انواع سیم و کابل؛ خرید و لیست قیمت

جریان الکتریسیته، نبض تپنده‌ی دنیای مدرن ماست و بدون وجود بستری ایمن برای انتقال آن، چرخ صنایع و روشنایی خانه‌ها از حرکت می‌ایستد. در این میان، سیم و کابل به عنوان شریان‌های حیاتی، وظیفه‌ی خطیر انتقال انرژی را بر عهده دارند. انتخاب صحیح این تجهیزات، تنها یک خرید ساده نیست؛ بلکه سرمایه‌گذاری مستقیمی بر روی ایمنی جان و مال ساکنین یک ساختمان به شمار می‌آید. با توجه به تنوع گسترده‌ی محصولات در بازار و نوسانات قیمتی، داشتن اطلاعات فنی دقیق و شناخت استانداردهای روز، برای هر خریدار یا پیمانکاری ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله قصد داریم ضمن بررسی دقیق انواع هادی‌ها، راهنمای جامعی از فرایند تولید، قیمت‌گذاری و نکات طلایی خرید را در اختیار شما قرار دهیم.

سیم و کابل چیست؟

در ساده‌ترین تعریف، وسایلی که وظیفه‌ی هدایت جریان الکتریکی از یک نقطه به نقطه‌ی دیگر را دارند، در دسته‌ی سیم و کابل قرار می‌گیرند. اگرچه این دو واژه اغلب در کنار هم و یا به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما تفاوتی بنیادین میان آن‌ها وجود دارد. سیم معمولاً از یک هادی تک‌رشته‌ای یا افشان تشکیل شده که با لایه‌ای از عایق پوشانده می‌شود. در مقابل، کابل مجموعه‌ای پیچیده‌تر است که از تابیده شدن چند رشته سیم در کنار هم و محافظت آن‌ها توسط روکش‌های نهایی (ژاکت) و لایه‌های محافظتی دیگر شکل می‌گیرد.

شاید برای بسیاری از افراد سوال باشد که سیم ها و کابل های برق از چه فلزی است؟ در صنعت برق، عمدتاً از دو فلز مس و آلومینیوم به عنوان هادی استفاده می‌کنند. البته در موارد خاص مخابراتی یا کابل‌های با مقاومت مکانیکی بالا، از فولاد نیز بهره می‌برند، اما در انتقال قدرت، مس و آلومینیوم حرف اول را می‌زنند. حال سوال اینجاست که علت استفاده از مس در ساخت سیم و کابل چیست؟ مس پس از نقره، بالاترین رسانایی الکتریکی را در میان فلزات دارد. انعطاف‌پذیری بالا، مقاومت در برابر اکسیداسیون و توانایی تحمل جریان‌های بالا بدون افزایش حرارت غیرمجاز، مس را به پادشاه بلامنازع صنعت سیم‌کشی تبدیل کرده است.

انواع سیم و کابل

دنیای تجهیزات انتقال نیرو بسیار گسترده است و دسته‌بندی‌های متنوعی بر اساس سطح ولتاژ، نوع هادی، نوع عایق و محل کاربرد برای آن وجود دارد. شناخت این دسته‌بندی‌ها به شما کمک می‌کند تا دقیق‌ترین گزینه را متناسب با نیاز خود انتخاب کنید.

سیم‌های افشان و مفتولی (خشک)

یکی از رایج‌ترین دسته‌بندی‌ها در بازار سیم و کابل، تفاوت میان سیم‌های افشان (Class 5) و مفتولی (Class 1 & 2) است.

• سیم افشان: این سیم‌ها از تعداد زیادی رشته‌های نازک مسی که به هم تابیده شده‌اند، تشکیل می‌شوند. ویژگی بارز آن‌ها انعطاف‌پذیری فوق‌العاده است که استفاده از آن‌ها را در سیم‌کشی ساختمان‌ها، داکت‌ها و لوله‌های خرطومی آسان می‌کند.
• سیم مفتولی: که به سیم خشک نیز شهرت دارد، از یک رشته هادی ضخیم و یکپارچه ساخته می‌شود. فرم‌پذیری این سیم‌ها کمتر است اما هدایت الکتریکی بسیار مطلوبی دارند و بیشتر در تابلوهای برق و نصب‌های ثابت کاربرد دارند.

کابل‌های فشار ضعیف و فشار قوی

بر اساس سطح ولتاژ عبوری، کابل‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:

• کابل‌های فشار ضعیف (LV): این محصولات برای ولتاژهای تا ۱۰۰۰ ولت (۱ کیلوولت) طراحی شده‌اند و بیشترین کاربرد را در مصارف عمومی، روشنایی منازل، و راه‌اندازی الکتروموتورهای معمولی دارند. عایق این کابل‌ها معمولاً از جنس PVC است.
• کابل‌های فشار قوی (HV): برای انتقال انرژی در فواصل طولانی و ولتاژهای بالای ۳۶ کیلوولت به کار می‌روند. ساختار این کابل‌ها بسیار پیچیده است و شامل لایه‌های نیمه‌هادی، شیلد و زره برای کنترل میدان الکتریکی و حفاظت فیزیکی می‌شود.

کابل‌های زمینی و هوایی

محیط نصب کابل تعیین‌کننده‌ی جنس روکش و ساختار آن است.

• کابل زمینی (NYY): این کابل‌ها دارای هادی مفتولی و روکش ضخیم هستند که برای دفن مستقیم در خاک یا کانال‌های کابل طراحی شده‌اند. ساختار آن‌ها به گونه‌ای است که در برابر رطوبت و فشارهای مکانیکی مقاومت خوبی نشان می‌دهند.
• کابل هوایی: این کابل‌ها معمولاً از هادی‌های آلومینیومی با مغزی فولادی (برای استحکام کششی) ساخته می‌شوند و روی تیرهای برق نصب می‌شوند. کابل‌های خودنگهدار نمونه‌ی بارز این دسته هستند.

کابل‌های کواکسیال و مخابراتی

در کنار انتقال قدرت، انتقال سیگنال نیز اهمیت دارد. کابل‌های کواکسیال (آنتن) و کابل‌های زوجی (تلفن و شبکه) با ساختاری متفاوت برای جلوگیری از نویز و تداخل الکترومغناطیسی طراحی شده‌اند تا داده‌ها را با کمترین خطا منتقل کنند.

بهترین برند سیم و کابل

بازار ایران خوشبختانه میزبان تولیدکنندگان قدرتمندی است که محصولاتی هم‌تراز با استانداردهای جهانی عرضه می‌کنند. شناخت بهترین برند سیم و کابل به خریداران اطمینان می‌دهد که کالایی استاندارد و با درصد خلوص مس بالا تهیه می‌کنند. برخی از معتبرترین نام‌های این صنعت عبارتند از:

• سیم و کابل خراسان (افشارنژاد): یکی از قدیمی‌ترین و خوش‌نام‌ترین برندها که محصولاتش در پروژه‌های بزرگ ساختمانی به عنوان معیار کیفیت شناخته می‌شود.
• صنایع سیم و کابل همدان: با تنوع محصولی بسیار بالا و آزمایشگاه‌های پیشرفته، سهم بزرگی از بازار پروژه‌های صنعتی را در اختیار دارد.
• سیم و کابل یزد: پیشرو در تولید کابل‌های تخصصی، ضد حریق و کابل‌های کنترل با کیفیت بسیار بالا.
• سیم و کابل ابهر: متخصص در تولید کابل‌های فوق فشار قوی و قطور که در پروژه‌های ملی و نیروگاهی کاربرد فراوان دارد.
• سیم و کابل مغان و سیمکو: از دیگر برندهای مطرح که تعادل خوبی میان کیفیت و قیمت برقرار کرده‌اند.

لیست قیمت سیم و کابل

یکی از چالش‌های اصلی خریداران، نوسانات دائمی قیمت سیم و کابل است. از آنجا که بخش اصلی هزینه‌ی تمام‌شده‌ی این محصولات مربوط به فلز مس (و مواد پلیمری عایق) است، قیمت آن‌ها وابستگی شدیدی به نرخ جهانی فلزات (LME) و نرخ ارز دارد. بنابراین، لیست قیمت سیم و کابل معمولاً به صورت روزانه یا هفتگی توسط کارخانه‌ها به‌روزرسانی می‌شود.

برای برآورد هزینه‌های پروژه در سال ۱۴۰۴، جدولی از حدود قیمت‌های بازار برای پرمصرف‌ترین اقلام تهیه شده است. توجه داشته باشید که این قیمت‌ها تقریبی هستند و بسته به برند و حجم خرید تغییر می‌کنند.

نگاهی به فرایند تولید سیم و کابل

تولید سیم و کابل یک فرایند دقیق مهندسی است که نیازمند ماشین‌آلات پیشرفته و کنترل کیفیت سخت‌گیرانه است. درک این مراحل به شما کمک می‌کند تا تفاوت یک محصول کارگاهی بی‌کیفیت را با محصول کارخانه‌ای استاندارد بهتر متوجه شوید.

خط تولید سیم و کابل

در خط تولید سیم و کابل، همه چیز از مفتول‌های ضخیم مس (Rod) شروع می‌شود. این مفتول‌ها در مرحله‌ی اول وارد دستگاه‌های کشش (Drawing) می‌شوند تا طی چندین مرحله عبور از قالب‌های الماسه، قطر آن‌ها کاهش یافته و به ضخامت مویی مورد نظر برسد. این کشش باعث سخت شدن فلز می‌شود، بنابراین در مرحله‌ی بعد باید وارد کوره‌های آنیل (Annealing) شوند تا با حرارت دیدن، نرمی و رسانایی خود را بازیابند.

سپس نوبت به مرحله‌ی تابیدن (Bunching) می‌رسد که در آن رشته‌های نازک مس توسط دستگاه‌های بافنده به هم تابیده می‌شوند تا هادی اصلی سیم شکل بگیرد. در نهایت، هادی آماده شده وارد دستگاه اکسترودر می‌شود تا مواد عایق (مانند PVC یا XLPE) که ذوب شده‌اند، با فشار روی آن تزریق شوند. در مرحله‌ی آخر نیز عملیات روکش‌زنی نهایی، چاپ مشخصات و بسته‌بندی انجام می‌پذیرد.

جدول جریان سیم و کابل

یکی از اشتباهات رایج، عدم توجه به ظرفیت عبور جریان کابل است. هر سایز کابل توانایی عبور مقدار مشخصی جریان را دارد و اگر جریانی بیش از حد مجاز از آن عبور کند، باعث داغ شدن سیم، ذوب شدن عایق و آتش‌سوزی خواهد شد. جدول جریان سیم و کابل زیر، راهنمای استانداردی برای انتخاب صحیح است (در دمای محیط ۲۵ درجه سانتی‌گراد):

جدول محاسبه سیم و کابل

انتخاب سایز کابل فقط به جریان بستگی ندارد؛ بلکه مسافت نیز نقش کلیدی بازی می‌کند. با افزایش طول کابل، مقاومت آن زیاد شده و افت ولتاژ رخ می‌دهد. اگر کابل نامناسب انتخاب شود، ولتاژ در انتهای مسیر کاهش یافته و به دستگاه‌های برقی آسیب می‌رساند. برای خرید سیم و کابل مناسب فواصل طولانی، از جدول زیر کمک بگیرید:

حداکثر متراژ کابل‌کشی (متر) بر اساس جریان و سایز کابل مسی:

همان‌طور که در جدول محاسبه سیم و کابل مشاهده می‌کنید، اگر قصد دارید جریانی معادل ۲۰ آمپر را در فاصله‌ی ۱۰۰ متری انتقال دهید، کابل ۲.۵ (که در فاصله کوتاه ۲۰ آمپر را تحمل می‌کند) دیگر پاسخگو نیست و باید از کابل سایز ۱۰ استفاده کنید تا افت ولتاژ جبران شود.

راهنمای خرید سیم و کابل برق

خرید این محصولات به دلیل وجود نمونه‌های تقلبی (مانند سیم‌های آلومینیومی با روکش مس یا CCA) نیازمند دقت بالایی است. برای یک خرید سیم و کابل برق موفق، همواره به وزن کلاف، حک شدن نام برند و استاندارد روی بدنه، و رنگ روشن و شفاف هادی مس دقت کنید. مس سیاه شده نشان‌دهنده‌ی اکسیداسیون یا کیفیت پایین است.

خرید سیم و کابل از کارخانه

برای پروژه‌های بزرگ ساختمانی و صنعتی، حذف واسطه‌ها بهترین راهکار برای مدیریت هزینه‌هاست. خرید سیم و کابل از کارخانه یا نمایندگی‌های رسمی، علاوه بر اینکه قیمت تمام‌شده را کاهش می‌دهد، اصالت کالا را نیز تضمین می‌کند. کارخانه‌ها معمولاً برای سفارش‌های حجم بالا (تناژ)، پیش‌فاکتور رسمی صادر کرده و کالا را مطابق با تاریخ تولید روز تحویل می‌دهند.

خرید عمده سیم و کابل

پیمانکاران و سازندگان انبوه مسکن همواره به دنبال خرید عمده سیم و کابل هستند. در خریدهای عمده، درصد تخفیف همکاری روی لیست قیمت اعمال می‌شود که رقم قابل توجهی خواهد بود. نکته‌ی مهم در خرید عمده، توجه به یکنواختی پارت تولید است؛ یعنی تمام کلاف‌ها باید از یک سری تولید باشند تا رنگ روکش و مشخصات فنی آن‌ها در تمام ساختمان یکسان باشد. همچنین در خرید عمده، حتماً برگه‌های تست شیت (Test Sheet) و گواهی استاندارد محصول را از فروشنده مطالبه کنید.

جمع‌بندی نهایی

در این مطلب تلاش کردیم تا با نگاهی فنی و کاربردی، زوایای مختلف دنیای سیم و کابل را روشن کنیم. دریافتیم که کیفیت هادی و عایق، رعایت استانداردهای تولید و محاسبات دقیق سایزینگ، عواملی هستند که مستقیماً با امنیت و کارایی سیستم برق در ارتباط‌اند. فراموش نکنید که اختلاف قیمت سیم استاندارد و تقلبی، در برابر هزینه‌های سنگین ناشی از حوادث احتمالی یا تعویض سیم‌کشی توکار، بسیار ناچیز است. بنابراین همواره اولویت خود را بر خرید از برندهای معتبر و فروشندگان رسمی قرار دهید.