشک (Ash) و بلوط (Oak) تولید میشود. این چوبها به دلیل چگالی و سختی بسیار بالا، مقاومت مکانیکی فوقالعادهای دارند و گزینه ایدهآل برای کفسازی (Decking) در محوطههای باز و فضاهای پرتردد به شمار میروند.
دستهبندی بر اساس کلاس فرایند (S و D)
این مهمترین دستهبندی برای تعیین کاربرد نهایی چوب است. یک تصور رایج اما اشتباه این است که سختچوب (مانند زبان گنجشک) همیشه از نرمچوب (مانند کاج) بهتر است. در فناوری ترمووود، این «کلاس» فرایند است که کاربرد را مشخص میکند، نه لزوما گونه چوب.
کلاس S (Stability)
در این روش، چوب در دمای پایینتری (حدود ۱۸۵ تا ۱۹۰ درجه سانتیگراد) حرارت میبیند. تمرکز اصلی این کلاس بر «پایداری ابعادی» (Stability) است. چوب ترمووود کلاس S مقاومت بسیار خوبی در برابر تغییر ابعاد (تورم و انقباض) دارد، اما مقاومت آن در برابر عوامل جوی و پوسیدگی به اندازه کلاس D نیست. به همین دلیل، این کلاس منحصرا برای محیطهای داخلی و خشک مانند مبلمان، دیوارپوشهای دکوراتیو و به طور ویژه سونا مناسب است.
کلاس D (Durability)
در این روش، چوب در دمای بسیار بالاتری (حدود ۲۰۰ تا ۲۱۵ درجه سانتیگراد) پردازش میشود. تمرکز این کلاس بر «دوام» بیولوژیکی (Durability) است. این حرارت شدید، تمام مواد مغذی چوب را از بین برده و رنگ آن را تیرهتر میکند. ترمووود کلاس D دارای حداکثر مقاومت در برابر پوسیدگی، قارچ، کپک و شرایط جوی است. این کلاس تنها گزینه استاندارد برای محیطهای خارجی و در معرض رطوبت دائم، مانند نمای ساختمان، کفسازی محوطه و سازههای بیرونی است.
مزایا و معایب ترمووود
مانند هر متریال مهندسیشده دیگری، ترمووود نیز دارای نقاط قوت و ضعف مشخصی است که آگاهی از آنها برای انتخابی هوشمندانه ضروری است.
نقاط قوت کلیدی
- پایداری ابعادی فوقالعاده: این بزرگترین مزیت ترمووود است. به دلیل حذف رطوبت و تغییرات سلولی، چوب دیگر در واکنش به رطوبت محیط، دچار تورم، انقباض یا تابخوردگی نمیشود.
- مقاومت بیولوژیکی کامل: فرایند حرارتی، تمام قندها و مواد مغذی درون چوب را که خوراک اصلی حشرات و قارچها هستند، تجزیه میکند. در نتیجه، ترمووود در برابر کپک، قارچ، آفات و موریانهها کاملا مقاوم است.
- وزن سبک: با حذف تمام رزینها و آب، چوب نهایی بسیار سبکتر از چوب طبیعی همرده خود است. این ویژگی، آن را به گزینهای ایدهآل برای نما تبدیل میکند، جایی که قیمت چوب ترمووود با توجه به سبکی و کاهش هزینه زیرسازی توجیه میشود.
- عایق حرارتی: به دلیل چگالی پایینتر، ترمووود عایق حرارتی بهتری نسبت به چوب طبیعی است و به بهینهسازی انرژی ساختمان کمک میکند.
- دوستدار محیط زیست: کل فرایند تولید بدون هیچگونه افزودنی شیمیایی انجام میشود و محصول نهایی ۱۰۰ درصد طبیعی و قابل بازیافت است.
چالشها و محدودیتها
- کاهش مقاومت مکانیکی: فرایند حرارتی شدید، انعطافپذیری چوب را کاهش داده و آن را «شکنندهتر» میکند. مقاومت خمشی چوب، بهویژه در کلاس D، کاهش مییابد. به همین دلیل، ترمووود برای سازههای باربر توصیه نمیشود.
- آسیبپذیری در برابر اشعه UV: این مهمترین نقطه ضعف ترمووود است. فرایندی که چوب را در برابر رطوبت مقاوم میکند، لیگنین (محافظ طبیعی چوب در برابر آفتاب) را نیز تجزیه میکند. اگر ترمووود محافظت نشود، به سرعت رنگ قهوهای زیبای خود را از دست داده و به رنگ خاکستری تغییر میکند.
- قیمت اولیه: به دلیل فناوری پیچیده تولید، هزینه اولیه خرید چوب ترمووود معمولا بالاتر از چوب طبیعی فرآورینشده است.
- مقاومت در برابر آتش: به دلیل رطوبت بسیار پایین (۴ تا ۶ درصد)، ترمووود ممکن است سریعتر از چوب معمولی با رطوبت بالا آتش بگیرد.
کاربردهای چوب ترمووود
تطبیقپذیری بالای ترمووود باعث شده تا از آن بتوان تقریبا در هر فضایی، چه در داخل و چه در خارج ساختمان، استفاده کرد.
فراتر از نمای ساختمان
- کاربردهای فضای خارجی: این حوزه اصلیترین محل استفاده از ترمووود کلاس D است. مواردی چون نمای چوب ترمووود، کفسازی محوطه باز (Decking)، محوطهسازی دور استخرها، ساخت آلاچیق و پرگولا و مبلمان باغی از جملهی این کاربردها هستند.
- کاربردهای فضای داخلی: از ترمووود کلاس S (و گاهی D برای زیبایی) در دیوارپوشهای دکوراتیو (ترمووال)، کفپوشهای داخلی، سقفهای کاذب و ساخت وسایل چوبی مانند میز و صندلی استفاده میشود.
- کاربردهای فضاهای مرطوب داخلی: به دلیل مقاومت بالا در برابر رطوبت و عدم استفاده از مواد شیمیایی، ترمووود بهترین گزینه برای محیطهای مرطوب داخلی مانند اتاقک سونا (خشک و بخار) و دیوارهای حمام است.
چوب ترمووود برای نمای ساختمان
یکی از محبوبترین کاربردهای ترمووود در ایران، استفاده از آن به عنوان چوبنما یا ترمووود است. این ترمو چوب نما به دلیل ایجاد ظاهری مدرن، گرم و طبیعی، مورد توجه ویژه معماران قرار گرفته است. معمولا برای نمای چوب ترمووود از نرمچوبها (مانند کاج) با گرید D استفاده میشود. دلیل محبوبیت ترمووود در نما، فراتر از زیباییشناسی است؛ این یک تصمیم مهندسی و اقتصادی هوشمندانه به شمار میرود. ترمووود «وزن بسیار سبکی» دارد. برخلاف مصالح سنگینی مانند سنگ، ترمووود بار مرده بسیار کمی را به سازه ساختمان تحمیل میکند. این امر به معنای آن است که زیرسازی فلزی مورد نیاز برای نصب ترمووود میتواند بسیار سبکتر، سادهتر و کمهزینهتر اجرا شود.
فرق چوب ترمووود با چوب طبیعی
بسیاری از افراد هنگام تصمیمگیری، این دو گزینه را در کنار هم قرار میدهند. تفاوت اصلی در عملکرد و طول عمر نهفته است. چوب ترمووود چیست جز چوب طبیعی که ضعفهایش برطرف شده؟ چوب طبیعی، حتی اگر با بهترین پوششها محافظت شود، در برابر رطوبت متورم شده و تاب برمیدارد، در معرض برف و باران دچار پوسیدگی میشود و همواره مورد تهدید حشرات قرار دارد. در مقابل، چوب ترمو به دلیل فرایند حرارتی، رطوبت را جذب نمیکند، فاقد مواد مغذی برای حشرات است و دچار پوسیدگی نمیشود. اگرچه قیمت اولیه ترمووود گرانتر است، اما مقایسه باید بر اساس «هزینه کل مالکیت» انجام شود؛ ترمووود یک سرمایهگذاری اولیه بالاتر است که در بلندمدت، با نیاز به نگهداری بسیار اندک، کاملا اقتصادیتر تمام میشود.
تفاوت ترمووود و چوب پلاست
یکی دیگر از رقبای ترمووود در فضاهای باز، چوب پلاست (WPC) است. درک تفاوت ترمووود و چوب پلاست برای انتخاب صحیح، حیاتی است.
- مواد تشکیلدهنده: ترمووود ۱۰۰ درصد چوب طبیعی است که با حرارت اصلاح شده. اما چوب پلاست یک محصول کامپوزیتی از ترکیب الیاف چوب، پلاستیک و افزودنیها است.
- حس و ظاهر: ترمووود حس، بو و ظاهر کاملا طبیعی چوب را حفظ میکند. چوب پلاست ظاهری یکنواختتر دارد و حس طبیعی چوب را منتقل نمیکند.
- نگهداری: ترمووود «کمنگهداری» است و برای محافظت در برابر UV به روغن چوب ترمووود نیاز دارد. اما چوب پلاست «بدون نگهداری» است.
- کاربرد: به دلیل وجود پلاستیک، WPC مقاومت مطلقی در برابر آب دارد. در مقابل، ترمووود در نماها و فضاهایی که «اصالت و حس طبیعی» چوب اولویت دارد، گزینه برتر است.
لیست قیمت ترمووود
قیمت چوب ترمووود ثابت نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد. درک این عوامل به شما در مدیریت هزینهها کمک میکند.
عوامل موثر بر قیمت
- گونه چوب: چوب زبان گنجشک (Ash) معمولا گرانتر از چوب کاج (Pine) است.
- کلاس فرایند: کلاس D به دلیل فرایند طولانیتر، گرانتر از کلاس S است.
- درجهبندی کیفی: چوبهای شفاف و بدون گره گرانترین هستند.
- ابعاد: مهمترین عامل، ابعاد چوب ترمووود است. هرچه ضخامت و عرض پروفیل بیشتر باشد، قیمت هر مترمربع افزایش مییابد.
برآورد قیمت برای سال ۱۴۰۴
قیمتهای زیر بر اساس برآورد بازار در سال ۱۴۰۴ ارائه شدهاند و ممکن است بر اساس برند و کیفیت متفاوت باشند.
نوع | ضخامت (میلیمتر) | عرض (میلیمتر) | حدود قیمت هر مترمربع (تومان) |
کاج گره ساده (کلاس D) | ۱۶ | ۹۲ | ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ تا ۱٬۲۵۰٬۰۰۰ |
کاج گره ساده (کلاس D) | ۱۹ | ۱۱۵ | ۱٬۲۵۰٬۰۰۰ تا ۱٬۴۰۰٬۰۰۰ |
کاج گره پروانه (کلاس D) | ۱۶ | ۹۲ | ۹۵۰٬۰۰۰ تا ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ |
کاج گره پروانه (کلاس D) | ۱۹ | ۱۱۵ | ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ تا ۱٬۲۵۰٬۰۰۰ |
نوع | ضخامت (میلیمتر) | عرض (میلیمتر) | حدود قیمت (تومان) |
زبان گنجشک (کلاس D) | ۱۹ | ۹۵ | ۲٬۴۰۰٬۰۰۰ تا ۲٬۷۰۰٬۰۰۰ (هر مترمربع) |
زبان گنجشک (کلاس D) | ۲۶ | ۱۱۵ | ۳٬۱۰۰٬۰۰۰ تا ۳٬۵۰۰٬۰۰۰ (هر مترمربع) |
کاج (ضخامت بالا) | ۴۲ | ۹۵ | ۲۹۰٬۰۰۰ تا ۳۳۰٬۰۰۰ (هر متر طول) |
کاج (ضخامت بالا) | ۴۲ | ۱۴۰ | ۳۹۰٬۰۰۰ تا ۴۴۰٬۰۰۰ (هر متر طول) |
هزینههای جانبی را فراموش نکنید
قیمت نهایی پروژه فراتر از قیمت خود چوب است. برای برآورد هزینه تمامشده، باید موارد زیر را در نظر گرفت:
مورد | توضیحات | هزینه تقریبی (هر مترمربع - تومان) |
زیرسازی فلزی یا چوبی | شاسیکشی آهنی یا چوب اشباع برای نصب | ۶۰۰٬۰۰۰ تا ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ |
رنگ/روغن (پایه روغن) | برندهای رایج بازار (هر لیتر برای ۸ تا ۱۲ مترمربع) | ۹۷۵٬۰۰۰ تا ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ (قیمت هر لیتر) |
اجرت نصب | نصب تخصصی نما یا کف بسته به پیچیدگی | ۴۰۰٬۰۰۰ تا ۹۰۰٬۰۰۰ |
نصب و نگهداری اصولی
موفقیت یک پروژه ترمووود به همان اندازه که به کیفیت چوب بستگی دارد، به نصب و نگهداری صحیح آن نیز وابسته است.
اصول نصب ترمووود
- زیرسازی: نصب همواره باید روی یک زیرسازی از قوطیهای فلزی یا چوب اشباعشده انجام شود.
- فواصل: فاصله پروفیلهای زیرساز از یکدیگر نباید بیش از ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر باشد. همچنین بین الوارهای ترمووود باید یک فاصله انبساط ۳ تا ۶ میلیمتری در نظر گرفته شود.
- اتصالات: باید از پیچهای مخصوص، گالوانیزه یا استیل ضدزنگ استفاده کرد تا از زنگزدگی چوب جلوگیری شود.
اهمیت حیاتی رنگ و روغن
این مهمترین بخش نگهداری ترمووود است. رنگ چوب ترمووود (که معمولا به صورت روغن رنگی عرضه میشود) یک گزینه زیباییشناختی نیست، بلکه یک «ضرورت فنی» برای محافظت از چوب است. این رنگها حاوی پیگمنتهای آنتی-یووی (Anti-UV) هستند که از سطح چوب در برابر اشعه خورشید محافظت میکنند. چوب ترمووود به خودی خود در برابر باران نمیپوسد، اما اگر زیر نور مستقیم خورشید باشد، اشعه UV سطح آن را تخریب کرده و در عرض چند ماه، رنگ قهوهای زیبای آن به خاکستری تغییر میکند.
لیست فروشگاههای چوب ترمووود
در لیست فروشگاههای چوب ترمووود، شرکتهای متعددی شامل تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان مستقیم از فنلاند و ترکیه فعال هستند.
نام شرکت/مجموعه | شهر (دفتر اصلی) | حوزه فعالیت |
دانش بنیان چوبسان شرق | مشهد | تولید کننده چوب و دستگاه ترمووود |
صنایع تولیدی قهرمانی (Haserv) | مازندران | تولید کننده ترمووود گرید A |
ترمو وود نوژن | کرمانشاه | تولید کننده چوبهای ترمو |
پارس آرای کوهستان | تهران | تولید چوب ترمووود، نما و دکینگ |
مکس وود (Mex wood) | تهران | نماینده رسمی HJT-Holz فنلاند |
کاشانه آریا | تهران | واردات و اجرای محصولات اروپایی |
پارس چوب (PWF) | (نامشخص) | تولید کننده ترمووود |
ترموود کیان | (نامشخص) | تولید کننده ترمو پاین (ساسنا) |
جمعبندی
چوب ترمووود یک راهحل هوشمندانه و پایدار برای بهرهگیری از زیبایی اصیل چوب، بدون پذیرفتن معایب سنتی آن است. این متریال که با فرایندی ۱۰۰ درصد طبیعی تولید میشود، انقلابی در استفاده از چوب در فضاهای خارجی ایجاد کرده است. موفقیت یک پروژه ماندگار با ترمووود به سه عامل کلیدی بستگی دارد: اول، انتخاب کلاس صحیح (کلاس D برای تمام کاربردهای خارجی)، دوم، نصب اصولی روی زیرسازی مناسب، و سوم، اجرای صحیح و دورهای رنگ و روغن مخصوص برای محافظت از چوب در برابر اشعه خورشید و حفظ زیبایی آن در طول سالیان.
