مشخصات ورق گالوانیزه
برای خرید ورق گالوانیزه و استفاده بهینه از آن، آشنایی با مشخصات فنی این محصول بسیار ضروری است. این مشخصات نه تنها بر دوام و عملکرد ورق تاثیر مستقیم دارند، بلکه قیمت ورق گالوانیزه را نیز تعیین میکنند.
ابعاد و استانداردهای رایج
ورقهای گالوانیزه با ابعاد و ضخامتهای گوناگونی تولید میشوند تا پاسخگوی نیازهای متنوع صنایع باشند. ضخامت این ورقها معمولا از ۰/۱۸ تا ۶ میلیمتر متغیر است، اما ضخامتهای پرمصرف در بازار ایران بین ۰/۳ تا ۲/۵ میلیمتر قرار دارد. این محصول به دو شکل اصلی در بازار عرضه میشود:
- رول (کلاف): ورق به صورت یک نوار پیوسته با وزن چند تن تولید میشود که برای استفاده در خطوط تولید پیوسته و کارخانهها بسیار مناسب است.
- شیت (برشخورده): رولها در طولهای استاندارد (مانند ۲، ۲/۵ و ۶ متر) یا ابعاد سفارشی مشتری برش داده میشوند.
عرض استاندارد برای این ورقها معمولا ۱۰۰۰ میلیمتر (۱ متر) و ۱۲۵۰ میلیمتر (۱/۲۵ متر) است.
اهمیت ضخامت پوشش روی (کوتینگ)
یکی از کلیدیترین فاکتورهای کیفی در ورق گالوانیزه، ضخامت لایهی روی است که با واحد «کوتینگ» (Coating) اندازهگیری میشود. کوتینگ به وزن روی پوشش داده شده در هر مترمربع از سطح ورق (هر دو طرف) اشاره دارد و با واحد گرم بر مترمربع (g/m²) بیان میشود. هرچه این عدد بالاتر باشد، لایهی روی ضخیمتر و در نتیجه مقاومت ورق در برابر خوردگی بیشتر خواهد بود. این مشخصه تاثیر مستقیمی بر طول عمر و البته قیمت نهایی محصول دارد.
جدول وزن ورق گالوانیزه
از آنجایی که قیمتگذاری محصولات فولادی بر اساس وزن صورت میگیرد، آگاهی از وزن ورق گالوانیزه برای برآورد هزینهها اهمیت بالایی دارد. جدول وزن ورق گالوانیزه زیر برای ابعاد استاندارد و پرکاربرد تهیه شده است.
ضخامت (میلیمتر) | عرض (متر) | طول (متر) | وزن هر شیت (کیلوگرم) |
۰/۴ | ۱ | ۲ | ۶/۲۸ |
۰/۵ | ۱ | ۲ | ۷/۸۵ |
۰/۶ | ۱/۲۵ | ۲/۵ | ۱۴/۷۲ |
۰/۷ | ۱/۲۵ | ۲/۵ | ۱۷/۱۷ |
۰/۸ | ۱ | ۲ | ۱۲/۵۶ |
۰/۹ | ۱/۲۵ | ۲/۵ | ۱۹/۶۲ |
۱ | ۱ | ۲ | ۱۵/۷۰ |
۱/۲۵ | ۱/۲۵ | ۲/۵ | ۲۴/۵۳ |
۱/۵ | ۱ | ۲ | ۲۳/۵۵ |
۲ | ۱/۲۵ | ۲/۵ | ۳۹/۲۵ |
برای محاسبهی وزن ابعاد سفارشی میتوانید از فرمول سادهی زیر استفاده کنید:
وزن (کیلوگرم) = طول (متر) × عرض (متر) × ضخامت (میلیمتر) × ۷/۸۵
چگالی ورق گالوانیزه
چگالی ورق گالوانیزه که برای محاسبات مهندسی و تخمین وزن به کار میرود، حدود ۷/۸۵ گرم بر سانتیمتر مکعب (g/cm³) یا ۷۸۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب ( kg/m ³) در نظر گرفته میشود. شاید این سوال مطرح شود که با توجه به تفاوت چگالی فولاد (حدود ۷/۸۶) و روی (حدود ۷/۱۴)، چرا از چگالی فولاد برای محاسبات استفاده میشود؟ پاسخ این است که ضخامت لایهی روی در مقایسه با ضخامت کلی ورق فولادی بسیار ناچیز است و تاثیر آن بر چگالی نهایی محصول به قدری کم است که در محاسبات عملی میتوان از آن چشمپوشی کرد.
انواع ورق گالوانیزه
ورق گالوانیزه بر اساس ظاهر، کاربرد نهایی و فرآیند تولید به دستههای گوناگونی تقسیم میشود. آشنایی با این دستهبندی به شما کمک میکند تا محصولی متناسب با نیاز پروژهی خود انتخاب کنید.
ورق گالوانیزه رنگی
ورق گالوانیزه رنگی محصولی است که یک مرحله فراتر از گالوانیزاسیون رفته است. در این نوع، علاوه بر پوشش روی، یک لایهی رنگ کورهای (الکترواستاتیک) نیز بر سطح آن قرار میگیرد. این لایهی رنگی دو مزیت مهم ایجاد میکند: نخست، مقاومت در برابر خوردگی را به میزان چشمگیری افزایش میدهد و یک لایهی محافظتی اضافی ایجاد میکند. دوم، ظاهری زیبا و متنوع به ورق میبخشد. این ورقها در بیش از ۱۵ رنگ مختلف تولید میشوند و در فرمهای متنوعی مانند طرح سفال، ذوزنقه و کرکرهای برای پوشش سقف شیروانی، نماهای دکوراتیو ساختمان و تولید لوازم خانگی لوکس کاربرد فراوانی دارند.
ورق گالوانیزه مشکی
عبارت ورق گالوانیزه مشکی گاهی در بازار به گوش میرسد، اما باید توجه داشت که چنین محصولی به صورت استاندارد وجود خارجی ندارد. این اصطلاح معمولا به دلیل یک برداشت اشتباه به کار میرود. در حقیقت، مادهی اولیهی تولید ورق گالوانیزه، «ورق سیاه» یا همان ورق نورد گرم است که ظاهری تیره و مات دارد. این ورق پس از عبور از خط تولید ورق گالوانیزه و پوششدهی با روی، به ورق گالوانیزه با سطح براق و نقرهایرنگ تبدیل میشود. بنابراین، منظور از ورق مشکی، همان ورق فولادی پایه پیش از عملیات گالوانیزاسیون است.
ورق گالوانیزه کرکره ای
ورق گالوانیزه کرکره ای که با نام ورق سینوسی هم شناخته میشود، یکی از قدیمیترین و پرکاربردترین فرمهای این محصول است. در این فرآیند، ورق صاف گالوانیزه با عبور از میان غلتکهای دستگاه فرمینگ، به شکل موجدار درمیآید. این شکلدهی، مقاومت ساختاری ورق را به شدت افزایش میدهد و به آن اجازه میدهد تا با ضخامت کم، بارهای سنگینتری را تحمل کند. به همین دلیل، این ورق یک گزینهی ایدهآل و اقتصادی برای پوشش سقف سولهها، انبارها، حصارکشی و ساختمانهای ویلایی محسوب میشود.
ورق گالوانیزه رولی
همانطور که اشاره شد، محصول اصلی خروجی از خط تولید به صورت کلاف یا رول است. ورق گالوانیزه رولی برای کارخانههایی که به شکل پیوسته از این ماده اولیه استفاده میکنند، گزینهای بسیار کارآمد و اقتصادی است. این رولها که وزنی بین ۳ تا ۲۰ تن دارند، در انبارها و مراکز خدماتی فولاد بر اساس سفارش مشتری به ابعاد دلخواه برش داده شده و به شکل ورق (شیت) عرضه میشوند.
ورق گالوانیزه روی اندود
اصطلاح ورق گالوانیزه روی اندود در واقع نام دیگر و فنیتر ورق گالوانیزه است و به محصولی متفاوت اشاره ندارد. «رویاندود کردن» ترجمهی دقیق فرآیند گالوانیزاسیون (Galvanization) است و هر دو عبارت به یک مفهوم، یعنی ورق فولادی پوششدادهشده با روی، اشاره دارند. این اصطلاح بیشتر در اسناد فنی، استانداردها و توسط تولیدکنندگان به کار میرود و بر ماهیت اصلی محصول که همان پوشش روی است، تاکید میکند.
خط تولید ورق گالوانیزه
فرآیند تولید این محصول یک عملیات صنعتی دقیق و کاملا پیوسته است که عمدتا به روش غوطهوری گرم (Hot-Dip Galvanizing) انجام میشود. مراحل اصلی این فرآیند به شرح زیر است:
- آمادهسازی کلاف: در ابتدا، کلاف ورق سرد (روغنی) یا ورق گرم (اسیدشویی شده) وارد خط تولید میشود. سطح ورق در این مرحله باید کاملا تمیز باشد، بنابراین طی فرآیندهای چربیزدایی و شستوشو، از هرگونه آلودگی، چربی و اکسید سطحی پاک میشود.
- کوره پیشگرم (آنیلینگ): ورق تمیز شده وارد یک کورهی حرارتی طولانی میشود و دمای آن تا حدود ۷۵۰ درجهی سانتیگراد افزایش مییابد. این کار هم باعث نرم شدن و بهبود خواص مکانیکی فولاد میشود و هم سطح آن را برای واکنش با روی آماده میکند.
- حمام مذاب روی: ورق داغ بلافاصله وارد حوضچهای پر از روی مذاب با دمای تقریبی ۴۵۰ درجهی سانتیگراد میشود. در این مرحله، یک پیوند متالورژیکی قوی بین اتمهای آهن و روی شکل میگیرد و لایهای از آلیاژهای آهن-روی بر سطح فولاد تشکیل میشود.
- تنظیم ضخامت پوشش: پس از خروج از حمام مذاب، ورق از میان جتهای هوای پرفشار (Air Knives) عبور میکند. این جتها، روی اضافی را از سطح ورق پاک کرده و ضخامت پوشش (کوتینگ) را با دقت بالایی تنظیم میکنند.
- خنککاری و عملیات نهایی: ورق گالوانیزه شده سپس وارد برج خنککننده میشود تا دمای آن به دمای محیط برسد. در مرحلهی آخر، ممکن است یک عملیات شیمیایی سبک (کروماته کردن) برای جلوگیری از ایجاد شوره سفید روی سطح انجام شود و در نهایت ورق دوباره به صورت کلاف بستهبندی میشود.
جدول قیمت ورق گالوانیزه
قیمت این محصول تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد و به صورت روزانه دچار نوسان میشود. قیمت جهانی فولاد و روی، نرخ ارز، هزینههای انرژی، میزان عرضه و تقاضا در بازار داخلی و همچنین مشخصات فنی خود ورق (مانند ضخامت، ابعاد و کارخانه تولیدکننده) از جمله مهمترین این عوامل هستند. جدول زیر، حدود قیمت برخی از انواع پرکاربرد ورق گالوانیزه در بازار ایران برای سال ۱۴۰۴ را نشان میدهد. لازم به ذکر است که این قیمتها تقریبی بوده و برای اطلاع از نرخ دقیق باید به صورت روزانه استعلام گرفته شود.
نوع ورق | ضخامت (میلیمتر) | عرض (متر) | کارخانه | قیمت تقریبی هر کیلوگرم (تومان) |
گالوانیزه ساده | ۰/۵ | ۱ | کاشان | ۶۷,۰۰۰ تا ۶۹,۰۰۰ |
گالوانیزه ساده | ۰/۸ | ۱/۲۵ | هفت الماس | ۶۵,۰۰۰ تا ۶۷,۰۰۰ |
گالوانیزه ساده | ۱ | ۱/۲۵ | فولاد مبارکه | ۶۴,۰۰۰ تا ۶۶,۰۰۰ |
گالوانیزه ساده | ۲ | ۱/۲۵ | شهریار تبریز | ۸۶,۰۰۰ تا ۸۹,۰۰۰ |
ورق گالوانیزه رنگی (قرمز) | ۰/۵ | ۱/۲۵ | فولاد مبارکه | ۸۱,۰۰۰ تا ۸۴,۰۰۰ |
ورق گالوانیزه رنگی (آبی) | ۰/۵ | ۱/۲۵ | هفت الماس | ۸۱,۰۰۰ تا ۸۴,۰۰۰ |
قیمت هر مترمربع ورق گالوانیزه رنگی و ساده نیز بر اساس وزن آن محاسبه میشود. برای مثال، یک مترمربع ورق گالوانیزه با ضخامت ۰/۵ میلیمتر حدود ۴ کیلوگرم وزن دارد. با ضرب این وزن در قیمت هر متر ورق گالوانیزه (که همان قیمت کیلویی است)، میتوان قیمت هر مترمربع را به دست آورد. همچنین قیمت ورق گالوانیزه 6 متری با محاسبهی وزن کل یک شیت ۶ متری و ضرب آن در قیمت کیلویی مشخص میشود.
آیا ورق گالوانیزه جوش میخورد؟
یکی از سوالات فنی و رایج در مورد این محصول این است که آیا ورق گالوانیزه جوش میخورد؟ پاسخ مثبت است، اما جوشکاری این ورق نیازمند رعایت نکات فنی و ایمنی ویژهای است. پوشش روی دارای نقطهی جوش بسیار پایینتری (حدود ۹۰۷ درجه سانتیگراد) نسبت به فولاد (حدود ۱۵۱۰ درجه سانتیگراد) است. هنگام جوشکاری، این پوشش میسوزد و بخار میشود و دودی سمی و خطرناک (اکسید روی) تولید میکند. به همین دلیل، استفاده از تهویهی مناسب و ماسکهای تنفسی استاندارد برای محافظت از جوشکار کاملا ضروری است.
نکات فنی برای جوشکاری بهتر
بهترین روش برای جوشکاری ورق گالوانیزه، برداشتن پوشش روی از ناحیهی اتصال قبل از شروع کار است. این کار معمولا با سنگزنی انجام میشود. پس از اتمام جوشکاری، برای جلوگیری از زنگزدگی محل اتصال، باید آن ناحیه را با اسپری روی (زینک اسپری) یا رنگهای غنی از روی مجددا پوشش داد. استفاده از الکترودهای مناسب (مانند E6010 یا E7018) و تنظیم صحیح پارامترهای دستگاه جوش نیز برای دستیابی به یک اتصال محکم و باکیفیت ضروری است.
آیا ورق گالوانیزه زنگ میزند؟
سوال مهم دیگر این است که آیا ورق گالوانیزه زنگ میزند؟ این ورقها مقاومت بسیار بالایی در برابر زنگزدگی دارند، اما در شرایط بسیار خاصی ممکن است دچار خوردگی شوند. همانطور که گفته شد، لایهی روی به عنوان یک محافظ فداشونده عمل میکند. این لایه به مرور زمان و در واکنش با عوامل محیطی خورده شده و مصرف میشود.
شرایط آسیبپذیری و خوردگی
عواملی که میتوانند فرآیند خوردگی پوشش گالوانیزه را تسریع کنند عبارتاند از:
- محیطهای بسیار خورنده: قرارگیری مداوم در معرض مواد شیمیایی اسیدی یا قلیایی قوی (مانند تماس با سیمان خیس)، آب شور و مه نمکی در مناطق ساحلی و آلودگیهای صنعتی شدید.
- رطوبت دائمی: محیطهایی با رطوبت نسبی بالاتر از ۶۰ درصد و تهویهی نامناسب، عمر پوشش گالوانیزه را کاهش میدهند.
- آسیب فیزیکی شدید: خراشهای عمیق و گسترده که لایهی روی را به طور کامل از بین ببرند، میتوانند نقطهی شروع زنگزدگی فولاد زیرین باشند.
با این حال، باید تاکید کرد که در شرایط جوی عادی و با نگهداری مناسب، ورق گالوانیزه برای دهها سال بدون هیچگونه نشانهای از زنگزدگی دوام میآورد.
تفاوت ورق گالوانیزه گرم و سرد
دو روش اصلی برای گالوانیزه کردن فولاد وجود دارد: گالوانیزاسیون گرم و گالوانیزاسیون سرد. تفاوت ورق گالوانیزه گرم و سرد در فرآیند تولید، مشخصات پوشش و در نهایت کاربرد آنها خلاصه میشود.
مقایسه جامع دو روش تولید
ویژگی | گالوانیزه گرم (Hot-Dip) | گالوانیزه سرد (Electro-Galvanized) |
روش تولید | غوطهوری ورق در حمام روی مذاب | فرآیند الکترولیتی (آبکاری) با استفاده از جریان برق |
ضخامت پوشش | ضخیم و مقاوم (معمولا ۵۰ تا ۱۵۰ میکرون) | نازک و بسیار دقیق (معمولا ۸ تا ۱۲ میکرون) |
ظاهر سطح | مات، خاکستری، معمولا با طرحهای بلوری (گل) | براق، صاف و کاملا یکنواخت |
مقاومت در برابر خوردگی | بسیار بالا، ایدهآل برای فضای باز و محیطهای خشن | متوسط، مناسب برای فضای داخلی و کاربردهای تزئینی |
هزینه تولید | بالاتر | پایینتر |
کاربرد اصلی | سازههای ساختمانی، دکلهای برق، گاردریل، لوله آب | بدنهی لوازم خانگی، قطعات داخلی خودرو، کابینت فلزی |
به طور خلاصه، گالوانیزهی گرم برای حداکثر دوام و طول عمر در شرایط سخت طراحی شده، در حالی که گالوانیزهی سرد بر ظاهر زیبا، کیفیت سطح و دقت ابعادی تمرکز دارد.
جمعبندی: چرا ورق گالوانیزه انتخابی هوشمندانه است؟
در نهایت، ورق گالوانیزه ترکیبی بینظیر از مقاومت، دوام و صرفهی اقتصادی را در اختیار صنایع مختلف قرار میدهد. این محصول به لطف پوشش محافظ روی، به طور موثری در برابر زنگزدگی و خوردگی مقاومت میکند و عمر مفید سازهها و تجهیزات را به شکل چشمگیری افزایش میدهد. تنوع در ابعاد، فرمها و انواع مختلف این ورق، آن را به گزینهای انعطافپذیر برای کاربردهای گوناگون از صنعت ساختمان و خودروسازی گرفته تا تولید لوازم خانگی و تجهیزات کشاورزی تبدیل کرده است. با در نظر گرفتن هزینههای نگهداری بسیار پایین و طول عمر بالا، استفاده از ورق گالوانیزه یک سرمایهگذاری هوشمندانه و قابل اعتماد برای هر پروژهای به شمار میآید.
