تولید پیچ و مهره؛ لیست قیمت، انواع، خرید و فروش

در دنیای شلوغ و پرهیاهوی صنعت و ساخت‌وساز، قطعات تعیین‌کننده‌آی وجود دارند که بدون آن‌ها، هیچ آسمان‌خراشی سر به فلک نمی‌کشید و هیچ خودرویی در جاده‌ها به حرکت درنمی‌آمد. این عوامل کلیدی، پیچ و مهره ها هستند؛ قطعاتی کوچک که با قدرتی باورنکردنی، دنیای ما را به هم متصل نگه می‌دارند.

انواع پیچ و مهره و کاربرد آن‌ها

در دنیای مهندسی، یک اصل اساسی وجود دارد: «بهترین» اتصال‌دهنده وجود ندارد، بلکه «مناسب‌ترین» اتصال‌دهنده برای هر کاربرد خاص وجود دارد. انتخاب یک پیچ و مهره مناسب، شبیه به حل یک پازل چندبعدی است. هر قطعه به‌طور هم‌زمان با ویژگی‌های متعددی مانند شکل سر، نوع آچارخور، جنس، پوشش و نوع رزوه تعریف می‌شود. درک این ابعاد مختلف به شما قدرت می‌دهد تا نیازهای خود را به‌طور سیستماتیک تحلیل کرده و بهترین گزینه را انتخاب کنید. این انتخاب بر اساس سه عامل کلیدی شکل می‌گیرد: ابزار مورد استفاده (که توسط شکل سر و آچارخور تعیین می‌شود)، محیط کاری (که جنس و پوشش را مشخص می‌کند) و میزان بار و فشار (که به گرید و جنس بستگی دارد).

پیچ شش گوش (Hex Bolt)؛ کاربرد در صنایع سنگین و ساختمانی

پیچ شش گوش، شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین نوع پیچ و مهره در صنایع سنگین است. همان‌طور که از نامش پیداست، سر آن شش‌ضلعی است و برای باز و بسته کردن به آچار (مانند آچار فرانسه یا بکس) نیاز دارد. این طراحی به کاربر اجازه می‌دهد تا گشتاور بسیار بالایی را به اتصال وارد کند، که آن را برای کاربردهای سنگین ایده‌آل می‌سازد. از ساخت اسکلت فلزی آسمان‌خراش‌ها و پل‌ها گرفته تا مونتاژ ماشین‌آلات صنعتی و خطوط لوله، ردپای این قهرمان صنعتی همه‌جا دیده می‌شود.

پیچ آلن (Allen/Socket Screw)؛ کاربرد در ماشین‌آلات و فضاهای محدود

پیچ آلن با سر استوانه‌ای و حفره شش‌ضلعی داخلی خود، راه‌حلی هوشمندانه برای نقاطی است که فضای کافی برای حرکت آچارهای معمولی وجود ندارد. این پیچ‌ها با استفاده از آچار آلن باز و بسته می‌شوند و به دلیل ظاهر صاف و یکپارچه‌ای که پس از نصب ایجاد می‌کنند، در صنایع دقیق مانند مونتاژ ماشین‌آلات، خودروسازی، ساخت تجهیزات الکترونیکی و تولید لوازم خانگی کاربرد فراوانی دارند.

پیچ کله قارچی (Carriage Bolt)؛ کاربرد در اتصالات چوبی

این پیچ‌ها سری گنبدی و صاف دارند و یک بخش مربعی شکل زیر سر آن‌ها قرار گرفته که هنگام بستن مهره، در چوب فرو می‌رود و از چرخش پیچ جلوگیری می‌کند. این ویژگی آن‌ها را برای اتصال قطعات چوبی به یکدیگر یا به فلز ایده‌آل می‌سازد.

پیچ سر خزینه (Countersunk/Flat Head)؛ کاربرد در سطوح هموار و صاف

سر این پیچ‌ها به شکل مخروطی طراحی شده تا پس از نصب، کاملاً هم‌سطح با قطعه کار قرار گیرد. این طراحی در مواردی که زیبایی ظاهری یا ملاحظات آیرودینامیکی اهمیت دارد، بسیار کاربردی است.12

پیچ چشمی (Eye Bolt)؛ کاربرد برای بلند کردن و مهار بار

این پیچ به جای سر، یک حلقه دارد که برای اتصال طناب، زنجیر یا کابل به‌منظور بلند کردن اجسام سنگین یا مهار کردن سازه‌ها استفاده می‌شود.

یو بولت (U-Bolt)؛ کاربرد در اتصال لوله‌ها

این اتصال‌دهنده به شکل حرف U انگلیسی است و دو انتهای آن رزوه شده است. کاربرد اصلی آن برای محکم کردن لوله‌ها یا قطعات گرد به یک سطح ثابت است.

مهره خروسکی (Wing Nut)؛ کاربرد در اتصالات دستی و موقت

این مهره‌ها دو باله در طرفین خود دارند که امکان باز و بسته کردن آن‌ها را با دست و بدون نیاز به هیچ‌گونه ابزاری فراهم می‌کند. این ویژگی آن‌ها را برای قطعاتی که نیاز به تنظیم یا باز و بسته شدن مکرر دارند، مناسب می‌سازد.

مهره شش گوش (Hex Nut): استاندارد اتصالات صنعتی

استانداردترین و رایج‌ترین نوع مهره که همراه با پیچ‌های شش گوش استفاده می‌شود.

مهره قفلی (Lock Nut)؛ مقاومت در برابر لرزش

این مهره‌ها یک حلقه نایلونی در قسمت بالایی خود دارند که هنگام بسته شدن، اصطکاک زیادی با رزوه پیچ ایجاد کرده و از شل شدن اتصال در اثر لرزش جلوگیری می‌کند.

مهره واشردار (Flange Nut)؛ توزیع یکنواخت نیرو

این مهره‌ها یک واشر سرخود در قسمت پایینی خود دارند که با توزیع یکنواخت نیرو، نیاز به واشر مجزا را از بین برده و اتصال محکم‌تری ایجاد می‌کند.

مهره بلند (Coupling Nut)؛ اتصال دو پیچ به یکدیگر

این مهره‌ها طول بلندی دارند و برای اتصال دو پیچ با رزوه خارجی به یکدیگر (مانند پیچ‌های متری) استفاده می‌شوند.

پیچ و مهره بر اساس جنس؛ فولاد و آهن

متداول‌ترین ماده در تولید انواع پیچ و مهره، فولاد است. این پیچ‌ها بر اساس میزان کربن و عملیات حرارتی انجام‌شده روی آن‌ها، به گریدهای مختلفی تقسیم می‌شوند:

• پیچ آهنی (گرید پایین مانند ۵.۶): این پیچ‌ها از فولاد کم‌کربن ساخته می‌شوند و عملیات حرارتی روی آن‌ها انجام نمی‌شود. به همین دلیل نرم‌تر هستند و برای کاربردهای سبک که تحت فشار و کشش شدید قرار ندارند، مناسب‌اند.
• پیچ خشکه (فولاد کربنی با گرید بالا مانند ۸.۸، ۱۰.۹ و ۱۲.۹): این پیچ‌ها از فولاد با کربن متوسط یا آلیاژی ساخته شده و تحت عملیات حرارتی سخت‌کاری قرار می‌گیرند. این فرآیند استحکام کششی آن‌ها را به شدت افزایش می‌دهد و آن‌ها را برای استفاده در صنایع حساس و سازه‌های فلزی سنگین، خودروسازی و ماشین‌آلات صنعتی آماده می‌کند.

پیچ و مهره از جنس فولاد ضد زنگ (استیل)؛ مقاومت در برابر خوردگی با گریدهای ۳۰۴ و ۳۱۶

فولاد ضد زنگ یا استنلس استیل، به لطف وجود کروم و نیکل در ترکیب خود، مقاومت فوق‌العاده‌ای در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی دارد. دو گرید متداول این خانواده عبارت‌اند از:

• استیل ۳۰۴ (گرید A2): این گرید پرکاربردترین نوع استیل است و برای محیط‌های داخلی و خارجی که رطوبت معمولی دارند (مانند آب شیرین) کاملاً مناسب است. قیمت پیچ و مهره استیل ۳۰۴ معمولاً از گرید ۳۱۶ پایین‌تر است.
• استیل ۳۱۶ (گرید A4): این گرید به دلیل داشتن عنصر مولیبدن، مقاومت بسیار بالاتری در برابر خوردگی ناشی از کلریدها (مانند آب شور دریا) و مواد شیمیایی دارد. به همین دلیل، در صنایع دریایی، تجهیزات پتروشیمی و محیط‌های شیمیایی، انتخاب اول است. قیمت پیچ و مهره استیل ۳۱۶ به دلیل این مقاومت برتر، بالاتر است.

پیچ و مهره پلاستیکی؛ سبکی و عایق بودن در کاربردهای خاص

پیچ و مهره پلاستیکی راه‌حلی ایده‌آل برای کاربردهایی است که وزن کم، عایق بودن الکتریکی و مقاومت کامل در برابر خوردگی در اولویت قرار دارند. این پیچ‌ها از پلیمرهای مختلفی مانند نایلون (پلی‌آمید)، پلی‌پروپیلن و PVC ساخته می‌شوند و در صنایع الکترونیک (برای جلوگیری از اتصال کوتاه)، تجهیزات پزشکی، صنایع شیمیایی و قطعات داخلی خودرو کاربرد گسترده‌ای دارند.

جدول سایز پیچ و مهره

برای انتخاب و خرید پیچ و مهره مناسب، باید با زبان فنی آن‌ها آشنا باشید. مشخصات ابعادی یک پیچ، اطلاعات دقیقی درباره قطر، طول و نوع رزوه‌های آن ارائه می‌دهد.

آشنایی با دو زبان رایج؛ سیستم متریک و اینچی

در سراسر جهان، دو سیستم اندازه‌گیری اصلی برای پیچ و مهره استفاده می‌شود:

• سیستم متریک (Metric): این سیستم که استاندارد جهانی است، از واحد میلی‌متر (mm) استفاده می‌کند. در این سیستم، مشخصه اصلی رزوه «گام» (Pitch) است که به فاصله بین دو دندانه متوالی اشاره دارد.
• سیستم اینچی (Imperial): این سیستم که عمدتاً در ایالات متحده آمریکا کاربرد دارد، از واحد اینچ (inch) استفاده می‌کند. مشخصه اصلی رزوه در این سیستم، تعداد دندانه‌ها در هر اینچ است.

راهنمای خواندن کدهای شناسایی و جدول سایزبندی

کد شناسایی یک پیچ متریک معمولاً به این شکل است؛ برای مثال M12-1.75 x 50. رمزگشایی این کد ساده است:

• M12: حرف M نشان‌دهنده سیستم متریک و عدد ۱۲ بیانگر قطر اسمی پیچ بر حسب میلی‌متر است.
• 1.75: این عدد گام رزوه را نشان می‌دهد؛ یعنی فاصله بین دو دندانه ۱.۷۵ میلی‌متر است.
• 50: این عدد طول پیچ از زیر گل تا انتهای آن را بر حسب میلی‌متر مشخص می‌کند.

نکات مهم در خرید پیچ و مهره

فرآیند خرید و فروش پیچ و مهره فراتر از انتخاب سایز و شکل است. یک انتخاب هوشمندانه نیازمند در نظر گرفتن سه فاکتور حیاتی است که می‌توان آن را «مثلث انتخاب» نامید:

۱. بار (Load): اتصال شما باید چه میزان نیرو و فشاری را تحمل کند؟ پاسخ این سؤال، «گرید» مقاومتی را تعیین می‌کند.

۲. محیط (Environment): آیا اتصال در معرض رطوبت، مواد شیمیایی یا دمای بالا قرار می‌گیرد؟ پاسخ این سؤال، «جنس» و «پوشش» را مشخص می‌کند.

۳. کاربرد (Application): از چه ابزاری برای نصب استفاده می‌کنید و چه محدودیت‌های فضایی وجود دارد؟ پاسخ این سؤال، «شکل سر» و «نوع آچارخور» را تعیین می‌کند.

یک خرید موفق، حاصل ایجاد تعادل میان این سه ضلع است.

گرید یا کلاس مقاومتی چیست و چرا حیاتی است؟

مهم‌ترین مشخصه فنی یک پیچ و مهره فولادی، گرید (در سیستم اینچی) یا کلاس (در سیستم متریک) آن است. این عدد، شناسنامه مقاومتی پیچ بوده و میزان استحکام کششی (حداکثر نیرویی که قبل از شکستن تحمل می‌کند) و تنش تسلیم (نیرویی که پس از آن دچار تغییر شکل دائمی می‌شود) را نشان می‌دهد.

درک علائم و اعداد حک شده روی پیچ (مانند ۸.۸ یا ۱۰.۹)

اعداد حک‌شده روی سر پیچ‌ها، کدهای استانداردی هستند که خواص مکانیکی آن‌ها را بیان می‌کنند.

• سیستم متریک: در یک پیچ با گرید ۸.۸، عدد اول (۸) ضربدر ۱۰۰، حداقل استحکام کششی را بر حسب مگاپاسکال (N/mm^2) نشان می‌دهد (یعنی ۸۰۰ مگاپاسکال). عدد دوم (۸) ضربدر ۱۰، درصدی از استحکام کششی است که پیچ در آن نقطه تسلیم می‌شود (یعنی ۸۰۰*۰.۸=۶۴۰ مگاپاسکال).30
• سیستم اینچی (SAE): در این سیستم، گرید با خطوط شعاعی روی سر پیچ مشخص می‌شود. برای مثال، پیچ بدون علامت گرید ۲، پیچ با ۳ خط شعاعی گرید ۵ و پیچ با ۶ خط شعاعی گرید ۸ است.

این جدول به کاربران کمک می‌کند تا اعداد فنی را به کاربردهای واقعی ترجمه کرده و انتخابی ایمن و متناسب با نیاز خود داشته باشند.

اهمیت استانداردها (DIN, ISO, ASTM) در تضمین کیفیت

سازمان‌های استاندارد مانند DIN (آلمان)، ISO (بین‌المللی) و ASTM (آمریکا) دستورالعمل‌های دقیقی برای تولید پیچ و مهره تدوین می‌کنند. وقتی یک پیچ مطابق با استاندارد DIN 933 تولید می‌شود، یعنی ابعاد، جنس، خواص مکانیکی و کیفیت آن صرف‌نظر از کارخانه سازنده، تضمین‌شده و قابل‌اعتماد است. خرید محصولات استاندارد، ریسک استفاده از قطعات بی‌کیفیت را به حداقل می‌رساند.

انتخاب پوشش مناسب برای هر محیط؛ از گالوانیزه تا داکرومات

برای محافظت از پیچ‌های فولادی در برابر زنگ‌زدگی، از پوشش‌های مختلفی استفاده می‌شود:

• گالوانیزه سرد: یک لایه نازک از فلز روی که مقاومتی اولیه و اقتصادی برای محیط‌های خشک و داخلی فراهم می‌کند.
• گالوانیزه گرم: یک لایه ضخیم و مقاوم از روی که با غوطه‌ور کردن پیچ در روی مذاب ایجاد می‌شود. این پوشش برای محیط‌های خارجی و خورنده بسیار مناسب است.
• داکرومات: یک پوشش مدرن و با کارایی بالا که از پولک‌های روی و آلومینیوم تشکیل شده است. این پوشش مقاومت فوق‌العاده‌ای در برابر خوردگی دارد و چون در فرآیند آن خطر «تردی هیدروژنی» وجود ندارد، برای پیچ‌های گرید بالا (مانند ۱۰.۹) که به این پدیده حساس هستند، ایده‌آل است.
• سیاه‌کاری: پوششی که بیشتر جنبه زیبایی دارد و مقاومت کمی در برابر خوردگی ایجاد می‌کند.

بازار ایران؛ جدول قیمت پیچ و مهره کیلویی و عددی

در بازار پیچ و مهره فروشی ایران، قیمت‌گذاری به دو روش اصلی انجام می‌شود: کیلویی و عددی. این دو روش خود گویای ماهیت محصول هستند. اتصالات استاندارد و پرمصرف مانند پیچ‌های آهنی و خشکه که به‌عنوان یک کالای اساسی در نظر گرفته می‌شوند، معمولاً به‌صورت کیلویی به فروش می‌رسند. در مقابل، پیچ‌های خاص مانند استیل، آلیاژهای ویژه یا سایزهای دقیق، به‌عنوان یک قطعه مهندسی‌شده ارزش‌گذاری شده و به‌صورت عددی فروخته می‌شوند.

قیمت پیچ و مهره کیلویی؛ یک راهکار اقتصادی برای مصارف عمده

برای پروژه‌های بزرگ ساختمانی و صنعتی، خرید پیچ و مهره به‌صورت کیلویی اقتصادی‌ترین گزینه است. قیمت پیچ و مهره کیلویی به عواملی چون گرید، سایز و نوع پوشش بستگی دارد. نحوه محاسبه قیمت معمولاً بر اساس شمارش تعداد در ۱۰۰ گرم و تعمیم آن به وزن کل است.

این قیمت‌ها تقریبی بوده و ممکن است بر اساس نوسانات بازار و کیفیت محصول تغییر کنند.

قیمت پیچ و مهره ۱۴، ۱۶ و ۱۸

این سایزها در دسته پیچ‌های صنعتی و ساختمانی قرار می‌گیرند و قیمت آن‌ها بسته به اینکه آهنی، خشکه یا HV باشند، متفاوت است. 

قیمت پیچ و مهره استیل ۳۰۴ و ۳۱۶

پیچ‌های استیل تقریباً همیشه به‌صورت عددی فروخته می‌شوند و قیمت آن‌ها به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی، به مراتب بیشتر از پیچ‌های فولادی است.

تولیدکنندگان و مراکز فروش پیچ و مهره در ایران

تولیدکنندگان داخلی قادر به تولید طیف وسیعی از انواع پیچ و مهره و کاربرد آنها از گریدهای آهنی ساده تا پیچ‌های فولادی آلیاژی با استحکام بالا هستند. بسیاری از این واحدها با بهره‌گیری از ماشین‌آلات پیشرفته و آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت، محصولاتی مطابق با استانداردهای DIN و ISO به بازار عرضه می‌کنند. برخی از نام‌های شناخته‌شده در این صنعت عبارت‌اند از:

• صنایع پیچ و مهره دیاکو گستر 
• پیشگامان پیچ پارس 
• گروه صنعتی فرهمند 
• سنترال پیچ 
• کیمیا صنعت 

این شرکت‌ها و بسیاری دیگر، مراکز اصلی پیچ و مهره فروشی در شهرهای بزرگ مانند تهران (به‌ویژه در مناطقی مانند میدان قزوین و بازار آهن شادآباد) هستند و نیاز صنایع مختلف کشور را تامین می‌کنند.

جمع‌بندی

در نهایت، پیچ و مهره یک قطعه ساده فلزی نیست، بلکه یک محصول مهندسی‌شده و دقیق است که انتخاب صحیح آن نقشی حیاتی در ایمنی، دوام و کارایی هر سازه‌ای دارد. یک انتخاب آگاهانه، نیازمند درک سیستماتیک از نیازهای پروژه بر اساس سه محور بار، محیط و کاربرد است. آشنایی با زبان استانداردها، گریدها و پوشش‌ها به شما این امکان را می‌دهد که از میان دنیای وسیع اتصالات، بهترین گزینه را با مناسب‌ترین قیمت انتخاب کنید. از یک اتصال ساده در مبلمان خانگی تا پیچیده‌ترین اتصالات در یک توربین بادی، این قهرمانان کوچک همواره در حال انجام وظیفه خطیر خود، یعنی متصل نگه داشتن دنیای ما هستند.