انواع کیسه و گونی؛ خرید، فروش، تولید و قیمت

کیسه و گونی یکی از پرکاربردترین وسایل برای بسته‌بندی و جابجایی کالاها هستند، از مواد غذایی گرفته تا مصالح ساختمانی. شناخت انواع، روش تولید و نحوه خرید آن‌ها برای مصرف‌کنندگان و صنایع اهمیت دارد.

کیسه گونی چیست؟

«گونی» در اصل یک نوع پارچه زبر و بسیار محکم است. این پارچه به طور سنتی از الیاف طبیعی مانند کنف، چتایی و شاهدانه بافته می‌شد. ریشه این کلمه هندی است و به معنای خود «کیسه» می‌باشد. قرن‌ها، این پارچه طبیعی، بهترین گزینه برای ساخت کیسه‌های بادوام جهت حمل کالاهای تجاری سنگین مانند قند، شکر، برنج، توتون و محصولات کشاورزی بود. اولین کارخانه گونی‌بافی در ایران نیز در سال ۱۳۱۱ در رشت، با اتکا به همین الیاف طبیعی، آغاز به کار کرد.

اگرچه انواع نخی و کنفی همچنان جایگاه خود را دارند، اما انقلاب صنعتی واقعی در این حوزه با ظهور الیاف مصنوعی رخ داد. امروزه، الیاف مصنوعی مانند پلی‌پروپیلن (PP) تا حد زیادی جایگزین الیاف طبیعی در تولید کیسه و گونی شده‌اند. این کیسه گونی پلاستیکی به دلیل قیمت تمام‌شده بسیار پایین، استحکام فوق‌العاده، مقاومت در برابر رطوبت و قابلیت تولید انبوه، به یک کالای استراتژیک در صنایع بسته‌بندی، کشاورزی، ساختمانی و پتروشیمی تبدیل شده است.

تفاوت کیسه، گونی و «کیسه گونی» 

این سه اصطلاح اغلب به جای هم به کار می‌روند، اما تفاوت‌های ظریفی دارند که درک آن‌ها برای فعالان این صنعت ضروری است.

• کیسه: این یک اصطلاح عمومی و گسترده است. به هر نوع محفظه انعطاف‌پذیری که چیزی را در خود نگه می‌دارد (از کیسه پلاستیکی خرید میوه تا یک کیسه چرمی) «کیسه» گفته می‌شود.
• گونی: این اصطلاح خاص‌تر است. «گونی» معمولاً به کیسه‌هایی اطلاق می‌شود که بزرگ‌تر، مقاوم‌تر و از مواد «بافته‌شده» ساخته شده‌اند. در گذشته، این مواد صرفاً طبیعی (کنف) بودند، اما امروزه شامل مواد پلاستیکی بافته‌شده نیز می‌شوند. اساساً، هر گونی یک نوع کیسه است، اما هر کیسه‌ای گونی نیست.
• کیسه گونی: این یک «اسم مرکب» و اصطلاح رایج در بازار صنعتی ایران است. فعالان بازار از این اصطلاح برای اشاره دقیق به «کیسه‌های صنعتی بافته‌شده» استفاده می‌کنند تا آن را از کیسه‌های نایلونی نازک (کیسه پلاستیکی دسته‌دار) یا کیسه‌های کاغذی متمایز کنند. امروزه، این اصطلاح بیش از همه برای اشاره به انواع مدرن، یعنی کیسه گونی پلاستیکی به کار می‌رود.

انواع کیسه و گونی

بازار انواع کیسه و گونی بسیار متنوع است و هر صنعتی، از کشاورزی تا پتروشیمی، نیازمند راهکار بسته‌بندی خاص خود می‌باشد. این تنوع را می‌توان بر اساس جنس، ساختار و کاربرد دسته‌بندی کرد. جنس الیاف، مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده خواص و کاربرد کیسه و گونی است.

کیسه گونی پلاستیکی

این دسته، بخش اصلی و مسلط بازار امروز را تشکیل می‌دهد. تولید کیسه گونی پلاستیکی عمدتاً بر پایه دو ماده پلیمری انجام می‌شود:

• پلی‌پروپیلن (Polypropylene - PP): این ماده، رایج‌ترین و پرکاربردترین پلیمر در این صنعت است. این نوع به دلیل مقاومت عالی در برابر گرما، انعطاف‌پذیری خوب، استحکام کششی بالا و قیمت بسیار رقابتی، انتخاب اول اکثر صنایع محسوب می‌شود.
• پلی‌اتیلن (Polyethylene - PE): این ماده نیز به دلیل قیمت ارزان و در دسترس بودن، پرکاربرد است. گونی‌های پلی‌اتیلنی معمولاً خاصیت کشسانی کمتری نسبت به PP دارند، که این ویژگی آن‌ها را برای حمل بارهای بسیار سنگین که نباید دچار تغییر شکل شوند، مناسب می‌سازد.

کیسه گونی نخی و کیسه گونی کنفی

با افزایش آگاهی‌های زیست‌محیطی، کیسه گونی نخی (معمولاً پنبه‌ای) و کنفی (ساخته شده از الیاف گیاه جوت) دوباره مورد توجه قرار گرفته‌اند.

مهم‌ترین مزیت این کیسه‌ها، سازگاری کامل با محیط زیست (تجزیه‌پذیری) است. علاوه بر این، الیاف طبیعی دارای منافذ ریزی هستند که امکان «تنفس» یا تهویه هوا را فراهم می‌کنند. این ویژگی حیاتی، از تعریق، کپک‌زدگی و فساد مواد غذایی مانند برنج، حبوبات، سیب‌زمینی و دانه‌های قهوه جلوگیری می‌کند.

گونی لمینت

یک گونی پلاستیکی ساده (PP) را تصور کنید؛ این گونی از تار و پودهای بافته‌شده تشکیل شده و ذاتاً دارای منافذ بسیار ریزی است. این منافذ باعث می‌شوند گونی ساده در برابر رطوبت شدید یا پودرهای بسیار ریز (مانند آرد و سیمان) نفوذپذیر باشد.

راه‌حل این مشکل «لمینت» است. در این فرایند، یک لایه پوشش نازک (معمولاً از جنس پلی‌اتیلن یا سلفون OPP) با حرارت روی پارچه گونی چسبانده می‌شود. این کار سه مزیت کلیدی ایجاد می‌کند:

۱. ضد آب کامل: تمام منافذ بین تار و پود مسدود شده و کیسه کاملاً در برابر نفوذ آب و رطوبت مقاوم می‌شود.

۲. افزایش استحکام: لایه لمینت، استحکام کششی و مقاومت گونی در برابر پارگی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

۳. سطح ایده‌آل برای چاپ: این لایه، سطحی صاف و یکدست ایجاد می‌کند که برای چاپ‌های باکیفیت، رنگی و تصویری (جهت برندینگ محصولات مانند برنج، غذای حیوانات یا کودهای شیمیایی) ضروری است.

گونی شیشه‌ای یا شفاف

همانطور که از نامش پیداست، این نوع از الیاف پلی‌پروپیلن شفاف و بدون رنگ‌دانه تولید می‌شود. نتیجه، گونی شفافی است که محتویات داخل آن به وضوح قابل مشاهده است. این ویژگی برای بسته‌بندی محصولاتی که ظاهر آن‌ها برای مشتری مهم است، مانند سیب‌زمینی، پیاز، هویج، غلات و حبوبات، یک مزیت بازاریابی محسوب می‌شود.

گونی UV (ضد آفتاب)

بزرگترین دشمن الیاف پلی‌پروپیلن، اشعه فرابنفش (UV) خورشید است. کیسه گونی پلاستیکی معمولی اگر برای مدت طولانی در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد، الیاف آن شکننده شده، می‌پوسد و به راحتی پاره می‌شود.

برای جلوگیری از این مشکل، در همان مرحله اول تولید (ریسندگی)، مواد افزودنی جاذب UV به گرانول‌های PP اضافه می‌کنند. گونی حاصل، مقاومت بسیار بالایی در برابر نور خورشید پیدا می‌کند. کاربرد اصلی این نوع گونی در مصارف ساختمانی (به عنوان «گونی نما» برای پوشش ساختمان‌های در حال ساخت) و مصارف کشاورزی در فضای باز است.

دسته‌بندی بر اساس ابعاد و کاربرد

کیسه و گونی بر اساس اندازه و صنعتی که در آن به کار می‌روند نیز دسته‌بندی می‌شوند:

• بزرگ: این کیسه‌ها که به «جامبو بگ» یا FIBC (Flexible Intermediate Bulk Container) نیز معروفند، برای حمل مواد فله در مقیاس صنعتی (از ۵۰۰ کیلوگرم تا چند تن) طراحی شده‌اند.
• کوچک: شامل کیسه‌هایی برای مصارف خرده‌فروشی و بسته‌بندی‌های مصرف‌کننده (مانند ۵، ۱۰ یا ۲۵ کیلوگرمی) می‌شود.
• ابعاد رایج: در بازار ایران، ابعاد استانداردی مانند ۵۰×۷۰ سانتی‌متر، ۶۰×۸۰ سانتی‌متر، ۷۰×۱۰۰ سانتی‌متر و ۸۰×۱۱۰ سانتی‌متر بسیار رایج هستند.
• کاربردهای خاص: شامل «گونی ساختمانی» (برای نخاله یا پوشش نما)، «گونی قیرگونی» (نوعی گونی کنفی درجه پایین برای زیرسازی ایزوگام) و «گونی کشاورزی» (برای محصولات زراعی).

فرایند تولید کیسه و گونی از ایده تا محصول

فرایند تولید فرایندی هماهنگ میان ماشین‌آلات پلیمری است که در آن گرانول‌های بی‌شکل به محصولی بادوام تبدیل می‌شوند. همه چیز از دانه‌های ریز و شفافی به نام «گرانول» آغاز می‌شود. ماده اولیه اصلی، گرانول «پلی‌پروپیلن» (PP) است که از صنایع پتروشیمی تأمین می‌گردد. این گرانول‌ها به همراه مواد افزودنی مانند رنگ‌دانه‌ها (برای تولید گونی رنگی) یا مواد ضد UV (برای گونی ضد آفتاب) وارد خط تولید می‌شوند. این فرایند در یک کارخانه تولید کیسه گونی مدرن، معمولاً در چهار مرحله اصلی انجام می‌گیرد.

چهار مرحله‌ی جادویی در تولید کیسه گونی پلاستیکی

خط تولید به صورت پیوسته کار می‌کند و این چهار مرحله را طی می‌کند:

مرحله اول؛ ریسندگی (تبدیل گرانول به نخ)

گرانول‌های مواد اولیه وارد دستگاهی به نام «اکسترودر» (Extruder) می‌شوند. در این دستگاه، گرانول‌ها تحت حرارت بالا ذوب شده و به شکل یک خمیر پلاستیکی در می‌آیند. سپس این پلاستیک مذاب با فشار از قالب‌هایی عبور کرده و به صورت رشته‌ها یا نوارهای پلاستیکی نازک خارج می‌شود. این نوارها بلافاصله سرد شده و روی قرقره‌های بزرگی به نام «بوبین» (Bobbin) پیچیده می‌شوند. نخ کیسه و گونی در این مرحله متولد می‌شود.

مرحله دوم؛ بافندگی (تولد پارچه گونی)

بوبین‌های نخ (شامل نخ‌های تار و پود) به دستگاه‌های «گردباف» (Circular Weaving Machines) منتقل می‌شوند. این ماشین‌آلات پیشرفته، نخ‌ها را با سرعتی شگفت‌انگیز به صورت حلقوی به هم می‌بافند. مزیت اصلی بافندگی گرد این است که پارچه گونی به صورت یک استوانه یکپارچه و بدون درز در کناره‌ها تولید می‌شود که این امر به استحکام نهایی کیسه کمک شایانی می‌کند. خروجی این مرحله، رول‌های طویل پارچه گونی است.

مرحله سوم؛ لمینت و چاپ (آراستگی و مقاومت)

این مرحله برای گونی‌های ساده، اختیاری است. اگر قرار باشد گونی ضد آب یا قابل چاپ باشد، رول پارچه بافته‌شده وارد دستگاه «لمینت» می‌شود تا لایه پلیمری محافظ روی آن کشیده شود. پس از آن، رول‌ها می‌توانند به دستگاه چاپ (مانند چاپ فلکسو یا هلیوگراور) منتقل شوند تا طرح و برند مشتری روی آن‌ها چاپ گردد.

مرحله چهارم: برش و دوخت (شکل‌گیری نهایی)

در ایستگاه آخر، رول گونی (ساده، لمینت یا چاپ‌شده) وارد دستگاه برش و دوخت می‌شود. تیغه‌های حرارتی، پارچه استوانه‌ای را در ابعاد و طول‌های مشخص (مثلاً ۹۰ سانتی‌متر) برش می‌دهند. سپس، انتهای برش‌خورده کیسه به صورت خودکار تا خورده و توسط چرخ‌های دوخت صنعتی مخصوص (معمولاً با دوخت زنجیره‌ای یا قلاب‌دوزی) دوخته می‌شود. محصول نهایی، یک کیسه گونی آماده برای بسته‌بندی و ارسال به مشتری است.

نخ کیسه گونی چیست؟

یک ابهام رایج در میان خریداران، تفاوت بین «نخ بافت گونی» و «نخ کیسه گونی» است. نخی که در مرحله اول (ریسندگی) تولید شد، برای بافت پارچه گونی به کار می‌رود. اما کلمه کلیدی «نخ کیسه گونی» یا «نخ سردوز کیسه گونی» در بازار، به نخی اشاره دارد که برای بستن درب کیسه پس از پر شدن آن استفاده می‌شود.

این نخ که به طور فنی «نخ سرکیسه دوزی» نام دارد، باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد:

• استحکام بسیار بالا: این نخ‌ها معمولاً از پلی‌پروپیلن (PP) یا پلی‌استر خالص و به صورت چندلایه (مثلاً ۸ لایه یا ۱۲ لایه) تابیده می‌شوند تا در برابر کشش و فشار محتویات کیسه، به هیچ وجه پاره نشوند.
• کاربرد: این نخ‌ها در دستگاه‌هایی به نام «سردوز کیسه گونی» استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها می‌توانند دستی و قابل حمل (پرتابل) برای کارگاه‌های کوچک، یا اتوماتیک و ثابت بر روی خطوط بسته‌بندی صنعتی باشند.

راهنمای خرید کیسه و گونی

خرید کیسه گونی شاید در ظاهر ساده به نظر برسد، اما انتخاب اشتباه می‌تواند منجر به پارگی، نفوذ رطوبت، فساد محصول و ضررهای مالی هنگفت شود. درک فاکتورهای کلیدی، به شما کمک می‌کند تا بهترین کیسه و گونی را متناسب با نیاز خود انتخاب کنید.

فاکتورهای کلیدی در انتخاب کیسه‌ی مناسب

قبل از خرید کیسه گونی، این چهار سوال را از خود بپرسید:

۱. محصول شما چیست؟

• پودرها و دانه‌ریز (آرد، سیمان، گچ، پودر شیمیایی): شما حتماً به گونی لمینت‌دار یا گونی نایلون‌دار نیاز دارید. گونی ساده باعث نشت و هدررفت محصول از منافذ بافت می‌شود.
• مواد غذایی نیازمند تنفس (برنج، سیب‌زمینی، حبوبات): بهترین گزینه کیسه گونی کنفی یا کیسه گونی نخی است. اگر اصرار به استفاده از پلاستیک دارید، گونی PP ساده (بدون لمینت) یا گونی شیشه‌ای مناسب‌تر است تا هوا جریان داشته باشد.

۲. وزن محصول چقدر است؟

• استحکام کیسه با «گراماژ» یا وزن پارچه در هر متر مربع سنجیده می‌شود. برای محصولات سنگین‌تر، باید گونی با گراماژ بالاتر (ضخیم‌تر و سنگین‌تر) درخواست کنید تا در برابر فشار و جابجایی مقاوم باشد.

۳. شرایط نگهداری و حمل چگونه است؟

• انبار در فضای باز یا زیر آفتاب: گونی UV دار (ضد آفتاب) الزامی است.
• محیط مرطوب یا حمل دریایی: گونی لمینت (ضد آب) تنها گزینه مطمئن است.

۴. آیا برندینگ و چاپ اهمیت دارد؟

• اگر ظاهر کیسه و چاپ لوگو برای شما مهم است (مانند برنج، غذای حیوانات)، باید گونی لمینت سفارش دهید. چاپ روی سطح صاف لمینت، بسیار باکیفیت‌تر و جذاب‌تر از چاپ روی بافت زبر گونی ساده است.

بازار خرید و فروش کیسه گونی (نو در برابر دست دوم)

بازار خرید و فروش شامل محصولات نو و دست دوم است. گونی‌های دست دوم، که معمولاً کیسه‌های استفاده‌شده برای شکر، آرد یا برنج هستند، برای مصارفی مانند حمل نخاله ساختمانی یا جمع‌آوری ضایعات، گزینه‌ای بسیار مقرون به صرفه محسوب می‌شوند.

اما برای مصارف بهداشتی، غذایی و شیمیایی، استفاده از گونی نو الزامی است. برای دستیابی به بهترین قیمت کیسه گونی، توصیه می‌شود خرید به صورت عمده و مستقیم از «تولیدی کیسه گونی» یا «کارخانه تولید کیسه گونی» انجام شود. این کار واسطه‌ها را حذف کرده و هزینه تمام‌شده را به شدت کاهش می‌دهد.

واحد شمارش کیسه گونی (چگونه سفارش دهیم؟)

پاسخ به این سوال بستگی به شکل خرید شما دارد:

• خرید کیسه‌های آماده (دوخته‌شده): اگر کیسه‌های برش خورده و دوخته‌شده در ابعاد مشخص (مثلاً ۶۰ در ۹۰) خریداری می‌کنید، واحد شمارش «عدد» یا «بسته» (مثلاً بسته‌های ۱۰۰ عددی) است.
• خرید پارچه گونی (رول): اگر پارچه گونی را به صورت رول (برای مصارفی مانند پوشش نما یا قیرگونی) خریداری می‌کنید، واحد شمارش «متر»، «یارد» (Yard - هر یارد حدود ۹۲ سانتی‌متر) یا «کیلوگرم» (برای سنجش وزن و گراماژ) خواهد بود.

مزایا و معایب کیسه و گونی

انتخاب میان پلاستیکی و طبیعی، یک تصمیم استراتژیک بر اساس کاربرد، هزینه و ملاحظات زیست‌محیطی است.

مزایای انکارناپذیر کیسه‌های پلاستیکی

کیسه گونی پلاستیکی (PP) به دلایل واضحی بر بازار مسلط شده است:

• قیمت پایین: به طور قابل توجهی ارزان‌تر از کیسه‌های کاغذی و کنفی هستند.
• استحکام بالا: مقاومت کششی و مقاومت در برابر پارگی فوق‌العاده‌ای دارند.
• وزن سبک: بسیار سبک هستند که هزینه حمل و نقل (بار مُرده) را کاهش می‌دهد.
• مقاومت در برابر آب: نوع لمینت‌شده، ۱۰۰٪ ضد آب و رطوبت است.
• قابلیت چاپ: امکان چاپ با کیفیت بالا و چندرنگ را فراهم می‌کنند.
• قابلیت استفاده مجدد: بادوام هستند و می‌توان آن‌ها را شست و چندین بار استفاده کرد.

چالش‌های زیست‌محیطی و معایب

در کنار این مزایا، کیسه گونی پلاستیکی معایب بزرگی نیز دارد:

• منابع تجدیدناپذیر: از نفت خام و گاز طبیعی (منابع تجدیدناپذیر) ساخته می‌شوند.
• آلودگی زیست‌محیطی: تجزیه آن‌ها در طبیعت صدها سال طول می‌کشد.
• خطر برای حیات‌وحش: رهاسازی آن‌ها در طبیعت، آلودگی بصری ایجاد کرده و خطری جدی برای آبزیان و پرندگان محسوب می‌شود.

کیسه گونی پلاستیکی یا کیسه گونی نخی؟

این یک انتخاب صفر و صدی نیست، بلکه یک «انتخاب فنی» بر اساس نیاز محصول است:

• کیسه گونی نخی یا کنفی را انتخاب کنید اگر: محصول شما «ارگانیک» است، نیاز به «تنفس» (تهویه) دارد (مانند برنج، سیب‌زمینی، قهوه، حبوبات)، و «سازگاری با محیط زیست» اولویت اصلی برند شماست.
• کیسه گونی پلاستیکی (PP) را انتخاب کنید اگر: محصول شما «پودر» است (مانند آرد، سیمان، گچ)، نیاز به حفاظت ۱۰۰٪ در برابر «رطوبت» دارد، «قیمت تمام‌شده» فاکتور اصلی تصمیم‌گیری شماست، یا نیاز به «چاپ» بسیار با کیفیت و تمام‌رنگی دارید.

بازیافت گونی پلاستیکی (راه‌حلی برای پایداری)

خبر خوب این است که کیسه و گونی پلاستیکی ساخته‌شده از PP، کاملاً قابل بازیافت هستند. اگرچه این فرایند هنوز به صورت همگانی انجام نمی‌شود، اما از نظر فنی امکان‌پذیر است.

فرایند بازیافت شامل جمع‌آوری، مرتب‌سازی ضایعات، ضدعفونی کردن (به‌ویژه برای کیسه‌های حمل مواد شیمیایی)، خرد کردن کیسه‌ها به قطعات کوچک، شستشو و جداسازی آلودگی‌ها، ذوب کردن آن‌ها در اکسترودر (در دمای حدود ۲۴۰ درجه سانتی‌گراد) و در نهایت تبدیل مجدد آن‌ها به گرانول بازیافتی است. این گرانول‌ها برای ساخت محصولات پلاستیکی دیگر (مانند سطل، برس یا قطعات خودرو) استفاده می‌شوند.

لیست قیمت کیسه و گونی (آبان ماه ۱۴۰۴)

قیمت کیسه گونی در ایران به شدت تحت تأثیر نوسانات بازار جهانی پتروشیمی و نرخ ارز است. لیست زیر، بازه قیمت برخی از پرکاربردترین انواع کیسه و گونی در بازار ایران در آبان ماه سال ۱۴۰۴ را نشان می‌دهد. این قیمت‌ها حدودی بوده و ممکن است بر اساس حجم خرید و تولیدی مورد نظر، متغیر باشند.