آشنایی با انواع شیرآلات صنعتی؛ تولید، خرید و قیمت

 شیرآلات صنعتی در قلب هر صنعت پویا، از پالایشگاه‌های عظیم نفت و گاز گرفته تا تأسیسات ساده تصفیه آب، به چشم می‌خورند. این قطعات، نه فقط به عنوان باز و بسته کننده جریان، بلکه به عنوان بخش حیاتی و سیستم کنترل مرکزی، وظیفه مدیریت ایمن و کارآمد سیالات را بر عهده دارند.

شیرآلات صنعتی چیست؟

شیر صنعتی (Industrial Valve) وسیله‌ای مکانیکی است که مسیر حرکت سیالات (مانند مایعات، گازها، بخار یا مواد نیمه‌جامد) را در یک سیستم لوله‌کشی مدیریت می‌کند. اما برخلاف تصور عموم که آن‌ها را با شیرآلات خانگی مقایسه می‌کنند، وظیفه شیرآلات صنعتی صرفاً باز یا بسته کردن مسیر نیست. این تجهیزات نقش‌های حیاتی و بسیار پیچیده‌تری در قلب فرآیندهای صنعتی ایفا می‌کنند. شیر خانگی تنها جریان آب را قطع و وصل می‌کند، اما یک شیر صنعتی باید بتواند در برابر فشارهای بسیار بالا، دماهای شدید (از برودت مطلق تا گرمای کوره‌ای) و مواد شیمیایی خورنده مقاومت کند. در حقیقت، این تجهیزات ابزارهای دقیق ایمنی و کنترلی هستند که عملکرد نادرست آن‌ها می‌تواند منجر به توقف خط تولید، آسیب‌های زیست‌محیطی یا حوادث فاجعه‌بار شود.

پنج وظیفه کلیدی در شریان‌های صنعت

۱. قطع و وصل کامل جریان (On/Off): مانند یک کلید برق، مسیر را به طور کامل باز یا کاملاً مسدود می‌کنند.

۲. تنظیم جریان (Throttling): مانند دیمر چراغ یا شیر گاز آشپزخانه، مقدار دقیق عبور سیال یا فشار آن را کم و زیاد می‌کنند.

۳. جلوگیری از بازگشت جریان (Backflow Prevention): مانند یک درب یک‌طرفه، اطمینان حاصل می‌کنند که سیال فقط در یک جهت حرکت می‌کند و به عقب بازنمی‌گردد.

۴. کنترل جهت جریان: مسیر سیال را به خطوط لوله مختلف هدایت می‌کنند.

۵. ایمن‌سازی تحت فشار (Pressure Relief): فشار اضافی و خطرناک سیستم را به طور خودکار تخلیه می‌کنند تا از انفجار تجهیزات جلوگیری شود.

اجزای شیرآلات صنعتی

هر شیر، صرف‌نظر از نوع آن، از چند جزء کلیدی تشکیل شده است که مانند اعضای یک بدن هماهنگ کار می‌کنند. شناخت این اجزا به ما در درک بهتر مشخصات فنی و فرآیند تعمیر شیرآلات صنعتی کمک می‌کند.

بدنه و کلاهک

 این بخش، اسکلت اصلی و پوسته خارجی شیر است که تمام قطعات داخلی را در بر می‌گیرد. بدنه اولین مرز تحمل فشار سیال است و معمولاً از طریق فلنج، رزوه یا جوش به خط لوله متصل می‌شود. «کلاهک» درپوشی است که روی بدنه پیچ، جوش یا بسته می‌شود و دومین مرز تحمل فشار محسوب می‌گردد. کلاهک به ما اجازه می‌دهد به قطعات داخلی برای مونتاژ یا تعمیر دسترسی داشته باشیم.

تریم

«تریم» (Trim) یک اصطلاح کلی برای قطعات داخلی و متحرک شیر است که مستقیماً با سیال در تماس هستند و عمل کنترل جریان را انجام می‌دهند. این مجموعه شامل اجزای زیر است:

• دیسک (Disc): قطعه‌ای است که حرکت می‌کند تا مسیر جریان را مسدود کند یا باز نماید. نام‌گذاری انواع شیرآلات صنعتی (مانند توپی، پروانه‌ای) اغلب بر اساس شکل دیسک آن‌ها صورت می‌گیرد.
• نشیمنگاه (Seat): سطحی است که دیسک برای آب‌بندی کامل روی آن می‌نشیند. کیفیت آب‌بندی نشیمنگاه، تعیین‌کننده میزان نشتی داخلی شیر است.

ساقه و سیستم آب‌بندی

«ساقه» (Stem) میله‌ای است که مانند یک اهرم، نیروی گردشی دست یا موتور را از خارج شیر به دیسک در داخل شیر منتقل می‌کند تا آن را حرکت دهد. اما در نقطه‌ای که ساقه از کلاهک خارج می‌شود، یک چالش بزرگ وجود دارد: چگونه ساقه بچرخد یا حرکت کند، بدون اینکه سیال پرفشار از شکاف اطراف آن به بیرون نشت کند؟ اینجا «سیستم آب‌بندی» یا «پکینگ» (Packing) وارد عمل می‌شود. پکینگ مجموعه‌ای از حلقه‌های گرافیتی، تفلونی یا رشته‌ای نسوز است که به دور ساقه فشرده می‌شود و یک درزگیر محکم ایجاد می‌کند تا از هرگونه نشتی به محیط بیرون جلوگیری کند.

عملگر

«عملگر» (Actuator) به ساقه فرمان حرکت می‌دهد و شیر را باز یا بسته می‌کند. این عملگر می‌تواند یک فلکه دستی ساده باشد که اپراتور آن را می‌چرخاند. در شیرهای بزرگ‌تر که به نیروی زیادی نیاز است، از گیربکس دستی استفاده می‌شود. در سیستم‌های اتوماتیک، این عملگرها می‌توانند از نوع برقی، بادی یا هیدرولیکی باشند که از اتاق کنترل فرمان می‌گیرند.

مشخصات فنی شیرآلات صنعتی

هنگام خرید و فروش شیرآلات صنعتی، شما با دفترچه‌ای از اعداد و حروف اختصاری مواجه می‌شوید که به آن «دیتاشیت» یا «مشخصات فنی» می‌گویند. این مشخصات، زبان مشترک جهانی مهندسی برای تعریف دقیق الزامات فنی و عملیاتی یک شیر است. درک این زبان برای اطمینان از خرید شیرآلات صنعتی مناسب، حیاتی است. مهم‌ترین این مشخصات عبارتند از:

تحمل فشار (Pressure Rating)

این مشخصه که اغلب با «کلاس» (Class) یا PN بیان می‌شود، نشان می‌دهد که یک شیر حداکثر چه فشاری را در چه دمایی می‌تواند تحمل کند. این مهم‌ترین فاکتور در انواع شیرآلات صنعتی نفت و گاز است. کلاس‌های فشاری که توسط مؤسسه استانداردهای ملی آمریکا (ANSI) تعریف شده‌اند، مانند Class 150، Class 300، Class 600، یا استانداردهای اروپایی (PN) مانند PN16، رایج‌ترین رتبه‌بندی‌ها هستند.

تحمل دما و مقاومت به خوردگی

هر سیال، دما و خواص شیمیایی منحصربه‌فردی دارد. جنس بدنه و تریم شیر باید متناسب با دمای کاری سیال (چه بسیار داغ در فرآیندهای بخار و چه بسیار سرد یا کرایوژنیک) و همچنین خاصیت خورندگی آن انتخاب شود. برای مثال، برای سیالات بسیار خورنده یا دماهای بالا، استفاده از فولادهای ضد زنگ خاص ضروری است. به همین دلیل قیمت شیرآلات صنعتی استیل (مانند گریدهای ۳۰۴، ۳۱۶ یا آلیاژهای ویژه) به مراتب گران‌تر از نمونه‌های چدنی یا فولاد کربنی است، اما در آن کاربردها، تنها گزینه ممکن محسوب می‌شود. استانداردهایی مانند NACE مقاومت به خوردگی در محیط‌های ترش (حاوی H2S) را تعریف می‌کنند.

استانداردهای کلیدی (API, ASME, ANSI)

این حروف اختصاری، شناسنامه و گواهی اصالت شیر هستند. آن‌ها تضمین می‌کنند که شیر مطابق با قواعد مهندسی اثبات‌شده، طراحی، ساخته و آزمایش شده است:

• ASME/ANSI: استانداردهایی مانند ANSI B16.34 ابعاد، کلاس‌های فشار و دما برای طراحی شیرها را مشخص می‌کنند.
• API (مؤسسه نفت آمریکا): استانداردهای API در صنعت نفت و گاز بسیار حیاتی هستند. برای مثال API 600 مشخصات طراحی شیرهای دروازه‌ای فولادی را تعریف می‌کند و API 6D به شیرهای خطوط لوله می‌پردازد.
• API 598: این یکی از مهم‌ترین استانداردهاست که الزامات «تست و بازرسی» نهایی شیر، به‌ویژه تست فشار و نشتی را مشخص می‌کند.

انواع شیرآلات صنعتی و کاربرد آنها

هر شیری برای کاربرد خاصی طراحی شده و همانطور که در بخش مشخصات فنی اشاره شد، استفاده از شیر نامناسب (مثلاً استفاده از شیر قطع و وصل برای تنظیم جریان) می‌تواند فاجعه‌بار باشد.

شیرهای قطع و وصل (On-Off Valves)

وظیفه اصلی این شیرها، باز کردن کامل یا بستن کامل مسیر جریان است. آن‌ها مانند کلید برق عمل می‌کنند و طراحی آن‌ها برای قرار گرفتن در وضعیت نیمه‌باز مناسب نیست. استفاده از این شیرها در حالت نیمه‌باز برای تنظیم جریان، باعث ایجاد تلاطم شدید، فرسایش سریع دیسک و نشیمنگاه و در نهایت خرابی زودهنگام شیر می‌شود.

شیر دروازه‌ای

شیر دروازه‌ای (Gate Valve) یا شیر کشویی، همانطور که از نامش پیداست، مانند یک دروازه واقعی عمل می‌کند. یک دیسک صاف یا گوه‌ای شکل به صورت عمودی و خطی بالا و پایین می‌رود تا مسیر را کاملاً باز یا بسته کند. مزیت بزرگ این شیرها، این است که وقتی کاملاً باز هستند، دیسک به طور کامل از مسیر جریان خارج می‌شود و تقریباً هیچ مانعی در برابر سیال ایجاد نمی‌کند؛ این یعنی کمترین افت فشار ممکن. به همین دلیل، این شیرها گزینه‌ای ایده‌آل برای خطوط لوله طولانی انتقال نفت یا گاز هستند که افت فشار در آن‌ها اهمیت زیادی دارد.

شیر توپی

شیر توپی (Ball Valve) انتخاب امروزی‌تر و بسیار پرکاربرد برای قطع و وصل است. در قلب این شیر، یک گوی فلزی (توپی) با یک سوراخ در میان آن قرار دارد. این شیر با یک چرخش سریع ۹۰ درجه‌ای دسته (ربع‌گرد)، باز یا بسته می‌شود. وقتی سوراخ توپی در راستای لوله قرار می‌گیرد، شیر باز است و وقتی ۹۰ درجه می‌چرخد، مسیر کاملاً مسدود می‌شود. شیرهای توپی آب‌بندی بسیار قوی و مطمئنی ایجاد می‌کنند و به دلیل سرعت عمل بالا و قابلیت اطمینان در فشارهای بالا، در انواع شیرآلات صنعتی نفت و گاز که نشتی باید صفر باشد، کاربرد فراوانی دارند.

شیرآلات صنعتی تنظیم جریان (Throttling Valves)

این شیرها بر خلاف گروه قبلی، دقیقاً برای کار در وضعیت نیمه‌باز طراحی شده‌اند. آن‌ها مانند دیمر چراغ یا پدال گاز خودرو، به اپراتور اجازه می‌دهند تا مقدار جریان یا فشار سیال را با دقت کنترل و تنظیم کند.

شیر کروی

شیر کروی (Globe Valve) یا شیر سوپاپی، پادشاه شیرهای کنترلی است. در این شیر، سیال مجبور به تغییر مسیر و عبور از یک مسیر S شکل است. دیسک شیر (که شبیه یک پلاگ است) به صورت خطی به نشیمنگاه نزدیک یا از آن دور می‌شود. این طراحی به اپراتور اجازه می‌دهد با چرخاندن فلکه، دبی جریان را با دقت بسیار بالایی کم و زیاد کند. اگرچه این تغییر مسیر S شکل باعث افت فشار قابل توجهی در شیر می‌شود (که برای خطوط انتقال طولانی مطلوب نیست)، اما برای کاربردهای کنترلی که دقت تنظیم جریان اهمیت دارد، این شیر بهترین گزینه است، زیرا بر خلاف شیر دروازه‌ای، برای نیمه‌باز بودن طراحی شده و فرسوده نمی‌شود.

شیر پروانه‌ای

شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve) یک راه‌حل اقتصادی و کارآمد، به‌ویژه برای لوله‌های با قطر بسیار بزرگ است. این شیر مانند یک دمپر در کانال کولر عمل می‌کند؛ یک دیسک دایره‌ای نازک در مرکز مسیر جریان قرار دارد و حول محور خود ۹۰ درجه می‌چرخد. این شیرها بسیار سبک، کم‌حجم و ارزان‌تر از سایر انواع شیرها در سایزهای بزرگ هستند. شیرهای پروانه‌ای هم برای قطع و وصل سریع و هم (با استفاده از عملگرهای خاص) برای تنظیم جریان قابل استفاده‌اند، اگرچه دقت کنترل آن‌ها به‌اندازه شیر کروی نیست. این شیرها برای خطوط آب، هوا و سیالات با فشار متوسط ایده‌آل هستند.

شیرآلات صنعتی خاص و ایمنی

در کنار این چهار نوع اصلی، شیرهای تخصصی‌تری نیز در صنایع کاربرد دارند:

شیر یک‌طرفه (Check Valve)

هیچ دسته یا عملگر خارجی ندارد و به صورت خودکار عمل می‌کند. شیر یک‌طرفه با فشار خود سیال در جهت درست باز می‌شود، اما به محض اینکه جریان سیال متوقف شود یا تلاش کند در جهت معکوس برگردد، شیر به صورت اتوماتیک بسته می‌شود. این شیرها برای محافظت از تجهیزات گران‌قیمتی مانند پمپ‌ها و کمپرسورها در برابر آسیب ناشی از جریان معکوس، حیاتی هستند.

شیر سوزنی (Needle Valve) و دیافراگمی (Diaphragm Valve)

برای کارهای بسیار ظریف و دقیق، «شیر سوزنی» (Needle Valve) را داریم. این شیر دارای یک ساقه با نوک بسیار تیز و مخروطی (مانند یک سوزن) است که به آرامی در یک نشیمنگاه کوچک حرکت می‌کند. این طراحی امکان تنظیم جریان‌های بسیار کم، مانند آنچه در پنل‌های ابزار دقیق یا آزمایشگاه‌ها نیاز است، با دقتی بی‌نظیر فراهم می‌کند.

در مقابل، «شیر دیافراگمی» (Diaphragm Valve) برای سیالات بسیار خورنده یا سیالات بهداشتی (مانند صنایع دارویی و غذایی) استفاده می‌شود. در این شیر، یک دیافراگم (پرده) انعطاف‌پذیر، سیال را از تمام اجزای مکانیکی دیگر شیر (مانند ساقه و کلاهک) جدا می‌کند. این طراحی از خوردگی قطعات داخلی و همچنین از آلوده شدن سیال تمیز جلوگیری می‌کند.

نگاهی به تولید شیرآلات صنعتی

فرآیند تولید شیرآلات صنعتی یک پروسه مهندسی دقیق و چندمرحله‌ای است که اطمینان می‌دهد محصول نهایی قادر به تحمل شرایط سخت صنعتی خواهد بود. این فرآیند معمولاً شامل ۸ مرحله اصلی است:

۱. طراحی و شبیه‌سازی: مهندسان با استفاده از نرم‌افزارهای سه‌بعدی، شیر را طراحی و عملکرد آن را در برابر فشار و دما شبیه‌سازی می‌کنند.

۲. تأمین مواد اولیه: انتخاب و بازرسی آلیاژهای مناسب (مانند فولاد، استیل، چدن) بر اساس استانداردها.

۳. ساخت قالب: طراحی و ساخت قالب‌های دقیق برای ریخته‌گری یا آهنگری.

۴. تولید قطعات: ساخت بدنه و سایر قطعات از طریق روش‌هایی که در ادامه می‌آید.

۵. ماشین‌کاری: پرداخت دقیق قطعات، به‌ویژه نشیمنگاه و محل اتصالات، با دستگاه‌های CNC.

۶. مونتاژ: سرهم‌بندی دقیق قطعات توسط تکنسین‌های ماهر.

۷. تست فشار: مهم‌ترین مرحله که در ادامه به آن می‌پردازیم.

۸. کنترل کیفیت نهایی (QC): بازرسی نهایی ابعاد، پوشش رنگ و عملکرد.

ریخته‌گری در مقابل آهنگری

دو روش اصلی برای ساخت بدنه شیرآلات صنعتی وجود دارد که مستقیماً بر کیفیت و قیمت نهایی تأثیر می‌گذارد. در روش «ریخته‌گری»، فلز مذاب (مانند چدن یا فولاد مذاب) درون قالبی به شکل بدنه شیر ریخته می‌شود. این روش برای تولید انبوه، سایزهای بسیار بزرگ و اشکال پیچیده مناسب و مقرون‌به‌صرفه است.

در مقابل، روش «آهنگری» قرار دارد. در این روش، یک شمش فولادی جامد تا حد سرخ شدن گرم شده و سپس تحت فشارهای بسیار شدید (توسط پرس یا چکش) شکل داده می‌شود. بدنه فورج‌شده، ساختار مولکولی متراکم‌تر، یکنواخت‌تر و بسیار قوی‌تری دارد و فاقد حفره‌های میکروسکوپی است که ممکن است در ریخته‌گری ایجاد شود. به همین دلیل، برای کاربردهای حیاتی، فشار بسیار بالا و دمای بالا (مانند انواع شیرآلات صنعتی نفت و گاز)، شیرهای فورج‌شده مطمئن‌تر و البته گران‌تر هستند.

آزمون نهایی؛ تست هیدرواستاتیک

هیچ شیری، چه نو و چه تعمیر شده، قبل از «امتحان نهایی» نباید وارد خط لوله شود. مهم‌ترین تست، «تست فشار هیدرواستاتیک» است که معمولاً طبق استاندارد API 598 انجام می‌شود. در این تست، شیر را در وضعیت‌های مختلف (کمی باز، کاملاً بسته) با آب پر می‌کنند و فشاری معادل ۱.۵ برابر (یا بیشتر) فشار کاری اسمی به آن وارد می‌کنند. در این مدت، بازرسان به دقت بررسی می‌کنند که هیچ‌گونه نشتی از بدنه، کلاهک، اتصالات یا از قسمت آب‌بندی نشیمنگاه (نشتی داخلی) وجود نداشته باشد.

تولید کنندگان شیرآلات صنعتی در ایران

بازار شیرآلات صنعتی در ایران شامل دو گروه اصلی است که شناخت آن‌ها برای خرید و فروش شیرآلات صنعتی اهمیت دارد. گروه اول، «تولیدکنندگان داخلی» هستند که محصول را از طراحی و ریخته‌گری تا مونتاژ و تست نهایی در داخل کشور انجام می‌دهند. گروه دوم، «تأمین‌کنندگان و واردکنندگان» بزرگ هستند که به عنوان نماینده رسمی یا توزیع‌کننده برندهای معتبر خارجی (اروپایی، ژاپنی، چینی) فعالیت می‌کنند.

در سال‌های اخیر، تولید کنندگان شیرآلات صنعتی در ایران رشد قابل توجهی داشته‌اند و توانسته‌اند بخش بزرگی از نیازهای صنایع داخلی، به‌ویژه در بخش آب و فاضلاب، تأسیسات و حتی نفت و گاز را تأمین کنند.

شرکت‌هایی مانند «صدرا ماهان پارسیان» (با برند تجاری گَزار) و «پارس رگولاتور» از نام‌های شناخته‌شده در تولید شیرآلات کنترلی و تخصصیِ بخش شیرآلات پیشرفته فولادی و مورد استفاده در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی هستند.

در بخش شیرآلات چدنی، فولادی و برنجی که کاربرد گسترده‌ای در تأسیسات، آبرسانی و بخار دارند، لیست شرکتهای تولید کننده شیرآلات صنعتی شامل نام‌های معتبر و باسابقه‌ای همچون «شرکت پیشگامان اتصال» (با برند کیز ایران)، «ذوب ریزان همدان»، «توان صنعت یاور شیر (TYS)»، «شرکت فاراب» و «مهاب پلیمر» (تولید کننده شیرآلات چدنی) می‌شود که سهم بزرگی از بازار داخلی را در اختیار دارند.

نکات طلایی در خرید شیرآلات صنعتی

فرآیند خرید شیرآلات صنعتی می‌تواند برای مدیران تدارکات یا مهندسان تازه‌کار، گیج‌کننده باشد. اما با پاسخ دادن به این پنج سؤال کلیدی، می‌توانید انتخاب خود را به شدت هوشمندانه و دقیق کنید:

۱. چه سیالی قرار است عبور کند؟

آیا سیال، آب تمیز است؟ یا یک اسید خورنده؟ آیا حاوی ذرات جامد و ساینده است (مانند دوغاب)؟ پاسخ به این سؤال، جنس بدنه و تریم (چدن، فولاد کربنی، استنلس استیل ۳۰۴ یا ۳۱۶، یا آلیاژهای خاص) را مشخص می‌کند.

۲. دما و فشار سیال چقدر است؟ (کلاس)

سیستم شما در چه فشار و دمایی کار می‌کند؟ آیا سیال بسیار داغ (مانند بخار) یا بسیار سرد (کرایوژنیک) است؟ پاسخ این سؤال مستقیماً کلاس فشار شیر (مثلاً ANSI 150) و نوع متریال را تعیین می‌کند.

۳. وظیفه شیر چیست؟ (نوع)

شما دقیقاً از این نوع شیرآلات صنعتی چه می‌خواهید؟ آیا فقط به یک کلید قطع و وصل سریع و مطمئن نیاز دارید؟ (شیر توپی یا دروازه‌ای). یا به یک دیمر برای تنظیم دقیق جریان احتیاج دارید؟ (شیر کروی یا سوزنی). یا شاید به یک شیر اقتصادی برای لوله سایز بزرگ نیاز دارید؟ (شیر پروانه‌ای).

۴. اندازه و نوع اتصال چیست؟ (اتصالات)

سایز خط لوله شما چقدر است؟ (مثلاً ۴ اینچ). اتصال مورد نیاز شما از چه نوعی است؟ آیا باید به فلنج لوله مقابل پیچ شود؟ یا روی لوله رزوه شود؟ یا مستقیماً به لوله جوش داده شود؟

۵. چه استانداردی نیاز دارید؟ (الزامات)

آیا پروژه شما یا شرکت کارفرما، الزامات خاصی مانند پیروی از استانداردهای NACE (مقاومت به خوردگی ترش) یا استانداردهای خاص API (صنعت نفت) را اجبار کرده است؟

اهمیت گارانتی و خدمات پس از فروش

هرگز کیفیت و اطمینان را فدای قیمت شیرآلات صنعتی نکنید. همیشه از تأمین‌کنندگان معتبری خرید کنید که سابقه درخشانی در بازار دارند و محصولات خود را با گارانتی معتبر و خدمات پس از فروش (مانند تأمین قطعات یدکی و پشتیبانی فنی برای تعمیر شیرآلات صنعتی) ارائه می‌دهند.

لیست قیمت شیرآلات صنعتی

ارائه یک «لیست قیمت» ثابت برای شیرآلات صنعتی تقریباً غیرممکن است، زیرا قیمت‌ها به شدت متغیر هستند. قیمت یک شیر ۴ اینچ می‌تواند از ۲ میلیون تومان تا ۲۰۰ میلیون تومان متغیر باشد. این شکاف قیمتی عظیم، ناشی از همان مشخصات فنی است که بررسی کردیم:

• متریال: قیمت شیرآلات صنعتی استیل (مخصوصاً گریدهای آلیاژی خاص) می‌تواند ده‌ها برابر قیمت همان شیر با جنس چدن باشد.
• کلاس فشار: قیمت یک شیر با کلاس فشار ANSI 600 بسیار بیشتر از همان شیر با کلاس ۱۵۰ است، زیرا به دیواره‌های ضخیم‌تر و متریال قوی‌تری نیاز دارد.
• سایز: قیمت شیرها با افزایش سایز به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.
• عملگر: یک شیر با عملگر برقی یا پنوماتیک گران‌تر از نمونه دستی یا گیربکسی است.
• برند و کشور سازنده: قیمت شیرآلات صنعتی خارجی، به‌ویژه برندهای معتبر اروپایی (مانند آلمان و ایتالیا) یا ژاپنی (مانند Kitz)، به دلیل کیفیت ساخت بی‌رقیب، آلیاژهای برتر و استانداردهای سخت‌گیرانه، معمولاً به مراتب از برندهای چینی و حتی بهترین برندهای داخلی گران‌تر است.

جدول بازه قیمتی انواع پرکاربرد شیرآلات صنعتی (بر اساس بازار ایران - پاییز ۱۴۰۴)

تعمیر شیرآلات صنعتی

تعمیر شیرآلات صنعتی همیشه گران‌تر، زمان‌برتر و پرریسک‌تر از نگهداری آن‌هاست. بهترین راه برای جلوگیری از توقف خط تولید و هزینه‌های سنگین تعمیرات اضطراری، اجرای یک برنامه «نگهداری پیشگیرانه» است. این برنامه عمر مفید شیر را به شدت افزایش می‌دهد و شامل بازرسی‌های دوره‌ای منظم برای بررسی موارد زیر است:

• بازرسی چشمی: بررسی هرگونه نشتی خارجی، خوردگی بدنه، یا لرزش غیرعادی.
• روانکاری: روانکاری منظم قطعات متحرک (مانند ساقه و گیربکس) برای جلوگیری از سایش، زنگ‌زدگی و گیر کردن شیر در مواقع اضطراری.
• تست عملکرد: باز و بسته کردن دوره‌ای شیرهایی که به ندرت استفاده می‌شوند تا از گیرپاژ کردن آن‌ها جلوگیری شود.

علائم رایج خرابی و فرآیند تعمیر

رایج‌ترین نشانه‌های خرابی شیرآلات صنعتی، ناشی از فرسودگی طبیعی یا استفاده نادرست (مانند استفاده از شیر کشویی برای تنظیم جریان) است. این علائم عبارتند از:

• نشتی خارجی: چکه کردن سیال از اطراف ساقه (خرابی پکینگ) یا از اتصالات بدنه و کلاهک (خرابی واشر یا گسکت).
• نشتی داخلی: شیر کاملاً بسته است، اما جریان سیال به طور کامل قطع نمی‌شود (آسیب دیدن یا فرسایش دیسک یا نشیمنگاه).
• عملکرد سخت: شیر به سختی باز و بسته می‌شود (نیاز به روانکاری یا فرسودگی ساقه).

فرآیند تعمیر شیرآلات صنعتی معمولاً شامل دمونتاژ شیر از خط (پس از اطمینان از تخلیه فشار)، تمیزکاری کامل قطعات، تعویض آب‌بندهای نرم و پکینگ است. در موارد آسیب‌دیدگی نشیمنگاه، ممکن است به فرآیند تخصصی «لپینگ» یا سنگ‌زنی مجدد سطح نشیمنگاه و دیسک برای بازگرداندن آب‌بندی کامل نیاز باشد.

تست نهایی؛ اطمینان پس از تعمیر

یک شیر تعمیر شده، باید همانند یک شیر نو، امتحان پس بدهد. پس از مونتاژ مجدد، انجام مجدد «تست فشار هیدرواستاتیک» برای اطمینان از صحت عملکرد و آب‌بندی کامل (چه داخلی و چه خارجی)، یک گام حیاتی و الزامی است تا شیر با اطمینان کامل به سرویس بازگردانده شود.